ماموريت عراقچي در جده
اعراب مي‌خواهند راي و نظر ايران درباره طرح عربي براي آينده غزه را بدانند
حدیث روشنی
در ميانه تحولات پيچيده خاورميانه، سفر اخير عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان به عربستان و حضورش در نشست سازمان همكاري اسلامي، نشان از تكاپوي ايران و كشورهاي عربي براي تعيين سرنوشت غزه و آينده آوارگان اين باريكه بعد از بيش از يك سال درگيري ميان حماس و اسراييل دارد. پيش‌تر نيز بازيگران عربي با محوريت مصر طرحي را براي غزه پس از جنگ ارايه دادند كه البته با مخالفت قاطع دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا مواجه شد. حال نيز ناظران بر اين باورند در اين نشست كه با محوريت بررسي آينده غزه برگزار شده، مفاد ابتكار عمل كشورهاي عربي كه در واكنش به طرح ترامپ مبني بر كوچاندن اجباري آوارگان فلسطيني تعريف شد، بار ديگر مورد رايزني قرار خواهد گرفت. در اين ميان، ايران كه همواره خود را حامي مقاومت فلسطين معرفي كرده است، تلاش دارد با ديپلماسي فعال و مشاركت در چنين نشست‌هايي، نه تنها زمينه را براي تقويت روابط ديپلماتيك خود با كشورهاي همسايه هموار سازد، بلكه جايگاه خود را به عنوان بازيگري تاثيرگذار در پرونده فلسطين نيز تثبيت كند. حال بايد ديد در شرايطي كه اعراب به دنبال تدوين طرحي جديد براي غزه هستند، نقش‌آفريني ايران در اين فرآيند تا چه حد مي‌تواند معادلات اين نوار باريكه و منطقه را تحت‌تاثير قرار دهد. به اين بهانه روزنامه اعتماد با هدف بررسي اهميت سفر آقاي عراقچي به جده با هدف حضور در نشست سازمان همكاري اسلامي، با عبدالرضا فرجي‌راد استاد ژئوپليتيك گفت‌وگو كرده است. فرجي‌راد ضمن اشاره به تقابل اعراب و امريكا براي آينده غزه و نحوه اداره اين بازيكه بر اين باور است كه هدف از اين سفر صرفا به مشورت گذاشتن ابتكار پيشنهادي اعراب براي اقناع ترامپ با هدف پذيرش آن بود و طرح يا ايده خاصي از سوي تهران ارايه نشده است. مشروح گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد:
فرجي‌راد در پاسخ به سوال نخست «اعتماد» در باب چرايي اهميت سفر وزير امور خارجه كشورمان به جده، پايتخت عربستان گفت: نشست سازمان همكاري اسلامي در جده به پيشنهاد ايران و بعد از ارايه شدن طرح مصر در قاهره براي آينده غزه و در مقابل ايده جنجالي ترامپ برگزار شد. به باور فرجي‌راد در مقطع كنوني ابتكار مصر مورد تاييد كشورهاي عربي قرار گرفت و اكنون نيز اعراب قصد دارند اين طرح را در سطح وسيع‌تري به تاييد برسانند تا ديگر كشورهاي اسلامي نيز آن را به رسميت بشناسند. اين استاد ژئوپليتيك در ادامه به «اعتماد» گفت: هدف از اين تاييد، دريافت مجوزي است كه بتواند ترامپ را وادارد تا از ايده جنجالي‌اش عقب‌نشيني كند. اين درحالي است كه همچنان طرح امريكايي در حال پيگيري است و براساس اظهارات اخير ويتكاف، نماينده ويژه ترامپ در خاورميانه، امريكا به دنبال تسلط بر غزه است و قصد دارد اين منطقه را تحت كنترل خود درآورده و بخش قابل‌توجهي از مردم غزه را مجبور به كوچ به ديگر كشورها از‌جمله مصر و اردن نمايد. حال به نظر ميرسد كه مشورت با ديگر كشورها براي به تاييد رساندن ابتكار عربي در سطحي گسترده ضروري است. فرجي‌راد در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» در اين راستا كه چقدر احتمال دارد طرح يا ابتكار جديدي ازسوي ايران در اين نشست ارايه شده باشد، گفت: به باور من بعيد به نظر ميرسد كه ايران طرحي مجزا از طرح اعراب ارايه دهد، چراكه اگر هم چنين ابتكاري مطرح شده باشد اساسا، در مقابل طرح ابتكاري اعراب قرار خواهد گرفت. در چنين شرايطي اعراب ترجيح مي‌دهند بر اجراي طرح خود تاكيد داشته باشند و به دنبال تاييد همان نيز هستند.
به باور فرجي‌راد همچنين، به نظر ميرسد كه طرحي كه ايران بخواهد به مشورت بگذارد توافق و تاييد ساير كشورهاي اسلامي را به دنبال نخواهد داشت. بنابراين، احتمال اينكه ايران طرح جديدي را ارايه داده باشد، بسيار كم است، چراكه اين نشست عمدتا با هدف تاييد ابتكار عمل عربي برگزار شده؛ طرحي كه اعراب پيش‌تر خودشان تصويب كرده‌‌اند.
اين استاد ژئوپليتيك در ادامه گفت‌وگوي خود با «اعتماد» گفت: از طرفي به واقع اعراب چندان تمايل ندارند كه به ايران اجازه دهند ابتكار يا ابتكارات جديدي را مطرح كند، زيرا طرف امريكايي، به ويژه ترامپ، نسبت به ايران حساسيت زيادي دارد. همچنين از سويي ديگر مساله مقاومت براي خود اعراب نيز حساسيت‌برانگيز است. بنابراين، تصور نمي‌كنم كه چنين موضوعي به بحث گذاشته شود. فرجي راد در ادامه تاكيد كرد كه اما در شرايط كنوني مهم است كه بررسي كنيم كه آيا ايران طرح موردنظر اعراب را مي‌پذيرد يا خير، بالاخص كه در بخشي از طرح اعراب به مساله صلح با اسراييل اشاره شده است. اين موضوع با راهبرد ايران در رابطه با فلسطين تاحدودي متفاوت است. در اين راستا، بايد ديد كه آيا ايران اين طرح را تاييد خواهد كرد و اگر تاييد كند، آيا ملاحظاتي بر آن اعمال خواهد كرد يا خير. به باور فرجي‌راد علاوه بر اين، بايد توجه داشت كه امريكاييها در مقطع كنوني نسبت به مساله غزه حساس شده‌اند و تمركز خود را بر اين منطقه قرار داده‌اند. لذا در اين راستا، رقابتي ميان اعراب و امريكا شكل گرفته است. امريكاييها مدعي‌اند كه مردم بايد از غزه خارج شوند، درحالي كه اعراب بر اين باورند كه مردم فلسطيني ساكن اين‌باريكه بايد در غزه باقي بمانند. اعراب نمي‌خواهند كه آينده غزه به گونه‌اي باشد كه فلسطيني‌ها در آن دخالتي نداشته باشند. اين استاد ژئوپليتيك در ادامه به «اعتماد» گفت: درست است كه طرح مصري‌‌ها براي آواربرداري در غزه آماده است كه اين اقدام ظرف شش ماه انجام مي‌شود، اما واقعيت اين است كه اين زمان بندي، بسيار ايده‌‌آل‌‌گرايانه است. اما پس از آن نيز قرار است ظرف دو تا پنج سال كانكس‌هايي ايجاد شوند تا مردم در آن زندگي كنند و روند احياي غزه و بازسازي آن آغاز شود.
فرجي‌راد در پاسخ به سوال پاياني «اعتماد» در اين باب كه در مقطع كنوني ايران چقدر مي‌تواند نقش‌آفريني فعالي در معادلات آتي منطقه و مشخصا در غزه داشته باشد، گفت: واقعيت اين است كه ايران نمي‌تواند ابتكار يا نقش‌آفريني چنداني در اين زمينه داشته باشد، چراكه اساسا تهران در ميانه اين بازي قرار ندارد. آنچه كه اكنون مطرح است، اين است كه اعراب بتوانند ابتكار خود از طريق مشورت با ديگر كشورهاي اسلامي به شكل و شمايلي درآورند تا ترامپ را قانع كرده تا از لجبازي و تاكيد بر ايده جنجالي خود درباره غزه دست بردارد. در همين حال، امريكاييها نيز بر اين موضوع تاكيد دارند كه بايد در مسائل ساخت و ساز و توسعه غزه تسلط پيدا كنند.