تحولات اخير در روابط روسيه و امريكا
سيدپارسا علوي
روابط ميان روسيه و ايالات متحده امريكا در يك دهه گذشته تحت تأثير بحران‌هاي ژئوپليتيكي، تحريم‌هاي اقتصادي و رقابت‌هاي نظامي قرار داشته است. كاهش مبادلات تجاري، جنگ اوكراين و گسترش ناتو به شرق اروپا، ازجمله عواملي هستند كه اين روابط را به يكي از پرتنش‌ترين دوره‌هاي خود رسانده‌اند. با اين حال، نشانه‌هايي از تغيير در سياست‌هاي واشنگتن ديده مي‌شود كه مي‌تواند زمينه‌ساز ورود به فصلي جديد در مناسبات دو كشور باشد.
كاهش مبادلات تجاري و تأثير تحريم‌ها- يكي از مهم‌ترين جنبه‌هاي روابط روسيه و امريكا، تجارت دوجانبه آنها بود كه در دهه ۲۰۱۰ به رقم قابل توجهي رسيده بود. بر اساس داده‌هاي رسمي، حجم مبادلات تجاري بين دو كشور در سال ۲۰۱۳ بيش از ۳۸ ميليارد دلار بود، اما پس از بحران اوكراين و اعمال تحريم‌هاي گسترده، اين رقم در سال ۲۰۲۳ به كمتر از ۱۰ ميليارد دلار كاهش يافت. تحريم‌هاي امريكا عليه روسيه، ازجمله محدوديت‌هاي بانكي، ممنوعيت صادرات فناوري‌هاي پيشرفته و فشار بر صنعت انرژي روسيه، تأثيرات گسترده‌اي بر اقتصاد اين كشور داشت. در مقابل، مسكو نيز با كاهش صادرات برخي منابع حياتي به اروپا، افزايش همكاري‌هاي اقتصادي با چين و هند و تقويت تجارت با كشورهاي همسو، سعي در كاهش وابستگي به اقتصاد غرب داشته است.
بحران اوكراين و تشديد تنش‌ها- نقطه عطف تنش‌ها در روابط دو كشور، بحران اوكراين بوده است. در سال ۲۰۱۴، الحاق كريمه به روسيه و درگيري‌هاي شرق اوكراين، آغازگر موجي از تحريم‌ها و افزايش فشارهاي امريكا بر روسيه شد. اين بحران در سال ۲۰۲۲ به مرحله جديدي وارد شد، زماني كه مسكو عمليات نظامي خود را در اوكراين آغاز كرد و غرب به حمايت گسترده از كي‌يف پرداخت. در پاسخ، امريكا كمك‌هاي مالي و نظامي بي‌سابقه‌اي را به اوكراين اختصاص داد. طبق گزارش‌هاي رسمي، از سال ۲۰۲۲ تاكنون بيش از ۱۱۳ ميليارد دلار كمك از سوي امريكا به اوكراين ارسال شده است كه شامل تسليحات پيشرفته، كمك‌هاي اقتصادي و حمايت‌هاي اطلاعاتي است.
با اين حال، اين كمك‌ها نتوانستند توازن جنگ را به نفع اوكراين تغيير بدهند و در ماه‌هاي اخير، نشانه‌هايي از كاهش حمايت امريكا از كي‌يف ديده مي‌شود.
ناتو و واكنش روسيه- گسترش ناتو به شرق اروپا همواره يكي از مهم‌ترين نقاط اختلاف ميان مسكو و واشنگتن بوده است. روسيه استقرار نيروهاي ناتو در كشورهاي همسايه خود را تهديدي مستقيم براي امنيت ملي مي‌داند. در سال‌هاي اخير، عضويت فنلاند و سوئد در ناتو و افزايش حضور نظامي امريكا در لهستان و كشورهاي حوزه بالتيك، موجب تشديد نگراني‌هاي كرملين شده است. در واكنش، روسيه نيز سياست‌هاي دفاعي خود را تقويت كرده است. در سال ۲۰۲۳، بودجه نظامي روسيه به بيش از ۱۰۰ ميليارد دلار افزايش يافت كه بخش قابل‌توجهي از آن به توسعه سامانه‌هاي موشكي، توليد پهپادهاي جنگي و استقرار نيروهاي بيشتر در مناطق مرزي اختصاص يافته است.
نشانه‌هايي از تغيير در سياست‌هاي امريكا- در حالي كه طي سال‌هاي گذشته، امريكا سياستي تهاجمي عليه روسيه اتخاذ كرده بود، اما در ماه‌هاي اخير، نشانه‌هايي از تغيير رويكرد در واشنگتن ديده مي‌شود. افزايش هزينه‌هاي جنگ در اوكراين، فشارهاي داخلي بر دولت بايدن و رشد نفوذ چين در عرصه بين‌المللي، باعث شده است كه برخي مقامات امريكايي به دنبال بازتعريف سياست‌هاي خود در قبال روسيه باشند. كاهش حمايت از اوكراين: در حالي كه در سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، واشنگتن حمايت بي‌قيد و شرطي از كي‌يف داشت، اما در سال ۲۰۲۴، اين روند با ترديدهايي همراه شده است. تأخير در تصويب بسته‌هاي كمك مالي جديد و افزايش مخالفت‌ها در كنگره، نشان‌دهنده كاهش تمايل امريكا براي ادامه حمايت نامحدود از اوكراين است. گفت‌وگوهاي پشت و جلوي پرده: برخي گزارش‌ها حاكي از آن است كه كانال‌هاي ديپلماتيك ميان روسيه و امريكا بار ديگر فعال شده‌اند. هرچند اين مذاكرات هنوز به نتيجه مشخصي نرسيده، اما نشان‌دهنده تمايل طرفين براي يافتن راهكارهايي جهت كاهش تنش‌هاست. همچنين گفت‌وگوي علني دو طرف در رياض، مي‌تواند مسكو و رياض را به حصول نتيجه مشترك نزديك و نزديك‌تر كند. تمركز بيشتر بر چين: امريكا به‌تدريج توجه بيشتري به رقابت با چين نشان مي‌دهد و اين مساله مي‌تواند بر سياست‌هاي اين كشور در قبال روسيه تأثير بگذارد. برخي تحليلگران معتقدند كه واشنگتن ممكن است براي تمركز بر مهار چين، از شدت تقابل خود با مسكو بكاهد.
فصل جديدي در روابط روسيه و امريكا؟- روابط ميان روسيه و امريكا طي سال‌هاي اخير وارد يكي از بحراني‌ترين دوره‌هاي خود شده است. با اين حال، تحولات اخير نشان مي‌دهد كه شرايط ممكن است در حال تغيير باشد. كاهش حمايت از اوكراين كه با دعواي رسانه‌اي زلنسكي و ترامپ علني‌تر شده و فشارهاي اقتصادي و تمايل براي جلوگيري از تشديد درگيري‌هاي نظامي، مي‌تواند زمينه‌ساز ورود دو كشور به فصلي جديد از روابط شود. اگرچه رقابت استراتژيك ميان مسكو و واشنگتن ادامه خواهد داشت، اما به نظر مي‌رسد كه امريكا در حال بازي در زمين روسيه است. تغيير در سياست‌هاي واشنگتن، چه از سر اجبار و چه از سر مصلحت، مي‌تواند به فرصتي براي بازتعريف روابط دو كشور تبديل شود.
روزنامه‌نگار