گزارشی از زمينگير شدن شركت‌هاي هوايي
ناوگان فرسوده مهم‌ترين عوامل تاخير و نقص فني پروازها هستند
چيزي حدود يك‌سوم پروازهاي كشور با تاخير بيشتر از نيم ساعت انجام مي‌شود و حدود نيمي از پروازهاي برخي از ايرلاين‌ها تاخير دارد. اين چكيده‌اي از گزارش‌هاي رسمي درباره كيفيت و كميت پروازهاي انجام شده در كشور است. صاحبان صنعت هوايي توضيح مي‌دهند كه ناوگان مستهلك صنعت هوايي و تعميرات آنها باعث بروز تاخير زياد در پروازها و همچنين نقص متعدد فني هواپيما و بازگشت به فرودگاه شده است. آنها توضيح مي‌دهند تحريم طولاني، ناوگان فرسوده، نوسانات مدام نرخ ارز و... همه و همه سبب شده است كه ايرلاين‌ها زمينگير شده و نگراني براي ايمني پروازها بالا بگيرد.
در اين شرايط اما دولت نه تنها به دنبال آزادسازي نرخ سوخت هواپيماست كه به دنبال سركوب قيمت بليت و زمينگير كردن بيش از پيش شركت‌هاي هوايي است.
آمار تاخير پروازهاي ماه‌هاي اخير چندان روشن نيست. آخرين گزارش، گزارشي ناقص مربوط به تاخيرهاي پرواز در بهمن ۱۴۰۳ است كه درگاه سازمان هواپيمايي كشوري منتشر كرده و تنها به ايرلاين‌هايي با كمترين تاخير پرداخته است.
براساس اين گزارش در ۹ ماهه ابتداي سال ۱۴۰۳
ده شركت هواپيمايي كمترين ميزان تاخير در هر پرواز به طور متوسط را داشته‌اند كه بيشترين ميزان تاخير آنها ۱۹ دقيقه بوده است. شركت هواپيمايي آساجت ۷ دقيقه، يزد اير ۷ دقيقه، ماهان ۱۰ دقيقه، معراج ۱۲ دقيقه، پارس اير ۱۶ دقيقه، قشم اير ۱۶ دقيقه، ساها ۱۶ دقيقه، فلاي پرشيا ۱۷ دقيقه، كاسپين ۱۸ دقيقه و هواپيمايي آسمان ۱۹ دقيقه به ترتيب كمترين ميزان تاخير در هر پرواز به طور متوسط را داشته‌اند.
آمار موجود ديگر مربوط به آبان سال ۱۴۰۳ است كه براساس گزارش شركت فرودگاه‌ها و ناوبري هوايي ايران در اين ماه، ۲۴ شركت هواپيمايي داخلي، ۱۴هزار و ۸۷۸ پرواز را با مجموع تاخير ۲۷درصدي انجام داده‌اند. از مجموع پروازهاي ذكرشده، ۴۰۳۰ پرواز با تاخير ۳۰ دقيقه يا بيشتر مواجه بوده‌اند كه اين تاخيرها سهم ۲۷درصدي از كل پروازها را تشكيل مي‌دهند.
در بين شركت‌هاي هواپيمايي، پويااير، اروان و آوااير به ترتيب با ۴۶، ۴۶ و ۳۸ درصد بيشترين تاخير را در پروازهاي برنامه‌اي مسافري تجربه كرده‌اند.
هواپيمايي كيش‌اير با ۳۷درصد در جايگاه چهارم بيشترين تاخيرات پروازي در دومين ماه پاييز قرار دارد. اين شركت در ماه مذكور ۱۱۳۲ پرواز انجام داده كه از اين تعداد، ۴۱۶ پرواز با تاخير ۳۰ دقيقه يا بيشتر بوده است. شركت هواپيمايي هما در آبان ۹۸۰ پرواز انجام داده كه از اين تعداد، ۳۰۵ پرواز معادل ۳۱درصد با تاخير بوده است.
هواپيمايي آسمان و ماهان هم به ترتيب ۳۰درصد و ۱۱درصد از پروازهاي خود را با تاخير انجام داده‌اند. همچنين، شركت‌هاي آساجت، سپهران و يزداير به ترتيب با ۸، ۱۰ و ۱۰درصد كمترين تاخير پروازي را در آبان ماه داشته‌اند.
در مجموع بايد گفت كه حدود يك‌سوم پروازهاي كشور با تاخير بيش از نيم ساعت مواجه هستند و ميزان تاخير پرواز بعضي ايرلاين‌ها به حدود نيمي از پروازهاي آنها مي‌رسد.
بنا به توضيحات ايرلاين‌ها تاخيرهاي پرواز غالبا به دليل ناوگان فرسوده و تعميرات هواپيماست. ضمن اينكه بهره‌وري هواپيماهاي فرسوده پايين است و بيشتر از حدود ۲.۵ ساعت نمي‌توانند پرواز كنند. بنابراين علاوه بر بروز تاخيرهاي زياد در پروازها، ميزان عرضه صندلي به بازار هوايي كاهش پيدا مي‌كند.
فعالان صنعت هوايي توضيح مي‌دهند كه اين صنعت به دليل تشديد تحريم امريكا و افزايش نرخ ارز در شرايط بسيار سختي به فعاليت خود ادامه مي‌دهد. به‌طوري كه از ۳۴۶ فروند هواپيماي موجود كشور، حدود ۱۳۰ فروند هواپيما با عمر متوسط بيش از ۲۸ سال عملياتي است كه بهره‌وري اين هواپيماها باتوجه به ضرورت صرف زمان طولاني براي تعميرات دوره‌اي و اساسي روزانه حدود 5/2 ساعت و سالانه حدود ۱۲۵ روز است.
اين شرايط ناپايدار و ايجاد مشكلات فني و نياز بيشتر به قطعات و تعميرات سرويس‌دهي به مسافران را دشوارتر مي‌كند و با تاخير مواجه كرده است.
فعالان صنعت هوايي توضيح مي‌دهند كه با تداوم روند فعلي و دخالت دولت در قيمت‌گذاري بليت هواپيما شاهد كاهش راندمان فعلي و زمينگيري بيشتر هواپيماها و محروم شدن مردم از حمل و نقل هوايي خواهيم بود.
آنها توضيح مي‌دهند كه در حال حاضر شركت‌ها با بحران منابع مالي مواجه شده‌اند و توان حفظ وضع موجود را ندارند و اين موضوع بر حفظ سطح ايمني و آموزش كه از ملزومات اساسي اين صنعت است، تاثير گذاشته و تعدادي از نيروهاي فني و خلبانان شركت به دليل پايين بودن سطح حقوق مهاجرت كرده يا درصدد مهاجرت هستند و مديران شركت‌هاي دولتي با ايجاد بدهي‌هاي كلان پس از مدتي تعويض مي‌شوند و معمولا هم به دليل زيان زياد ايجاد شده در طول دوران مديريت مواخذه هم نمي‌شوند.
درحالي كه شركت‌هاي بخش خصوصي اين صنعت همواره از سوي شركت فرودگاه‌ها، شركت پخش فرآورده‌هاي نفتي، سازمان امور مالياتي و گمرك و... براي پرداخت بدهي‌هاي خود تحت فشار هستند.
گذشته از اين دولت حالا موضوع قيمت‌گذاري دستوري بليت هواپيما را در دستور كار خود قرار داده است و زمزمه‌ها حاكي از آزادسازي قيمت سوخت هواپيما از سال ۱۴۰۴ است كه تمام اين مسائل ايرلاين‌ها را بيش از پيش زير فشار گذاشته است.