گفت‌و‌گوهاي دوجانبه ايران و امريكا آغاز شد
عراقچي- شرمن؛ آغازگر ماراتن هسته‌يي هفت ماهه
سارا معصومي/ مهره‌هاي شطرنج هسته‌يي ايران با 1+5 روز چهارشنبه براي نخستين‌بار پس از امضاي تمديد توافقنامه موقت در شهري كه اين توافقنامه در نوامبر 2013 در آن به امضا رسيد، دور هم جمع خواهند شد. مذاكره‌كنندگان هسته‌يي ايران و امريكا از صبح روز گذشته وارد ژنو شده‌اند تا اين‌بار هم جرقه مذاكرات ايران و 1+5 در سطح مديران سياسي با ديدار دوجانبه ايران و امريكا زده شود. علاوه بر اين احتمال ديدار هيات مذاكره‌كننده هسته‌يي كشورمان با نماينده فرانسه در گروه 1+5 در روز سه‌شنبه نيز وجود دارد. از جانب ايران سيدعباس عراقچي معاون امور حقوقي و بين‌المللي، مجيد تخت‌روانچي معاون اروپا و امريكا، حميد بعيدي‌نژاد مديركل سياسي و بين‌المللي وزارت خارجه، داوود محمدنيا مشاور وزير خارجه، محمد اميري مديركل امور پادمان‌هاي سازمان انرژي اتمي و پژمان رحيميان مديركل حوزه رياست سازمان انرژي اتمي، اعضاي تيم مذاكره‌كننده هسته‌يي ايران را تشكيل مي‌دهند. «وندي شرمن» قائم مقام موقت وزارت خارجه، «رابرت مالي» مدير ارشد دايره ايران، عراق، كشورهاي منطقه خليج (فارس) در شوراي امنيت ملي، «جيمز تيمبي» مشاور ارشد معاون وزارت خارجه در امر كنترل تسليحاتي و امنيت بين‌الملل، «پائول اروين» مدير بخش منع اشاعه در شوراي امنيت ملي، «نوول هاي‌اسميت» معاون مشاور حقوقي وزارت خارجه، «كوين ويل» مدير دفتر پادمان‌ها و امنيت هسته‌يي اداره ملي امنيت هسته‌يي وزارت انرژي، «فليسيا سويندلز» مشاور ارشد سياست تحريمي وزارت خزانه‌داري و «جوليا ياكوبي» دستيار ويژه قائم مقام موقت وزير خارجه اعضاي تيم مذاكره‌كننده امريكايي در اين مذاكرات هستند. مذاكرات هسته‌يي ايران يك سال پيش در تاريخ 24 نوامبر سال 2013 در ژنو با امضاي توافقنامه موقت ژنو موسوم به برنامه مشترك اقدام رسما وارد كانال حل و فصل پرونده‌يي شد كه از 12سال پيش تا به امروز از فراز و نشيب‌هاي مذاكره‌يي بسيار گذشته است. برنامه مشترك اقدام كه در نوامبر 2013 به امضا رسيد پس از پايان مهلت شش ماهه اوليه در جولاي 2014 بار ديگر در وين تمديد شد. در آن بازه زماني دو طرف اعلام كردند كه به دليل حجم بالاي اختلاف‌ها نتوانسته‌اند ديدگاه‌ها را به هم نزديك كرده و توافقنامه جامع يا پيش‌نويس برنامه اقدام نهايي را امضا كنند. در ماه جولاي مذاكرات به مدت چهار ماه ديگر و تا 24 نوامبر سال جاري تمديد شد. در شرايطي كه در برنامه اقدام مشترك يك بار تمديد مذاكرات در نظر گرفته شده بود، ايران و 1+5 براي دومين بار در ماه نوامبر هم نتوانستند مذاكرات را به سرمنزل مقصود برسانند. هفت روز مذاكرات ايران و 1+5 در ماه نوامبر به تمديد هفت ماهه مذاكرات منتهي شد؛ تمديدي كه در آن يك ضرب الاجل زماني ماه مارس براي رسيدن به توافق سياسي و يك ضرب الاجل ماه جولاي براي پايان دادن به اختلاف‌هاي فني تعيين شده است. در شرايطي كه تمديد مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 از فضاي اميدواري كه در يك سال گذشته براي رسيدن به توافق در اين پرونده در جامعه بين‌المللي و فضاي داخلي ايران ايجاد شده بود، كاست، برخي از كارشناسان اعتقاد دارند مسير دشواري كه دو طرف در يك سال گذشته پيموده‌اند به كاسته شدن از اختلاف‌ها و نزديك شدن به تصميم نهايي بر پايه اراده سياسي منتهي شده است. در يك سال گذشته و پس از نوامبر 2013، 10 دور مذاكره ميان ايران و 1+5 برگزار شد كه به نظر مي‌رسد در نتيجه اين مذاكرات به اضافه ساعت‌ها مذاكرات كارشناسي و همچنين مذاكره در سطح معاونين دو طرف به درك صحيح‌تري از مواضع واقعي خود دست يافته‌اند. خطوط قرمزي كه ايران و 1+5 در يك سال گذشته براي يكديگر تعيين كرده بودند در جريان آخرين دور از مذاكرات ميان دو طرف در مسقط و سپس در وين شفاف‌تر از پيش شده است. اكنون دو طرف به خوبي مي‌دانند كه سقف و كف مطالبه‌هاي هركدام از آنها در چه مرحله‌يي قرار دارد. گره سياسي كه رسيدن به توافق را تا حدودي مشكل كرده است مخالفت‌هايي است كه با ذات مذاكره در ايران و امريكا وجود دارد. برگزاري انتخابات ميان‌دوره‌يي كنگره در ايالات متحده تركيب سياسي در اين كشور را تغيير داد و همين مساله به فشاري بر دولت دموكرات باراك اوباما تبديل شده است. برخي كارشناسان اعتقاد دارند كه در حال حاضر دو طرف از مطالبه‌هاي سياسي يكديگر به اندازه درخواست‌هاي فني آگاهي دارند و همين مساله مي‌تواند مانور بر سر مواضع نهايي را ايجاد كند. يكي از اصلي‌ترين پرسش‌هايي كه پس از تمديد دوباره برنامه مشترك اقدام در بسياري از رسانه‌ها مطرح شد دلايل تمديد هفت ماهه اين مذاكرات بود. در شرايطي كه دو طرف به مدت يك سال با هم مذاكره كرده‌اند، دليل تمديد هفت ماهه اين مذاكرات چيست؟ مدت زمان هفت ماه در حقيقت بار رواني را بر ناظران و منتظران به نتيجه رسيدن اين مذاكرات وارد مي‌كند. پاسخ به اين پرسش را مي‌توان در اين استدلال يافت كه هربار تمديد مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 در حقيقت هزينه سياسي را بر هركدام از طرفين وارد مي‌كند. اين‌بار دو طرف تصميم گرفتند كه با تمديد طولاني‌مدت برنامه مشترك اقدام، ريسك رواني و سياسي دوباره پشت ميز قرار گرفتن را كاهش دهند. هم ايران و هم مذاكره‌كنندگان 1+5 از زمان امضاي تمديد برنامه مشترك اقدام اعلام كرده‌اند كه در بازه زماني بسيار زودتر از اين هفت ماه مي‌توان به توافق نهايي دست يافت و سپس براي تنظيم پيش‌نويس به يك بازه زماني دو تا سه ماهه نياز است. در شرايطي كه بسياري از تحليلگران با توجه به آغاز به كار كنگره امريكا با تركيب اكثريت در اختيار جمهوريخواهان، خواهان به نتيحه رسيدن اين مذاكرات تا پيش از آغاز سال نو ميلادي بودند، كارشناساني مانند علي واعظ، تحليل‌گر ارشد مسائل ايران در گروه بين‌المللي بحران اعتقاد دارند كه تمديد دوباره اين مذاكرات در صورتي كه دو طرف نمي‌توانستند تا ماه ژانويه به توافق دست پيدا كنند، سخت‌تر بود. مساله ديگري هم كه در اين ميان مدنظر گرفته شده است اين است كه در ماه مه‌سال 2015، كنفرانس بررسي معاهده منع تكثير تسليحات هسته‌يي برگزار مي‌شود و در اين مدت تمام كشورها گرفتار حضور و ارايه نظرات خود در اين خصوص هستند. علاوه بر اين بايد تعطيلات كريسمس و البته تعطيلات عيد نوروز در ايران را هم در نظر گرفت. بنابراين مدت زمان مفيد در اختيار ايران و 1+5 بسيار كمتر از هفت ماه زمان تعيين شده است. در شرايطي كه بسياري از مقام‌هاي ايران و شش كشور حاضر در مذاكرات ادعا مي‌كنند كه از هر زماني نزديك‌تر به توافق هستند، مدت زمان باقي مانده براي نجات توافقنامه موقت چندان نيست. با توجه به تلاش‌هاي كنگره براي تصويب تحريم‌هاي جديد به نظر مي‌رسد كه ايران و اصلي‌ترين حريف مقابل آن در اين مذاكرات با مشكلات عمدتا سياسي بسياري بايد با هم دست و پنجه نرم كنند. ايران و امريكا در يك سال گذشته براي نخستين‌بار از زمان انقلاب اسلامي ايران مذاكرات تنگاتنگ و فشرده‌يي را پيش برده‌اند. برگزاري مذاكرات دوجانبه در حقيقت به درك صحيح دو طرف از هم منتهي شده و علاوه بر اين بحران‌هاي منطقه‌يي هم اين ذهنيت را به وجود آورده است كه دو كشور مي‌توانند پس از حل اختلاف‌ها بر سر پرونده هسته‌يي به همكاري‌هاي مستقيم و غير مستقيم منطقه‌يي هم رو آورند. علي واعظ در تازه‌ترين مطلب خود در گروه بين‌المللي بحران بر ضرورت ايجاد توازن ميان ديدارهاي دوجانبه ايران و امريكا و همچنين ديدارهاي دوجانبه تاكيد كرده است. وي اعتقاد دارد كه توافقنامه موقت در ژنو پس از چند دور ديدار دوجانبه محرمانه ميان ايران و امريكا در مسقط امضا شد و شايد اين‌بار هم اين ديدارها بتواند به امضاي توافقنامه جامع هسته‌يي منتهي شود.
ولايتي: موضوع موشكي ايران خارج از هر مذاكره‌يي است
رييس مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام با تكذيب هر گونه تعهد ايران براي مذاكره در موضوع موشكي گفت كه موضوع موشكي ايران خارج از هر نوع مذاكره است. به گزارش ايسنا، علي اكبر ولايتي در پاسخ به پرسشي مبني بر اينكه برخي نمايندگان گفته‌اند كه ظريف و عراقچي تعهد داده‌اند كه در دور بعدي مذاكرات موضوع موشكي مطرح شود گفت كه اين موضوع به هيچ‌وجه درست نيست. وي افزود: طرف‌هاي مقابل صحبت از موشك مي‌كنند ولي اين روياي كاذبه از سوي غربي‌ها است كه هيچگاه تعبير نخواهد شد. ولايتي تصريح كرد: ايران براي مقاصد دفاعي خود هر كاري كه لازم باشد، انجام دهد، انجام مي‌دهد. مهم‌ترين خاصيت موشك‌ها بازدارندگي است و ايران براي اينكه بتواند دفاع خود را تنظيم و تقويت كند احتياج به اجازه از كسي ندارد، بنابراين موضوع موشكي ايران خارج از هر نوع مذاكره است. وي توضيح داد: مذاكره‌كنندگان در چارچوب نقشه تصويب شده رهبري حركت كرده‌اند؛ در واقع امريكايي‌ها درخواست تمديد مذاكرات را مطرح كردند و حتي اين تصميم براي متحدان‌شان نيز غيرمنتظره بود چون آنها خبر نداشتند كه چرا امريكايي‌ها در آخرين لحظه از مذاكراتي كه مي‌رفت گام‌هاي رو به جلو بردارد را متوقف كردند و سپس درخواست تمديد طولاني مدت را ارايه دادند، اين نشان‌دهنده وقوع برخي مصالح در پشت صحنه سياست‌هاي امريكا است. وي تاكيد كرد: به نظر مي‌رسد رييس‌جمهور امريكا اقتدار لازم براي تصميم‌گيري ثابت ندارد، اين ضعف اقتدار حاكميت امريكا موجب مي‌شود كه اقداماتي انجام دهد كه حتي براي دوستان و متحدانش هم غير‌قابل پيش‌بيني است و ربطي به ايران ندارد. رييس مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام با تاكيد بر اينكه ايران مواضع خود را حفظ مي‌كند، گفت: مواضع جمهوري اسلامي ايران اين است كه حق استفاده صلح‌آميز از انرژي هسته‌يي براي مصارف صنعتي داشته باشد كه بر اساس قرارداد ان.پي.تي به آن پيوسته است و اين حق هر كشوري است كه به ان.پي.تي ملحق شده است، ما از مواضع اصولي خودمان در حفظ تكنولوژي بهره مي‌گيريم. رييس مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام در پايان تاكيد كرد: مواضع ما همچنان مثل گذشته محكم و در مسيري است كه رهبري ترسيم كرده‌اند و هيچ نوع ضعفي را مذاكره‌كنندگان در مذاكرات از خود نشان نداده‌اند.