آزمون موگريني در آنكارا

  ميثم سليماني / سفر فدريكا موگريني، رييس جديد سياست خارجي اتحاديه اروپا به تركيه تنها پس از گذشت چند روز از سفر ولادمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه به تركيه، شايد نشان‌دهنده رقابت پيچيده روسيه و اتحاديه اروپا بر سر يك بازيگر كليدي در منطقه است. اروپا و روسيه تعاملات بسيار زيادي با كشور مسلمان تركيه دارند و تركيه نيز مدت‌هاست به دنبال عضويت در اتحاديه اروپاست اما در اين كار تاكنون موفق نشده است.
اكنون موگريني، پيش از سفر خود به تركيه در بيانيه‌يي اعلام كرد كه روابط ميان اتحاديه اروپا و تركيه از اهميت استراتژيكي برخوردار است و طرفين مي‌توانند بر سر منافع و چالش‌هاي مشترك به تعامل بپردازند. موگريني همچنين در بيانيه خود پيش از سفر به تركيه از نقش اين كشور در پناه دادن به يك ميليون عراقي و سوري نيز تشكر كرد.  اما نكته‌يي كه در اين بين مطرح است اين است كه پوتين در سطح هياتي بلند پايه به آنكارا سفر كرد تا بتواند روابط تجاري و سياسي خود را با تركيه افزايش دهد و از سوي ديگر در اين سفر با سخنان خود قراردادي را كه پيش از بحران سوريه و اوكراين با اروپا بر سر انتقال گاز به اين منطقه بسته بود، عملا لغو كرد و نشان داد كه مي‌خواهد مركزيت انتقال لوله‌هاي گاز خود را به تركيه منتقل كند.  پوتين كه اكنون در بحبوحه تنش ميان بروكسل و مسكو بر سر موضوع اوكراين به سر مي‌برد، هفته گذشته در سفر خود به تركيه به طور غيرمنتظره‌يي موضوع ادامه ساخت خط لوله روسيه به اروپا را منتفي اعلام كرد و گفت كه مي‌خواهد تركيه تبديل به هاب گازي منطقه شود و اروپا را در شوك فرو برد. مقام‌هاي اتحاديه اروپا نيز از اين موضوع به‌شدت نگران شدند زيرا با اين اقدام روسيه، چند سال سرمايه‌گذاري بر سر لوله‌هاي انتقال گاز به اروپا به حالت تعليق درمي‌آيد، از همين رو اروپا كه 38 درصد گاز خود را از روسيه تامين مي‌كند قطعا با مشكل تامين انرژي مواجه خواهد شد. به نظر مي‌رسد كه مقام‌هاي اتحاديه اروپا انتظار دارند تا تركيه در دوره تحريم روسيه بر سر موضوع اوكراين توسط اتحاديه اروپا همكاري كند؛ با اين حال ظاهرا تركيه نيز تمايل دارد وارد بازي روسيه در مسير دور زدن تحريم‌هاي اتحاديه اروپا شود. چرا كه از هر دو طرف منازعه يعني روسيه و اتحاديه اروپا امتيازهايي براي گرفتن دارد. گفتني است زماني كه الحاق كريمه به روسيه اتفاق افتاد تركيه با اين موضوع مخالفت كرد زيرا نگران اقليت تاتار ساكن كريمه تحت حكومت روسيه بود. اما در طرف مقابل نيز تركيه سال‌هاست كه پشت درهاي بسته اتحاديه اروپا مانده است. آنكارا از سال 2005 پرونده خود را براي عضويت به جريان انداخته و اصلاحات فراواني نيز به خصوص در حوزه اقتصادي صورت داده است اما تاكنون پيشرفت محسوسي در اين خصوص رخ نداده و تركيه چندان اميدي براي پيوستن به اتحاديه اروپا در آينده نزديك ندارد.  تركيه همواره با مخالفت‌هاي فراواني براي عضويت در اتحاديه اروپا روبه‌رو بوده است، موضوعاتي همچون حقوق بشر و بحث مهاجرت از جمله موضوع‌هاي عمده‌يي است كه اجازه نمي‌دهد تركيه به اين اتحاديه بپيوندد. سال گذشته با وجود اين موضوع‌ها بار ديگر پس از سه سال توقف مذاكرات پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا، اين پرونده به جريان افتاد اما با شروع اعتراض‌هاي مردمي در تركيه و برخورد خشن دولت اردوغان با معترضان باعث شد تا عملا مذاكرات پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا بار ديگر به حالت تعليق درآيد. برخي مقام‌ها در اتحاديه اروپا معتقدند كه تركيه براي پيوستن به اين اتحاديه به اصلاحات و پيشرفت‌هاي بيشتري نياز دارد اما روابط خود را بايد با تركيه نزديك و عميق‌تر كنند.  اما حالا تركيه شرايط مانور براي اتحاديه اروپا را يافته است. با توجه به شرايط كنوني در رابطه ميان روسيه و اتحاديه اروپا بايد گفت كه تركيه تبديل به بازيگري در اين بين شده است كه هر طرف مي‌خواهد آن را به سمت خود بكشاند. اما در اين بين بايد به چند نكته توجه كرد.  نخست بايد به نوع رابطه تركيه و روسيه توجه كرد. جايي كه طرفين آنگونه كه اعلام كرده‌اند كماكان بر سر موضوع سوريه با يكديگر اختلاف دارند، تركيه سوريه‌يي بدون اسد را مي‌خواهد اما روسيه كماكان پشت دولت بشار اسد ايستاده و از آن حمايت مي‌كند. روسيه مي‌داند كه براي مقابله با تحريم‌هاي اتحاديه اروپا تركيه مي‌تواند تبديل به اهرم فشاري در مقابله با اروپا شود، از همين رو با پيشنهاد ايجاد يك هاب منطقه‌يي براي انتقال گاز در تركيه و افزايش روابط تجاري به صورتي دوستانه به ميدان آمد. اقدامي كه نشان مي‌دهد با توجه به شرايط موجود، روسيه قصد دارد آن را عملياتي كند و توافق اوليه نيز ميان روساي جمهور دو كشور صورت گرفته است.  در طرف مقابل بايد نوع رابطه ميان اتحاديه اروپا و تركيه را مشاهده كرد. اتحاديه اروپا و امريكا به‌شدت بر سر مواضع تركيه در مبارزه با داعش اختلاف دارند و طي ماه‌هاي گذشته روابط ميان طرفين به‌شدت خدشه‌دار شده است. اما اكنون با نگران‌شدن اتحاديه اروپا پس از مواضع پوتين در سفر خود به تركيه، به نظر مي‌رسد اتحاديه اروپا يك پيشنهاد بيشتر، براي اقناع همراهي تركيه با اتحاديه اروپا عليه روسيه را ندارد و آن هم تسهيل در امر پيوستن تركيه به اين اتحاديه است، سفر موگريني را نيز مي‌توان در همين راستا ديد، زيرا به نظر مي‌رسد اتحاديه اروپا برگ ديگري براي مقابله با پيشنهاد روسيه، مقابل خود نمي‌بيند. از همين رو به نظر مي‌رسد در گام اول موگريني قصد دارد تا تركيه را براي همراهي با اتحاديه اروپا در تحريم روسيه همراهي كند و در مراحل بعدي نيز پيشنهاد تسهيل در پيوستن به اتحاديه اروپا را روي ميز مذاكره قرار دهد. اما بايد در اين بين رويكرد تركيه را نيز در نظر گرفت، به نظر مي‌رسد تركيه به مرحله انتخاب رسيده است و در اين بين اردوغان نيز در ميان روابط آشفته ميان اتحاديه اروپا و روسيه قصد دارد بهترين امتياز ممكن را كسب كند. با اين وجود شواهد نشان مي‌دهد كه تركيه اگرچه علاقه بيشتري به اتحاديه اروپا دارد اما امتياز وسوسه‌برانگيز پوتين، شرايطي نه چندان مساعد را پيش روي اتحاديه اروپا در مذاكره با تركيه قرار داده است.