آيا بروكسل بدون ايالات‌متحده مي‌تواند از بحران‌هاي امنيتي عبور كند؟
آماده‌باش اروپا در غياب امريكا
حديث روشني
اروپا اكنون با واقعيت جدي روبه‌رو است كه در آن كم‌رنگ شدن نقش ايالات‌متحده در سازمان پيمان آتلانتيك شمالي به عنوان ستون فقرات اين نهاد ديگر امري قطعي و مسلم به شمار مي‌رود. خصومت علني دونالد ترامپ با ولوديمير زلنسكي، همتاي اوكرايني‌اش و همزمان ادعاهاي اخيرش در راستاي تمايلش براي تعامل با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، رهبران اروپايي را واداشته تا با معضلي مواجه شوند كه پيش از اين غيرقابل تصور به نظر مي‌‌رسيد؛ اينكه آيا در شرايطي كه قاره اروپا با بزرگ‌ترين چالش امنيتي‌اش از دهه 1940 تاكنون مواجه است، مي‌تواند همچنان روي ايالات‌متحده به عنوان شريك امنيتي قابل اعتماد تكيه كند يا خير؟ به باور گروهي از ناظران ناتو به هيچ‌وجه بدون ايالات‌متحده ناتوان نيست و همچنان بيش از يك ميليون سرباز و تسليحات مدرن از 31 كشور عضو ائتلاف دراختيار دارد، اما تحليلگران ديگر باور مشابهي ندارند.
آينده ناتوي بدون امريكا
در همين راستا سي‌ان‌ان با انتشار يادداشتي به تشريح شرايط ناتوي با امريكا يا ناتوي بدون امريكا پرداخته و در اين باره نوشته: براساس گزارش‌هاي اطلاعاتي، ايالات‌متحده و آلمان بزرگ‌ترين تامين‌‌كنندگان بودجه نظامي و غيرنظامي ناتو هستند و هر كدام تقريبا 16درصد از اين بودجه را تامين مي‌كنند. پس از آن، بريتانيا با 11درصد و فرانسه با 10درصد در رتبه‌هاي بعدي قرار دارند. حال نيز تحليلگران معتقدند كه به نظر ميرسد اروپا براي جبران سهم واشنگتن، به تلاش چنداني نياز ندارد. در همين راستا بن شرر، مدير اجرايي اروپا فعال موسسه بين‌المللي مطالعات استراتژيك (IISS) در جمع خبرنگاران گفت: «اگر كشورهاي اروپايي متحد شوند و تجهيزات مناسب را خريداري كنند، اروپا مي‌تواند قدرت بازدارندگي جدي متعارف و هستهاي در برابر روسيه ايجاد كند. اروپا هنوز هم به تنهايي توانايي جمع‌آوري منابع لازم براي دفاع از خود را دارد، تنها مساله اين است كه آيا مايل به انجام اين كار است يا خير؟»
در دوران جنگ سرد، حضور نيروهاي امريكايي در اروپا به عنوان عاملي بازدارنده در برابر جاه‌طلبي‌‌هاي شوروي براي گسترش پيمان ورشو بود و درنهايت با فروپاشي ديوار برلين در سال ۱۹۸۹ اين نقش‌آفريني به پايان رسيد. همچنين كارزارهاي ناتو در دهه ۱۹۹۰ در بالكان با مشاركت نيروها و قدرت هوايي ايالات‌متحده انجام شد. تا پيش از آغاز دوره دوم رياست‌جمهوري ترامپ در ۲۰ ژانويه، واشنگتن هدايت كمك‌ها به اوكراين را برعهده داشت، حال نيز گروهي از ناظران مي‌گويند كه ممكن است دهه‌ها همبستگي فراآتلانتيكي ميان اروپا و ايالات‌متحده به روزهاي پاياني خود رسيده باشد. همزمان با انتشار اين گمانه‌زني‌ها، جان لاف، مقام سابق ناتو در گفت‌وگو با شبكه سي‌ان‌ان گفت: «به نظر ميرسد كه ايالات‌متحده اكنون اروپا را بيشتر به عنوان يك رقيب و حريف مي‌‌بيند تا يك متحد؛ به همين دليل، تعهد واشنگتن براي دفاع از متحدان ناتو تا حدي زير سوال رفته است.» اين مقام سابق ناتو در ادامه مدعي شد: «اين شكاف غيرقابل ترميم است، چراكه زماني بخشي از يك تعهد را از دست مي‌دهيد، در واقع همه آن را از دست داده‌ايد. حال نيز برخي از افراد در محافل اروپايي اين سوال را مي‌پرسند كه آيا بايد واشنگتن را از برخي جهات به عنوان يك دشمن توصيف كرد؟» در عين حال برخي تحليلگران معتقدند كه ناتوي بدون ايالات‌متحده لزوما نمي‌تواند ايده بدي باشد، به‌گونه‌اي كه موريس گرافرت، پژوهشگر پسادكترا در حوزه امنيت و سياست خارجي در موسسه تحقيقات جهاني ويليام و ماري، سال گذشته در مقاله‌اي نوشت: «به محض اينكه متحدان امريكا متقاعد شوند كه ديگر نمي‌توانند به توانايي‌هاي واشنگتن براي دفاع از خود در مواقع بحراني اعتماد كنند، به سرعت براي جبران كمبودها اقدام خواهند كرد و به سمت تقويت توانمندي‌هاي خود حركت خواهند نمود.» به گفته گرافرت از اين نظر شايد برخلاف انتظار همگان، خروج نيروهاي امريكايي باعث ايجاد اروپايي قوي‌تر، نه ضعيف‌تر شود. گفتني است دونالد توسك، نخست‌‌وزير لهستان و يكي از اعضاي ناتو معتقد است كه اين روند توانمندسازي بدون حضور امريكا از هم‌اكنون آغاز شده است.
ترامپ و تكرار لفاظي‌هاي پيشين
ناظران ضمن اشاره به تشكيل ارتش اروپايي به عنوان يكي از گزاره‌هاي موردتوجه اروپا براي بقاي ائتلاف امنيتي ناتو حتي بدون حضور واشنگتن بر اين باورند كه ارتش اروپايي حداقل در تئوري و روي كاغذ مي‌تواند بسيار قدرتمند باشد، چراكه كشورهاي اروپايي به طور جمعي نيروي نظامي قابلتوجهي دراختيار دارند كه مي‌تواند به يك نيروي بازدارنده جدي تبديل شود. همچنين براساس گزارش «توازن نظامي ۲۰۲۵» كه توسط موسسه بين‌المللي مطالعات استراتژيك (IISS) تهيه شده است، تركيه پس از ايالات‌متحده بزرگ‌ترين نيروهاي مسلح ناتو را دراختيار دارد و داراي سيصد و پنچاه و پنج هزار و دويست نيروي نظامي فعال است. آمار نيروي نظامي ديگر كشورهاي اروپايي ازجمله فرانسه، آلمان، لهستان، ايتاليا، بريتانيا، يونان و اسپانيا بعد از تركيه نشان مي‌دهد كه كشورهاي اروپايي به طور جمعي نيروي نظامي قابلتوجهي دراختيار دارند كه مي‌تواند به يك نيروي بازدارنده جدي تبديل شود. همزمان براساس گزارشي از خدمات پژوهشي كنگره ايالات‌متحده (CRS) در جولاي ۲۰۲۴، حدود 80هزار نيروي امريكايي تا ژوئن 2024 در پايگاه‌هاي كشورهاي ناتو مستقر يا اختصاص داده شده‌اند كه بيشتر اين نيروها در كشورهاي آلمان، ايتاليا و بريتانيا مستقر هستند. از سويي ديگر برخي كشورهاي بزرگ ناتو نيز داراي تسليحاتي هستند كه برابر يا حتي بهتر از تجهيزات روسيه است. از طرفي فرانسه و بريتانيا نيروهاي هستهاي دارند و هر دو كشور زيردريايي‌هاي مجهز به موشك‌‌هاي بالستيك را دارا هستند. با اين همه اكنون براساس گزارش «توازن نظامي ۲۰۲۵» اروپا در حال برداشتن گام‌‌هايي مهم براي بهبود نيروهاي نظامي خود آن هم بدون كمك ايالات‌متحده است. گفتني است گروهي از تحليلگران بر اين باورند حتي اگر ايالات‌متحده كاملا از اروپا خارج شود، باز هم زيرساخت‌‌هاي مهمي را در آنجا باقي خواهد گذاشت. ايالات‌متحده ۳۱ پايگاه دايمي در اروپا دارد كه در صورت خروجش، براي كشورهاي محل استقرار آنها همچنان در دسترس خواهند بود. با اين همه هنوز برخي اميدوارند كه صحبت‌هاي ترامپ در مورد خروج از ناتو تنها لفاظي‌هايي باشد كه هدف آن فشار به متحدان براي افزايش هزينه‌هاي دفاعي است، چراكه پيش‌تر چنين تجربه‌اي در دوران نخست رياست‌جمهوري ترامپ رخ داده است؛ زماني كه او از پنتاگون خواست گزينه‌هايي براي كاهش تعداد نيروهاي امريكايي مستقر در كره‌جنوبي به عنوان محافظت در برابر كره‌شمالي بررسي كند. حال آنكه اين اتفاق در شرايطي رخ داد كه ترامپ اميدوار بود بعد از ديدار با كيم جونگ اون، رهبر كره‌شمالي بتواند او را قانع كند كه از زرادخانه هستهاي خود دست بكشد. كيم اما تمام درخواست‌‌هاي ترامپ در اين زمينه را رد كرد. بعد از آن بود كه ايالات‌متحده به روال معمول در شبه جزيره كره بازگشت و همچنان ده‌ها هزار نيروي نظامي در كره‌جنوبي را در آنجا نگه داشت. حال نيز تحليلگران بر اين باورند كه همين وضعيت مي‌تواند در اروپا نيز تكرار شود البته اگر ترامپ آنچه را كه از پوتين مي‌خواهد دريافت نكند. در آن صورت ممكن است ناتو همچنان با قوت به راهش ادامه دهد.
اهرم ترامپ براي خلع سلاح پوتين
تلاش‌هاي اعضاي اروپايي ناتو براي جبران عدم حضور ايالات‌متحده در اين ائتلاف در شرايطي در حال انجام است كه دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا اخيرا نيز اعلام كرده است به طور جدي در حال بررسي اعمال تحريم‌ها و تعرفه‌هاي گسترده عليه روسيه است آن‌هم تا زماني كه توافق صلح در جنگ اوكراين به دست آيد.
ترامپ همچنين مدعي شد كه هم روسيه و هم اوكراين بايد قبل از اينكه دير شود به پشت ميز مذاكرات بيايند.
وال استريت ژورنال با انتشار يادداشتي در اين راستا نوشته است: اين ادعاهاي ترامپ درحالي مطرح شد كه روسيه روز جمعه حملات هوايي جديد خود به شهرهاي اوكراين را با ۶۷ موشك و ۱۹۴ پهپاد آغاز كرد، چراكه به نظر ميرسد آخرين اظهارات ترامپ پس از جلسه جنجالي در دفتر بيضي با زلنسكي همتاي اوكرايني‌اش مسير پيشرفت براي دستيابي به توافق صلح را نامعلوم كرد. حال آنكه ترامپ در هفته‌هاي اخير گفته كه اطمينان دارد كه ولاديمير پوتين، خواهان صلح و متعهد به تعداتش نيز هست. گفتني است دولت ترامپ اخيرا ارسال تسليحات به اوكراين را به تعويق انداخته است. همزمان با اين اقدامات، مقامات ارشد ايالات‌متحده برنامه‌ريزي كرده‌اند تا هفته آينده با مقامات اوكرايني در رياض ملاقات كنند تا شايد زمينه‌سازي براي مذاكرات صلح احتمالي بين كي‌يف و مسكو فراهم شود. به ادعاي وال استريت ژورنال ادعاي اعمال تحريم‌هاي جديد واشنگتن عليه مسكو در شرايطي مطرح است كه ترامپ در ماه ژانويه نيز تهديد مشابهي در مورد تحريم‌ها و تعرفه‌ها عليه روسيه مطرح كرد، اما به آن عمل نكرد. در همان زمان نيز او تاكيد كرد كه نمي‌خواهد به روسيه آسيب برساند و مدعي شد: من مردم روسيه را دوست دارم و هميشه رابطه بسيار خوبي با پوتين داشتم. اكنون نيز به ادعاي گروهي از تحليلگران به نظر ميرسد اثرگذاري تهديد ترامپ در مورد تعرفه‌ها اندكي مشكوك است. از طرفي اقتصاد مسكو نيز سال‌هاست از تورم بالا، كمبود نيروي كار و نرخ بهره بالا كه ماحصل تحريم‌هاي امريكا و اروپا است، رنج مي‌‌برد. بنابراين ترامپ هنوز مي‌تواند روسيه را تحت فشارهاي بيشتري قرار داده و بزرگ‌ترين توليدكنندگان نفت اين كشور مانند روسنفت و لوك‌اويل را تحريم كند.