با وجود قطعيت نرفتن لايحه برجام به مجلس ، كميسيون ويژه روز گذشته سير تاريخي مذاكرات را بررسي كرد
ميهماني بررسي برجام «بي لايحه دولت»
گروه سياسي| ندادن لايحه برجام توسط دولت به مجلس قطعي شده است. در مقابل موضعگيريهاي اخير روساي مجلس هم در روزهاي اخير همسو با تصميم دولتي‌ها بوده است. در آخرين نمونه محمدرضا باهنر كه ليدر طيف منتقد دولت اصولگرايان سنتي در مجلس محسوب مي‌شود، گفته است: «ارايه لايحه برجام به مجلس منافع ملي را تامين نمي‌كند.» مجموعه منتقدان توافق هسته‌اي اما هنوز اين موضوع را نپذيرفته‌اند. آنها كه اين روزها به طور مشخص طيف اكثريت كميسيون برجام را در اختيار دارند هنوز بر مواضع قبلي خود درباره ضرورت تقديم برجام به مجلس در قالب يك لايحه تاكيد دارند. تاكيدي كه با مشخص شدن موضع دولت و البته مقامات مجلس مي‌تواند اين سوال را ايجاد كند كه منتقدان توافق در كميسيون برجام در پي چه برنامه‌اي هستند؟
پايان ماجراي لايحه در سخنان مقامات دولت و مجلس
خيلي وقت است كه مشخص شده براي برجام لايحه‌اي در كار نخواهد بود. صحبت‌هاي اخير حسن روحاني و پس از آن موضع‌گيري معاون پارلماني او و همين‌طور نايب‌رييس دوم مجلس قطعيت را در اين باره به اوج خود رساند. در حالي كه حميد انصاري گفته «برجام به‌صورت لايحه به مجلس نمي‌رود»، محمدرضا باهنر نيز در گفت‌وگويي به خبرگزاري ايسنا گفته كه «ارايه لايحه برجام به مجلس نمي‌تواند منافع ملي را تامين كند.» اما مساله مهم‌تر در سخنان محمدرضا باهنر و مجيد انصاري نكته مشتركي است كه هر دو به طور جداگانه بر آن تاكيد دارند و آن اينكه دولت و مجلس بر سر اين موضوع به مشكل نخواهند خورد. مجيد انصاري گفته كه «در همه زمينه‌ها با مجلس تعامل داريم و در مورد برجام هم با مجلس تعامل خواهيم داشت» و محمدرضا باهنر تاكيد كرده «دولت و مجلس در گفت‌وگوهاي‌شان درباره موضوع ارايه يا عدم ارايه لايحه برجام به تفاهم مي‌رسند. » تفاهمي كه به نظر مي‌رسد بين دولتي‌ها و مقامات عالي مجلس ايجاد شده اما مشكلي كه همچنان در كار باقي مانده، اصرار منتقدان توافق بر موضعگيريهاي قبلي‌شان است. چرا كه تا اينجا به جز باهنر كه ديروز در اين باره سخن گفته، مسوولان ديگري چون علي لاريجاني، محمدحسن ابوترابي‌فرد و حتي حسين مظفر، معاون نظارت مجلس نيز در موضعگيريهاي جداگانه‌اي گفته‌اند كه تصويب برجام در مجلس منافع ملي را تامين نخواهد كرد. اين موضعي است كه نخستين بار توسط علي اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي مطرح شد و در پي آن وزارت خارجه به تكرار آن پرداخت. تكراري كه خيلي زود به مقامات مجلس هم سرايت كرد. محمدرضا باهنر صريح‌تر از قبل در اين باره گفته كه «برخي نمايندگان مي‌گويند حتما بايد لايحه داده شود و برخي مي‌گويند نبايد لايحه بدهند، اما اين موضوع را حل مي‌كنيم.» اما مجلس و دولت چگونه اين موضوع را حل خواهند كرد؟ محمدرضا باهنر گفته كه «مشكلي وجود ندارد و به نظر مي‌رسد در گفت‌وگوهايي كه با دولت داريم در اين باره به تفاهم مي‌رسيم و مجموعا در اين باره تصميمي گرفته و اقدام مي‌شود. » اما هفته پيش ابوترابي‌فرد صريح‌تر درباره اين «تصميم» سخن گفت و تاكيد كرده كه «ارايه لايحه برجام به مجلس بستگي به تصميم نظام دارد.»
منتقدان در پي جايگزين‌هايي براي لايحه
در كميسيون ويژه برجام در مجلس اما موضوع مسير ديگري را مي‌پيمايد. نقوي حسيني، سخنگوي اين مجموعه در واكنش به سخنان رييس‌جمهوري درباره عدم ضرورت دادن لايحه برجام گفته كه «رييس‌جمهور گفته‌اند كه اگر اين متن در مجلس تصويب شود براي ايران لازم الاجرا است حال اين مبحث مطرح مي‌شود كه آيا بدون مصوبه مجلس اجراي برجام لازم الاجرا نيست؟ آيا برجام كاغذپاره است؟» او استدلال كرده كه تعهدات ايران در برجام «فراتر از NPT و پروتكل الحاقي» و به همين دليل اجراي آن نيازمند مصوبه مجلس است. اين حرف طيف منتقدان توافق است كه هم‌اكنون در تركيب كميسيون برجام دست بالا را دارند. طيفي كه البته با موضعگيريهاي اخير مسوولان دولت و مجلس براي آنها هم روشن شده كه نهايتا لايحه‌اي براي برجام در كار نخواهد بود. به همين دليل به موازات تاكيد آنها بر موضوع لايحه برجام، برنامه ديگري هم به طور موازي دنبال مي‌شود؛ تصويب برخي طرح‌ها در ارتباط با موضوع هسته‌اي در مجلس. مصوباتي كه از داخل كميسيون ويژه برجام كليد زده خواهند شد. اين موضوع را برخي اعضاي اين مجموعه چون محمد مهدي زاهدي، سيد محمود نبويان، اسماعيل كوثري، حسين نقوي حسيني و حتي عليرضا زاكاني كه اكنون رداي رياست كميسيون برجام را هم بر تن دارد، چند بار مورد تاكيد قرار داده‌اند. تا اينجا اما هنوز مشخص نشده منظور آنها از اين مصوبات و در شرايطي كه هيچ لايحه‌اي در كار نخواهد بود، چيست. آنها درباره محتواي حقوقي و سياسي چنين طرح‌هايي هيچ توضيحي نداده‌اند اما يك مورد جديد را در روزهاي اخير مطرح كرده‌اند؛ ارايه پيشنهاد فكت‌شيت مجلس ايران از سوي كميسيون بررسي برجام به نمايندگان. سخنگوي كميسيون برجام گفته كه احتمالا اين مورد همراه با گزارش نهايي اين مجموعه به مجلس ارايه شود.
كميسيون برجام در دور تكرار
جلسات كميسيون برجام در روزهاي تعطيلي مجلس به طور مستمر ادامه دارد؛ جلساتي كه تنها گزارش خروجي آنها در يك عبارت خلاصه مي‌شود؛ «بررسي برجام. » بررسي‌اي كه هنوز معلوم نشده چه سمت و سويي را هدف قرار مي‌دهد. تا اينجا روند بررسي‌ها به بازخواني تاريخ مذاكرات با حضور تيم‌هاي مذاكره‌كننده در دوره‌هاي مختلف رسيده است. همين‌طور كه ديروز عباس عراقچي براي اين بازخواني مهمان كميسيون ويژه بود و امروز هم قرار است سعيد جليلي و برخي اعضاي تيمش راهي بهارستان شوند. به عبارتي كميسيون ويژه برجام همه كارهايي كه به عنوان پيش نياز تصويب برجام در مجلس هست را انجام مي‌دهد، در شرايطي كه نهايتا قرار نيست چنين اتفاقي بيفتد. آن‌طور كه نقوي حسيني گفته در جلسه ديروز عباس عراقچي قسمتي از تاريخ مذاكرات را با تمركز روي مذاكرات استانبول و بعد از آن ورود به مذاكرات عمان شرح داده است. اما در قسمت دوم جلسه سوالاتي توسط نمايندگان مطرح مي‌شود كه معاون وزير خارجه به آنها پاسخ مي‌دهد. آن‌طور كه از پاسخ‌هاي عراقچي بر مي‌آيد احتمالا اين سوالات چيزي جز همان موضوعات تكراري قبل نبوده‌اند، چرا كه بر اساس گفته‌هاي نقوي حسيني، عراقچي يك بار ديگر به شرح موضوعاتي چون دليل عدم ارايه متن ترجمه فارسي برجام و بازرسي‌هاي آژانس از مراكز ايران پرداخته است. در اين جلسه اما عراقچي يك بار ديگر درباره موضوع لايحه برجام هم مورد سوال قرار گرفت كه در پاسخ آن گفت: «اينكه برجام لايحه شود و به مجلس بيايد در اختيار وزارت خارجه نيست. بلكه تصميم آن با دولت است. ولي روز قانوني شدن برجام قطعا طبق قانون طي خواهد شد. از نظر ما فرقي نمي‌كند كه لايحه شود به مجلس بيايد يا نيايد، ولي به لحاظ مصالح كشور به صلاح نمي‌دانيم به مجلس بيايد.» اين توضيحات عراقچي در پاسخ به بيش از 20 سوال حقوقي بود كه نقوي حسيني گفته نمايندگان حاضر از معاون وزير خارجه پرسيده‌اند. از جمله اينكه «چرا برجام به مجلس نيامد، در حالي كه طبق قانون اساسي بايد به مجلس بيايد؟ چرا متن برجام فارسي ارايه نشده، در حالي كه يك طرف توافق ايران است؟ ضمانت حقوقي بدقولي و عهدشكني طرف مقابل چيست؟ آيا صرف برگشت‌پذيري كفايت مي‌كند؟ چرا در هيات هشت نفره قضاوت، پذيرفته شد كه با 5 راي نظر هيات تصويب و پذيرفته مي‌شود؟ آيا دولت مي‌تواند تعهدات 25 ساله داوطلبانه به عهده بگيرد در حالي كه عمر اين دولت محدود است؟ اجراي پروژه‌هاي هسته‌اي در آينده چيست؟ چرا خريد تجهيزات و همچنين نيازهاي حوزه‌هاي مختلف به تشخيص كارگروه خريد سپرده شده است؟ روز اجرا چه روزي است كه قرار است تحريم‌ها در آن لغو شود؟ پس از 90 روز، اجرا شروع مي‌شود و بايد توافق اجرا شود؟ آيا تعهداتي كه مي‌خواهد دولت اجرا كند، تعهدات دولت است يا تعهدات حاكميت؟»
منتقدان غيرعضو در جلسه كميسيون برجام
دست بالاي منتقدان توافق در تركيب كميسيون ويژه برجام هم باعث نشده تا هم‌قطاران آنها از جلسات اين مجموعه چشم بپوشند. جلسه با عباس عراقچي در حالي ديروز در مجلس برگزار شده بود كه به جز اعضاي كميسيون برجام چهره‌هاي ديگري از منتقدان نظير حميدرسايي، مهدي كوچك‌زاده و احمد اميرآبادي فراهاني هم در آنجا حاضر بودند؛ چهره‌هايي كه پيش از اين نيز بارها انتقادشان به روند مذاكرات و نتيجه آن را آشكار كرده بودند. حضور اين چهره‌ها در كميسيون ويژه برجام البته حضوري نمايشي نبود و اين نمايندگان تنها نظاره‌گر و شنونده آنچه رخ مي‌داد، نبودند. گزارش تصويري خبرگزاري خانه ملت از اين جلسه هم نشان مي‌دهد كه آنها براي بيان نظرات و سوالات خود وقت‌هايي را هم در اختيار داشته‌اند. البته انتظار مي‌رود همزمان با حضور امروز سعيد جليلي در جلسه كميسيون ويژه برجام، حضور طيف منتقدان چشمگيرتر از ديروز هم بشود.