شهامت خردورزي، در عصر سرگرمي
پيمان طالبي
در روزگار سلطه بي‌چون و چراي پديده‌اي به نام «سرگرمي»، سخن گفتن از انديشه كار آساني نيست. اينترنت و به‌طور مشخص فضاي مجازي، سليقه مخاطبان را تا حد زيادي به سوي محتواي فست‌فودي سوق داده است و اسكرول كردن در شبكه‌هاي اجتماعي، شاهد خوبي بر اين مدعاست. هر محتوا در شبكه اجتماعي اينستاگرام، تنها چند ثانيه فرصت دارد تا توجه بيننده را به خود جلب كند، اگر نكرد، بلافاصله از آن عبور مي‌شود، چنان كه انگار هرگز وجود نداشته است. در اين شرايط، خودتان بگوييد كه يك مقاله بلند علمي چه جايي مي‌تواند داشته باشد؟!
اوضاع در مديوم‌هاي تصويري نيز همين‌گونه است. در فضاي شبكه نمايش خانگي، اساسا نقش سرگرمي بسيار پررنگ‌تر از ساير موضوعات است. مواجهه بسياري از ما با VODها اينگونه است كه در زمان خستگي و بي‌حوصلگي، در مهماني براي گذران وقت يا بعد از شام در كنار خانواده‌مان، سري به يكي از آنها مي‌زنيم تا براي يكي- دو ساعت حال و هوايمان عوض شود. پس در اين وضعيت، هر برنامه‌سازي موضوع سرگرمي را براي ساختن يك برنامه انتخاب كند، در ابتداي امر- يعني از همان مرحله پيش‌توليد!- چند پله از ديگران جلوتر است.
سپنج، مجموعه‌اي است كه به تهيه‌كنندگي حسين رباني‌غريبي و گردانندگي علي درستكار، گفت‌وگوهايي انديشه‌ورزانه را به عنوان موضوع فعاليت خود برگزيده است. حالا و بعد از پخش بيست و شش قسمت از اين برنامه، مي‌توان به درستي فهميد كه عوامل آن، سبك زندگي و تفكر در پيرامون آن، در اين موقعيت زماني و مكاني خاص از تاريخ را به عنوان موضوع گفت‌وگوهاي خود برگزيده‌اند. اما يك وقت مي‌توان اين موضوع را از زبان روانشناسان زرد و بازاري رهگيري كرد و يك وقت مي‌توان از بزرگان فرهنگ و انديشه معاصر، چند و چون اين موضوع را جويا شد و به واقع اين كجا و آن كجا؟ حسن انوري، ژاله آموزگار، منصوره اتحاديه، مصطفي ملكيان، نوش‌آفرين انصاري، منوچهر صدوقي سها، قطب‌الدين صادقي، هوشنگ مرادي كرماني، محمد فاضلي، يونس شكرخواه، سيدمحمد بهشتي و... تنها بخشي از مهمان‌هاي نام‌آور و برجسته سپنج در بيست‌وشش قسمت منتشر شده هستند كه راهكارهايي براي «هرچه بهتر بودن و انديشيدن» را در صحبت‌هايشان ارايه مي‌كنند. مي‌دانم كه بعد از پايان يك روز كاري سخت و بعد از صرف شام در منزل در كنار خانواده، تنها به يكي- دو ساعت محتواي سرگرم‌كننده احتياج داريم كه ما را از روز و روزگار فارغ كند. اما پيشنهاد مي‌كنم يك شب، در چنين موقعيتي يكي از قسمت‌هاي سپنج را امتحان كنيد. خود من اين كار را كردم و از نتيجه آن، بسيار راضي بودم!