چانه‌زني براي «حقابه» هفت تپه

گروه اجتماعي

با گذشت دو ماه از كاهش حقابه مزارع نيشكر هفت‌تپه، تجمع يك روزه كارگران معترض مجتمع كشت و صنعت هفت تپه بابت وضعيت بحراني مزارع تشنه، مسوولان سازمان آبفاي خوزستان را مجبور كرد حجم ورودي آب به كانال‌هاي جاري در اين مزارع را از 9.5 متر مكعب به حدود 15 متر مكعب بر ثانيه افزايش بدهند. جمعي از كارگران نيشكر هفت‌تپه براي « اعتماد» تعريف كردند كه 17 فروردين امسال به دنبال تداوم دو‌ماهه كاهش حقابه مزارع نيشكر، در مقابل فرمانداري شهرستان شوش تجمع كردند و ضمن اعلام اينكه 6 هزار كارگر در اين مجتمع صنعتي كار مي‌كنند و تامين مخارج بيش از 20 هزار نفر را برعهده دارند، با اعتراض بابت بروز مشكلات معيشتي در اثر تعطيلي اين مجتمع صنعتي، خواستار بازگشت حقابه هفت‌تپه و جلوگيري از نابودي هزاران تن محصول نيشكر شدند. به گفته اين كارگران، در همين روز، فرماندار شهرستان شوش به بازديد از مزارع نيشكر رفت تا وضع موجود و ادعاي خشكي كانال‌هاي آب هفت‌تپه را از نزديك ببيند كه در جريان بازديد فرماندار، مسوولان مجتمع كشت و صنعت هفت تپه هم ضمن تاييد اعتراض كارگران، به اين مقام استاني گفتند كه اين مجتمع صنعتي، از ابتداي اسفند پارسال با چالش بي‌آبي درگير است و اكثر مزارع نيشكر در وضعيت بحراني هستند به گونه‌اي كه كانال‌هاي آبرساني اين شركت ماه‌هاست كه آب ندارند و زمين‌هاي كشاورزي در آستانه نابودي است آن هم در حالي كه بايد در هر ثانيه ۲۲ مترمكعب بر ثانيه آب وارد شبكه آبياري هفت‌تپه شود تا توليد و اشتغال در اين واحد صنعتي تداوم داشته باشد. كارگران همچنين مي‌گويند كه فرماندار هفت‌تپه بعد از اطلاع از وضعيت بحراني مزارع نيشكر قول به پيگيري فوري داد چنانكه در تماس تلفني با مديرعامل آبفاي خوزستان خواستار تامين هرچه سريع‌تر حقابه مورد نياز مزارع نيشكر شد و البته تاييد كرد آنچه به عنوان سهم آب مزارع نيشكر هفت‌تپه براي سال جاري در نظر گرفته شده، بسيار كمتر از سهميه سال‌هاي قبل بوده است.

كارگران مي‌گويند از آنجا كه توقف تجمعات اعتراضي را به افزايش حقابه مزارع نيشكر منوط كرده بودند، فرماندار شهرستان شوش بعد از بازديد از مزارع نيشكر و اين گفت‌وگوي تلفني، در يك نشست اضطراري با مديرعامل آبفاي خوزستان، خواستار افزايش عملياتي حقابه مزارع نيشكر هفت‌تپه شده است. طبق آخرين اطلاع «اعتماد» از ديروز دوشنبه 25 فروردين، حقابه مزارع نيشكر شهرستان شوش به حدود 15 متر مكعب در ثانيه افزايش يافته و مديرعامل آبفاي خوزستان قول داده كه طي روزهاي آينده اين سهم به صورت پلكاني تا حدود 25 متر مكعب بر ثانيه افزايش يابد.

آب هست ولي سوءمديريت مانع از تخصيص حقابه شده است

طبق آخرين گزارش از وضعيت سدهاي كشور، از ابتداي مهر پارسال تا 23 فروردين امسال، ميزان ذخيره مخزن سد دز كه آب مورد نياز مزارع نيشكر هفت تپه را تامين مي‌كند، به 1798 ميليون متر مكعب رسيده كه اين سد با اين ميزان ذخيره آبي، 68 درصد پرشدگي داشته و اين ميزان پرشدگي نسبت به مدت مشابه پارسال 29 درصد كاهش دارد. مديرعامل آبفاي خوزستان ظرف روزهاي گذشته اعلام كرده كه اين استان در سال جاري با شديدترين وضعيت خشكسالي در 60 سال اخير مواجه است و گفته است: «‌ميزان آورد آب در سال آبي كنوني به‌طور محسوسي كاهش داشته و تنها بارندگي موثر در خوزستان و استان‌هاي بالادست در سال آبي كنوني، بارندگي‌هاي فروردين امسال بود.ذخاير برفي سرچشمه‌هاي استان نيز در مقايسه با سال‌هاي گذشته بسيار اندك است و اين موضوع بر وضعيت آب و توليد برق نيز تاثير گذاشته است. سد دز در فروردين پارسال به‌طور كامل پر بود و حتي در وضعيت سرريز قرار داشت اما امسال با كاهش محسوس ذخاير روبه‌رو است.عبور از اين شرايط دشوار نيازمند همدلي و مديريت دقيق منابع آبي است.رهاسازي‌ آب متناسب با نياز مصارف پايين‌دست ازجمله كشاورزي، آشاميدني و صنعت درصورت وقوع بارش در بالادست و توجه به حفظ ذخاير راهبردي براي فصل پاييز انجام مي‌شود. حفظ ذخاير راهبردي آب براي فصل پاييز ضروري است و اگر ذخاير راهبردي سدهاي مهم استان براي فصل پاييز حفظ نشود، در صورت تاخير بارش‌ها، استان با بحران جدي مواجه مي‌شود.»

كارگران و مسوولان مجتمع كشت و صنعت هفت تپه البته اين توجيه مديرعامل آبفاي خوزستان را قبول ندارند چنانكه كارگران معتقدند حجم ذخاير آب در سد دز كافي است اما بعضي سوءمديريت‌ها باعث هدردهي ذخاير آبي يا حتي تخصيص ناكافي آب شده است. يك منبع آگاه هم به «اعتماد» مي‌گويد ميزان ذخاير سد، بيش از اعداد رسمي اعلام شده است چنانكه ورودي آب به سد دز 600 متر مكعب و خروجي سد 122 متر مكعب بر ثانيه است اما طبق اخبار موثق، حجم ذخاير سد در حال حاضر حدود 1.80 ميليون متر مكعب و ظرفيت سد هم حدود 2.500 ميليون متر مكعب است. اين منبع آگاه مي‌گويد ذخاير برفي قابل توجهي در بالادست سد، باقي مانده كه ذوب شدن و سرريز اين ذخايرهم، ميزان ورودي سد را افزايش خواهد داد ولي به نظر مي‌رسد مسوولان سازمان آبفاي خوزستان به دليل نگراني از خشكسالي فراگير، درصدد حفظ ذخاير آبي براي ماه‌هاي پيش رو هستند تا مبادا با شرايطي مشابه شورش «غيزانيه» در اوايل تابستان 1399 مواجه شوند. اين منبع آگاه ضمن اشاره به اعتراضات مسوولان مجتمع كشت و صنعت نيشكر هفت‌تپه ظرف هفته‌هاي اخير بابت تداوم دو‌ماهه كاهش تخصيص آب به مزارع نيشكر هفت‌تپه و در هشدار بابت مخاطرات اجتماعي و حتي سياسي خشك شدن مزارع نيشكر هفت‌تپه و كاهش ناگزير توليد، در توضيح مصداق بعضي سوءمديريت‌هاي منجر به هدر دهي منابع آبي استان، از سيل نوروز 1398 استان مثال مي‌زند و مي‌گويد دليل اصلي وقوع سيل در اين استان، بي‌تدبيري مسوولان در مديريت ذخاير سدها بود به گونه‌اي كه بدون توجه به خسارت رها‌سازي حجم بالاي ذخاير سدها، دريچه سدهاي لبريز شده را باز كردند كه به دنبال رهاشدگي اين حجم بالاي آب، مزارع كشاورزان در سيلاب غرق شد و اين فاجعه خسارت سنگيني بر دوش مردم استان و البته دولت وقت گذاشت.

علاوه بر اين منبع آگاه، كارگران مجتمع كشت و صنعت نيشكر هفت‌تپه هم با نگراني از مشكلات معيشتي به دنبال كاهش توليد ناشي از تامين نشدن حقابه كافي و از دست رفتن محصول نيشكر به دليل بي‌آبي، به «اعتماد» مي‌گويند كه حداقل تا هفته اول ارديبهشت بايد حقابه مزارع نيشكر به 20 الي 30 متر مكعب در ثانيه برسد چون در فاصله اسفند هر سال تا شهريور و مهر سال بعد، موعد كشت است و نيشكر هم يك محصول پرآب بر است ولي با اين حال، رييس سازمان آبفاي خوزستان با وجود وعده به افزايش پلكاني سهم آب «هفت تپه» هيچ زمان مشخصي درباره تخصيص سهم واقعي به 9 هزار هكتار مزارع پراكنده و غيرمتمركز نيشكر تعيين نكرده است. كارگران به «اعتماد» مي‌گويند به دليل كاهش حقابه در طول دو ماه اخير، بسياري از بخش‌هاي مزارع نيشكر در اين مدت هر سه روز يك‌بار سهميه آب دريافت كرده و البته كاهش حقابه، نه فقط مزارع نيشكر بلكه محيط زيست و حتي روستاهاي هفت‌تپه را هم تحت تاثير قرار مي‌دهد چون اغلب اهالي روستاهاي هفت تپه، دامدار و صاحب دام‌هاي سنگين هستند و از بي‌آبي، زيان مي‌بينند.

«كاهش حقابه فقط مربوط به مزارع نيشكر هفت‌تپه نيست بلكه ظرف دو ماه اخير، سهم آب براي كل حوزه كرخه كاهش پيدا كرده است. مشكل اصلي هم براي شهرستان شوش دانيال ايجاد شده چون شهرستان دزفول و شوش دانيال به‌طور همزمان از اين حقابه منشعب از سد دز تغذيه مي‌كنند ولي تا امروز، سهم شهرستان دزفول كاهش نداشته و مشكل اصلي در شهرستان شوش دانيال و منطقه هفت‌تپه است. حتي اگر مسوولان قصد مديريت منابع آبي را دارند، بايد بدانند كه تعطيلي مجتمع هفت‌تپه، زندگي بيش از 20 هزار نفر از ساكنان شوشتر و هفت‌تپه و شوش دانيال و در واقع، معيشت 6 هزار كارگر نيشكر هفت‌تپه را به خطر مي‌اندازد چون اگر مزارع نيشكر هفت‌تپه نباشد، مجتمع هفت‌تپه هم تعطيل خواهد شد و 6 هزار كارگر شاغل در اين مجتمع، شغل خود را از دست مي‌دهند.»

اين كارگران مي‌گويند كاهش حقابه در ماه‌هاي بهمن و اسفند پارسال هم محسوس بود ولي بارندگي‌هاي دو ماه پاياني سال، مانع از نگراني بابت سيراب شدن مزارع نيشكر بود ولي اين ايام، موعد رشد نيشكر است و تشنگي نيشكر، معادل از بين رفتن محصول است چرا كه نيشكر از آن دسته محصولات كشاورزي است كه در صورت دريافت آب كافي، تا 7 سال به صورت خودرو بار مي‌دهد ولي با كمترين تشنگي در زمان رشد و در فاصله ماه‌هاي بهمن و اسفند هر سال تا شهريور سال بعد و تا موعد برداشت، زرد مي‌شود و مي‌خشكد و بعد از دو يا سه سال، بايد از نو و در زمين شخم خورده كاشته شود كه اين كاشت جديد مساوي با ضرر اقتصادي است.

«علوفه‌ها و برگ‌هاي دور‌ريز نيشكر، خوراك دام روستاييان هفت‌تپه است. اگر نيشكر نباشد، گاوميش‌ها و دام‌هاي روستاييان از بين مي‌رود. كانال‌هاي دست‌ساز در كل منطقه هفت‌تپه، درختان و جنگل‌هاي اين منطقه را هم آبرساني مي‌كند. اگر حقابه هفت‌تپه قطع شود چه اتفاقي براي محيط زيست اين منطقه خواهد افتاد؟ مسوولان استان مي‌دانند كه بي‌آبي باعث شدت گرفتن اعتراض خواهد شد. طاقت، حدي دارد. وقتي از حد رد شد، مجبوريم فرياد بزنيم و فرياد ما حتما باعث تنش خواهد شد. در اين اوضاع اقتصادي و با اين گراني‌ها، مردم طاقت ندارند شاهد تلف شدن دام و سوختن محصولشان باشند. دام و محصول براي دامدار و كشاورز، مثل فرزندش عزيز است. وقتي سوءمديريت باعث تلف شدن دام و محصول بشود مردم ساكت نخواهند ماند.»

كارگران هفت‌تپه فعلا سكوت كرده‌اند و منتظر محقق شدن وعده افزايش پلكاني حقابه مزارع نيشكرند ولي مي‌گويند بي‌آبي، قابل تحمل نيست چون بي‌آبي باعث نابودي آينده هفت‌تپه مي‌شود. كارگران مي‌گويند تا اوايل ارديبهشت براي تحقق قول رييس آبفاي خوزستان صبر مي‌كنند چون فرماندار هم با اطلاع از كاهش نگران‌كننده حقابه هفت‌تپه در مقايسه با سال‌هاي قبل، خواستار رفع هرچه سريع‌تر اين مشكل شده و موضوع به دليل اهميت سياسي و امنيتي، حتي به ميز شوراي تامين استان هم رسيده است اما اينكه چه زماني دريچه‌هاي سد دز براي خروجي 20 الي 25 متر مكعب بر ثانيه به سمت 9 هزار هكتار مزرعه نيشكر بازتر خواهد شد ؟!