بحران بانكي در حال خفه كردن گلوي اقتصاد ايران است
فرشاد مومني، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي كه در جمع «مديران اقتصادي سازمان بازنشستگي» با عنوان «چشم‌انداز اقتصاد 1404، از نگاه سطح توسعه» سخن مي‌گفت، با بيان اينكه متاسفانه اكنون مدتي است همه كم و بيش به اين وضعيت خو گرفته‌اند كه وقتي صحبت از آينده مي‌شود، قدر حال را بيشتر بدانند و در رشته ما اين اوضاع از بقيه بدتر است، خاطرنشان كرد: از جنبه هستي شناختي، تقدم با واحدهاي سطح خرد است، اما اگر بخواهيم جنبه اجرايي و عملياتي امور را درنظر بگيريم، در آنجا تقدم رتبه‌اي مطرح مي‌شود و گفته مي‌شود تقدم رتبه‌اي مسائل سطح توسعه به كلان و تقدم رتبه‌اي مسائل سطح كلان به سطح خرد بايد درنظر گرفته شود. وي ضمن اشاره به اهميت نقش بستر كلان اقتصادي بر رفتار بازيگران خرد، با بيان اينكه اگر چشم‌اندازهاي سطح توسعه را در مقابل خود نداشته باشيم، يك‌باره با فروافتادگي‌هاي بسيار سنگين و هزينه‌هاي غيرقابل برگشت در سطح نظام ملي روبه‌رو خواهيم بود، ادامه داد: ماجراي گرفتاري‌هاي ايران و اين پس‌افتادگي‌ها و روندهاي قهقرايي آن، به اين دليل است كه در فرآيندهاي تصميم‌گيري و تخصيص منابع بيش از ربع قرن است كه ملاحظه‌هاي سطح توسعه، به كلي كنار گذاشته شده و امروز را به فردا رساندن تبديل به هنر گردانندگان اقتصاد كلان كشور شده و در غياب ملاحظه‌هاي سطح توسعه، ما با تناقض‌هاي بسيار شگفت‌انگيزي روبه‌رو مي‌شويم كه شرح آن براي خود ماجرايي دارد.
وضعيت انرژي كشور چگونه به بحراني بزرگ رسيد؟
مومني در توضيح بخشي از علل ايجاد اين ناترازي، عنوان كرد: نزديك به 20 سال پيش، با عنوان اينكه مسائل حوزه نفت و انرژي مسائلي پيچيده است، با سازوكارهايي كه اگر در جاي خود به دقت واكاوي شود، آسيب‌هايي كه اين كشور با آن روبه‌رو است، آشكار مي‌شود، گفتند چون اكثريت اعضا در دولت و مجلس غيرمتخصص هستند وزارت نفت 14.5درصد درآمد سالانه ارزي حاصل از صدور انرژي و فرآورده‌هايش را بگيرد و در ازاي آن تضمين دهد ايران در هيچ زمينه‌اي با بحران روبه‌رو نشود. يعني ما با بحران سرمايه‌گذاري در مورد انرژي و بحران تامين نيازهاي جامعه‌اي كه دايما نيازهايش رو به افزايش است روبه‌رو نباشيم و از نظر كيفيت هم رو به اعتلا بگذاريم. اين‌گونه با شفافيت‌زدايي از اين مساله‌اي كه تمام هست و نيست ما به آن وابسته است، انجام شد. اكنون دو دهه از اين ماجرا گذشته، آن 14.5درصدها تخصيص پيدا كرده و علاوه بر آن دستگاه مجري كه آن تعهدات را داده بود، چند 10 ميليارد دلار هم بدهي خارجي ايجاد كرده و سال گذشته هم مقام مسوول آن وزارتخانه مجري، از موضع سلب مسووليت از خود هشدار داد كه اگر تا چند سال آينده 240 ميليارد دلار صرف سرمايه‌گذاري نشود، ايران براي گذران امور عادي خود بايد نفت وارد كند. اين پديده با چنين طول و عرضي را ذيل مفهوم «ناترازي» به تفاوت ميان دو رقم تنزل مي‌دهند.
درآمد سرانه ايرانيان در دهه 1390 حدود 34درصد سقوط كرد
به گزارش جماران، استاد گروه برنامه‌ريزي و توسعه اقتصادي دانشگاه علامه طباطبايي با بيان اينكه اين روند قهقرايي از دهه 1380 ابعاد جديدي پيدا كرده و سقوط‌ها در دهه 1390 اصلا برايتان قابل تصور نيست اما چون نظام تصميم‌گيري‌هاي اساسي خود را به اين دلخوش كرده كه از اين ستون به آن ستون فرج است، اينها را ناديده مي‌گيرد، اظهار داشت: درآمد سرانه ايرانيان در دهه 1390 حدود 34درصد سقوط نشان مي‌دهد. طنزهاي تلخي هم در اين ميانه وجود دارد كه نشان مي‌دهد اين نظام رانتي كوته‌نگرانه، چگونه همه چيز را از معنا انداخته است، براي نمونه طرف با شعار اينكه من آمده‌ام پول نفت را بر سر سفره‌هاي مردم بياورم روي كار آمده است، قيمت نان در فاصله 1384 تا 1391 حدود 32 برابر و شاخص فلاكت در اين دوره دو برابر شده است.
ركوردهاي جهش واردات
در دوره احمدي‌نژاد شكسته شد
مومني با بيان اينكه در امتداد ماجراي توخالي شدن توليد، در دهه 1390 ركوردهاي جهش واردات در دوره احمدي‌نژاد شكسته شده و با وجود آن كشور اين‌گونه بحراني است، تاكيد كرد: اگر بخواهيم اصلاح كنيم بايد دانست كجاها حواسمان جمع باشد و دقت‌هايمان را افزايش دهيم. مومني با تاكيد بر اينكه بحران بانكي در حال خفه كردن گلوي اقتصاد ايران است، به تشريح عملكرد منفي بانك‌هاي خصوصي در اين رابطه پرداخت و توضيح داد: اگر اسم اين مناسبات را ناترازي بگذاريد كه واقعيت تغيير نمي‌كند، راه نجات اين است كه گستاخانه مساله را همان‌گونه كه هست با افق دورمدت مورد توجه قرار دهيم. شايد بزرگ‌ترين نگراني از نظر من اين است كه اگر ما اسناد برنامه‌هاي توسعه را برآيند بينش و نگرش گردانندگان كشور بدانيم، سند برنامه هفتم را مي‌توانيم مانند يك آينه درنظر بگيريم كه طرز نگاه و نظام ترجيحات و ميزان تعهدات نظام برنامه‌ريزي كشور را توضيح مي‌دهد. اين سند اولين سند برنامه‌اي است كه در آن، يك نظام پشتيباني كه با نگرش روندي به ما بگويد در يك دوره 20، يا 30 ساله گذشته ما چه روندهايي را طي كرديم و اگر اين روندها استمرار پيدا كند، چه چشم‌اندازي در مقابل ما است.
هشدار نسبت به وضعيت سازمان‌هاي بيمه‌اي و بازنشستگي
استاد گروه برنامه‌ريزي و توسعه اقتصادي دانشگاه علامه طباطبايي با بيان اينكه اگر روندهاي تورم‌زايي و اشتغال‌زدايي استمرار داشته باشد، سازمان‌هاي بيمه‌اي و بازنشستگي بيش از قبل فرو خواهند ريخت و اوضاع به گونه‌اي مي‌شود كه ماجرا فراتر از اين مي‌رود كه تصور كنيد دولت به كمك خواهد آمد، به گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس مبني بر اينكه در فاصله 1397 تا 1402 براساس داده‌هاي بودجه خانوار، توان مالي خانوارهاي ايراني براي اينكه از عهده هزينه‌هاي آموزشي فرزندانشان برآيند 80درصد كاهش پيدا كرده است، اشاره كرد و افزود: در اين ميان، به قيمت‌هاي ثابت، توان دولت براي تامين مالي هزينه‌هاي مالي هر دانش‌آموز هم 15درصد سقوط كرده است. اين نكته در كانال امور مربوط به سلامت مردم هم ردگيري شود، متوجه مي‌شويم كه اوضاع و احوال آموزش چقدر آباد است. مومني با بيان اينكه تمام گزارش‌هاي رسمي منتشر شده مي‌گويد اين مناسبات به انتهاي بقاي خود رسيده، يادآور شد: هوشمندي روشنفكران، دانشگاهيان و حكومت است كه قبل از اينكه صداي انفجار شنيده شود، اين وضعيت را پيش‌نگرانه ببينند و افق‌گشايي‌هايي براي برون‌رفت از اين شرايط ارايه دهند. ظرفيت‌هاي انساني و مادي موجود در سازمان‌هاي بيمه‌اي و بازنشستگي اكنون اين توان را به آنها مي‌دهد كه چنين مساله‌اي را با همه محدوديت‌هاي موجود پيش ببرند.