گزارشی از نشست سه‌جانبه با محوريت برنامه هستهاي ايران
سيگنال‌هاي مثبت از پکن
نشست سه جانبه ايران، چين، روسيه در روز جمعه به ميزباني پكن برگزار شد. اين نشست به رياست ماجائوشو، معاون وزير امور خارجه جمهوري خلق چين و با مشاركت كاظم غريب‌آبادي، معاون وزير امور خارجه كشورمان و سرگئي الكسويچ ريابكوف، معاون وزير امور خارجه فدراسيون روسيه كليد خورد و نمايندگان سه كشور در پايان اين نشست با صدور بيانيه‌اي بر ضرورت لغو تمامي تحريم‌هاي غيرقانوني يكجانبه عليه تهران تاكيد كردند. سه كشور همچنين بر اهميت قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد، شامل زمانبندي‌هاي مندرج در آن، تاكيد كرده و از طرف‌هاي ذي‌ربط خواستند تا از انجام هر اقدامي كه موجب تشديد وضعيت شده، اجتناب كنند تا فضا و شرايط مناسب براي تلاش‌هاي ديپلماتيك ايجاد شود. همزمان محسن بختيار، سفير ايران در پكن ضمن اعلام رضايت از روند مذاكرات سه كشور نوشت كه اجلاس سه‌جانبه معاونين وزراي امور خارجه ايران، روسيه و چين با موفقيت كامل برگزار شد. همچنين به گفته كاظم غريب آبادي نماينده ايران در اين اجلاس طي اين نشست ابتكار بسيار ارزشمند برگزاري چنين ساختارهاي سه‌جانبه‌اي، مسير روشني براي مقابله با يكجانبه‌گرايي باخت-باخت امريكا فراهم خواهد كرد.
در همين راستا سخنگوي وزارت امور خارجه چين در كنفرانس مطبوعاتي‌اش در همان روز (جمعه) از ارايه پيشنهاد‌هاي پنج‌گانه چين از سوي وانگ‌يي، وزير امور خارجه اين كشور براي كمك به روند حل مساله هستهاي ايران خبر داد. همزمان چين و روسيه از موضع ايران درباره صلحآميز بودن برنامه هستهاياش استقبال كرده و همچنين تعهد ايران به پايبندي كامل به تعهداتش به موجب معاهده منع اشاعه و موافقت‌نامه جامع پادمان، تاييد كردند. آنها همچنين از سياست ايران براي تداوم همكاري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي حمايت كرده و بر لزوم احترام كامل به حق ايران، به عنوان دولت عضو معاهده منع اشاعه، نسبت به استفاده‌هاي صلحآميز از انرژي هستهاي، تاكيد كردند. سه دولت بر لزوم اجتناب تمامي دولت‌ها از هر اقدامي كه فعاليت فني، بي‌طرفانه و عيني آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را تضعيف كند، تاكيد كردند. گفته مي‌شود سه كشور همچنين در مورد موضوعات منطقه‌اي و بين‌المللي مورد علاقه مشترك تبادل‌نظر كرده و توافق كردند همكاري‌هاي خود را در سازمان‌هاي بين‌المللي و ترتيبات چندجانبه، مانند سازمان همكاري شانگهاي و بريكس، حفظ نموده و تقويت نمايند. پيش‌تر و پس از انتشار گزارش‌هايي ادعايي مبني بر ميانجيگري روسيه براي آغاز مذاكرات مستقيم ميان تهران و واشنگتن صورت گرفته است. ادعايي كه پس از نشست جده مطرح شد اما تاييد نشد. در اين بازه زماني برخي رسانه‌ها از تلاش‌هاي احتمالي (ادعايي) روسيه براي تسهيل گفت‌وگوهاي ميان ايران و ايالات‌متحده به منظور حل مسائل هستهاي ايران خبر داده بودند. با اين همه مسكو اين خبر را تاييد نكرد. پس از انعقاد توافق هستهاي برجام كه در سال ۲۰۱۵ ميان ايران و كشورهاي ۱+۵ (بريتانيا، چين، فرانسه، آلمان، روسيه و ايالات‌متحده) به امضا رسيد، تحريم‌ها عليه ايران در ازاي محدوديت‌هايي بر برنامه هستهاي كشورمان لغو شد. اما در سال ۲۰۱۸ و در دوران رياست‌جمهوري ترامپ، ايالات‌متحده از اين توافق خارج شد. به دنبال خروج يكجانبه واشنگتن، ايران نيز در واكنش به اقدامات يكجانبه واشنگتن و عدم پايبندي ديگر كشورهاي عضو (تروييكاي اروپايي) به تعهداتشان، گام‌هايي در جهت كاهش تعهدات هستهاي خود برداشت. حالا با گذشت چندين سال از آن تاريخ، اين نشست سه‌جانبه به عنوان تلاشي تازه در راستاي يافتن راه‌حل‌هايي براي بحران هستهاي ايران، اهميت ويژه‌اي پيدا كرده است.
روايت نامه‌اي پرحاشيه
پيش از آغاز رايزني‌هاي سه‌جانبه ايران، روسيه و چين، دونالد ترامپ در گفت‌وگو با شبكه خبري فاكس بيزنس مدعي شد كه براي مقام معظم رهبري نوشته و ارسال كرده است. اين نامه كه توسط انور محمد قرقاش، ديپلمات كهنه‌كار اماراتي، به وزير امور خارجه ايران تحويل داده شد، بازتاب گسترده‌اي در رسانه‌ها داشت. اين درحالي است كه تهران پيش‌تر بارها اعلام كرده بود كه تا زماني كه تحريم‌ها و محدوديت‌ها عليه ايران ادامه داشته باشد، هيچ‌گونه مذاكره مستقيم با واشنگتن صورت نخواهد گرفت. در همين راستا عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان همزمان با ارسال اين نامه، طي اظهاراتي تاكيد كرد: «تحت فشار و ارعاب با هيچ بازيگري مذاكره نخواهيم كرد، چراكه چنين مذاكره‌‌اي را حتي قابل بررسي هم نمي‌‌دانيم، حال موضوع آن هر چه مي‌خواهد، باشد.» پيش‌تر نيز مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور كشورمان طي سخناني تصريح كرد كه ايران تحت هيچ شرايطي تحت فشار وارد مذاكره با امريكا نخواهد شد. همزمان با انتشار ادعاها درباره محتواي نامه ترامپ، مقامات كرملين ازجمله سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه، صراحتا اعلام كرد ممكن است جزييات اين نامه، مسير مذاكرات هستهاي با ايران را پيچيده و دشوار كند. همزمان نورنيوز رسانه منتسب به شوراي عالي امنيت طي گزارشي ادعا كرد كه سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه، دو روز قبل از ارسال پيام ترامپ به تهران اعلام كرده بود كه شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد امريكا در اين نامه، خواسته‌هايي فراتر از موضوع هستهاي ايران مطرح كرده است. به گزارش اين رسانه لاوروف همچنين تاكيد كرد: «آنچه نگران‌‌كننده است اين است كه نشانه‌هايي وجود دارد مبني بر اينكه امريكايي‌‌ها دوست دارند اين توافق جديد با شروط سياسي همراه باشد و اصرار دارند كه بايد ترتيبي قابل راستي‌آزمايي براي ايران وجود داشته باشد كه از گروه‌هايي در عراق، لبنان، سوريه حمايت نكند؛ كه فكر نمي‌كنم راه به جايي ببرد.»
لاوروف همچنين در ادامه اظهاراتش اشاره كرد كه اين خواسته‌ها واقع‌‌بينانه نيست و به نتيجه نخواهد رسيد. اين درحالي است كه وزير امور خارجه روسيه، پيش‌تر طي سفري به ايران درباره موضوع هستهاي كه قرار است در مذاكرات آتي‌اش با ترامپ مورد رايزني قرار گيرد، با وزير امور خارجه كشورمان صحبت كرده بود. بنابر آنچه از محتواي اين ديدار رسانه‌اي شده است، مقامات ايراني اما گفت‌وگو و مذاكره تحت فشار را رد كرده‌اند. گمانه‌زني‌ها در باب ميانجيگري روسيه در مذاكره ايران و امريكا در شرايطي مطرح است كه پيش‌تر نيز ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت خارجه روسيه گفته بود مسكو علاقه‌مند است از نفوذ خود براي حل مشكلات منطقه‌اي ازجمله مشكلات موجود در خاورميانه استفاده كند. زاخارووا همچنين مدعي شد كه مسكو اين موضوع را انكار نمي‌كند كه ممكن است ايران با محدود كردن برنامه هستهاي خود و افزايش شفافيت در مورد آن در ازاي لغو تحريم‌هاي غرب، موافقت كند. اين درحالي است كه نمايندگي جمهوري اسلامي ايران در سازمان ملل در پاسخ اعلام كرد كه اگر مقصود از مذاكره، دستيابي به هدف رفع نگراني از احتمال نظامي شدن برنامه هستهاي ايران باشد، قابل بررسي است؛ اما اگر برچيدن برنامه صلحآميز هستهاي ايران باشد، چنين مذاكره‌‌اي هيچ‌وقت شكل نخواهد گرفت. همزمان وزير امور خارجه كشورمان نيز تاكيد كرد: برنامه هستهاي ايران هميشه تماما صلحآميز بوده و خواهد بود بنابراين اساسا چيزي به نام «نظامي‌‌سازي بالقوه» آن وجود ندارد.
شكاف در شوراي امنيت
همزمان با اين تحولات كشورهاي غربي عضو شوراي امنيت ملي سازمان ملل طي اقدامي مخرب و مداخله‌جويانه نشستي غيرعلني درباره برنامه هستهاي ايران برگزار كردند. اين نشست كه به درخواست كشورهاي فرانسه، بريتانيا، ايالات‌متحده و ديگر كشورهاي غربي برگزار شد، بر فشار (ادعايي) بر ايران جهت اجراي تعهدات هستهاياش متمركز بود.
گفتني است تمركز دول غربي بر برنامه هستهاي ايران در شرايطي اتفاق مي‌‌افتد كه ايالات‌متحده طي ادعاهايي واهي مدعي است اجازه نخواهد داد ايران از آستانه گريز هستهاياش عبور كند. اين درحالي است كه تهران بارها در واكنش به چنين ادعاهايي دستيابي به سلاح هستهاي را رد كرده است. اين جلسه غيرعلني كه به درخواست كشورهايي چون فرانسه، يونان، پاناما، كره‌جنوبي، بريتانيا و ايالات‌متحده برگزار شده از شوراي امنيت خواسته شده تا ايران را وادار كند به تعهدات خود در ارايه اطلاعات درباره برنامه هستهاياش عمل كند. در عين حال پيش‌تر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي طي گزارشي مدعي شد كه ايران غني‌‌سازي اورانيوم را تا سطح ۶۰درصد افزايش داده كه به سطح تقريبا ۹۰ نزديك شده است. جيمز كاريوكي، معاون سفير بريتانيا در سازمان ملل، پيش از برگزاري جلسه در گفت‌وگو با خبرنگاران مدعي شد ما هرگونه اقدام ديپلماتيكي را براي توقف پيشرفت برنامه هستهاي ايران انجام خواهيم داد؛ ازجمله فعال‌‌سازي مكانيزم بازگشت تحريم‌ها. نمايندگي ايران در سازمان ملل ضمن پاسخ به مقام بريتانيايي و محكوم نمودن چنين ادعاهايي در شبكه اجتماعي ايكس (توييتر) نوشت كه ايالات‌متحده به دنبال سوءاستفاده از نهاد شوراي امنيت است، اين نهاد اجازه نمي‌دهد كه چنين اتفاقي رخ دهد.
همزمان فو كونگ، سفير چين در سازمان ملل، پيش از نشست شوراي امنيت در اين راستا به خبرنگاران گفت كه ما همچنان اميدواريم كه بتوانيم از زمان محدودي كه تا منقضي شدن توافق هستهاي در اكتبر 2025 باقي مانده است، استفاده كنيم تا به يك توافق جديد برسيم، چراكه به گفته نماينده پكن، اعمال سياست موسوم به فشار حداكثري عليه تهران به جايي نخواهد رسيد.