واكاوي دلايل افزايش نرخ دلار
طعم تلخ كاهش درآمد نفتي زير زبان بازار دلار
فعالان بازار ارز از كمبود دلار در بازار خبر مي‌دهند
حالا بازار دلار طعم گس كاهش قيمت نفت را زير دندان دارد. سقوط آزاد قيمت نفت اين سوي الاكلنگ را به‌شدت بالا برده و قيمت دلار افزايشي قابل توجه را تجربه كرده است. دلارهاي نفتي وقتي آب رفتند، بازار دلار تن به افزايش قيمت داد. دلار روز گذشته ركوردهاي تازه‌اي را ثبت كرده است. هر دلار 3733 تومان مبادله شد. خيز دلار به سمت 3800 تومان را بسياري از كارشناسان و دست اندركاران بازار پيش‌بيني مي‌كنند. كمبود اسكناس دلار در بازار از سوي بسياري از صرافان و فعالان بازار، مهم‌ترين دليل رشد قيمت دلار در روزهاي اخير عنوان شده است.
بازاري كه دو سال گذشته، با سياست دولت آرام گرفته بود، اين روزها تحت تاثير اتفاقات بين‌المللي با افزايش قيمت روبه‌رو شده است. در حالي دلار ركوردهاي تازه‌اي را به جا مي‌گذارد كه قيمت آن در بودجه سال 1395، 2997 تومان تعيين شده است. اين به آن معناست كه اگر قيمت مذكور مورد تصويب قرار گيرد، فاصله دلار دولتي و دلار آزاد بيش از پيش افزايش خواهد يافت.
اواخر تيرماه سال جاري قيمت دلار حدود سه هزار و 200 تومان بود. با قطعي شدن توافق ايران و 1+5 و امضاي برجام، دلار خلاف پيش‌بيني‌ها قد كشيد. در بدو امر بسياري عدم واكنش بازار ارز به تحولات سياسي را نشانه‌اي از بلوغ اين بازار مي‌دانستند اما وقتي افزايش نرخ دلار در صدر اخبار رسانه‌ها جاي گرفت، مسوولان اقتصادي از جمله به ويژه وزير اقتصاد و رييس كل بانك مركزي، به مردم اميد دادند كه اين روند مقطعي است ثبات دوباره به بازار باز خواهد گشت.
حالا كم نيست شمار كساني كه مي‌پرسند دليل افزايش 10درصدي نرخ دلار در ماه‌هاي اخير چيست؟ چرا با وجود تمامي وعده‌ها و خوش‌بيني‌ها، نرخ اين ارز رايج، باز هم افزايش پيدا مي‌كند. نرخ دلار در حالي افزايش مي‌يابد كه اقتصاد ايران با يك ركود بي‌سابقه دست و پنجه نرم مي‌كند. از سوي ديگر مهم‌ترين منبع درآمدي دولت، يعني نفت، با كاهش 70 درصدي قيمت رو به‌رو شده است. كاهش درآمدهاي نفتي با كاهش تجارت خارجي ايران همراه شده است، هر چند اين روزها تراز تجاري ايران مثبت است اما سهم ايران از بازارهاي جهاني آب رفته و ركود عميقي كه اقتصاد ايران را درگير كرده است، صادرات و واردات را نيز تحت تاثير خود قرار داده است. بسياري از كارشناسان معتقدند آب رفتن درآمدهاي ارزي دولت و افزايش نرخ ارز مي‌تواند به تعميق ركود در كشور كمك كند و از اين منظر توليد با تكانه‌اي تازه روبه‌رو خواهد شد.
در سال آينده باز هم دلار گران مي‌شود
احمد حاتمي يزد، مديرعامل سابق بانك صادرات در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره چرايي رشد قيمت دلار گفت: تنها دليل بالا رفتن قيمت دلار در ايران، كاهش قيمت نفت است. اگر به قانون عرضه و تقاضا باور داشته باشيم، متوجه مي‌شويم كه با كاهش درآمدهاي كشور، عرضه ارزهاي خارجي و بالاخص دلار با مشكل مواجه شده است و در چنين شرايطي، بسترهاي لازم براي تورم و افزايش قيمت هم فراهم مي‌شود.
وي افزود: در اين شرايط، مادامي‌كه درآمدهاي ارزي دولت بالاتر نرود، باز هم نرخ دلار افزايش پيدا مي‌كند. به همين خاطر من فكر مي‌كنم با توجه به پيش‌بيني‌هايي كه خبر از كاهش قيمت نفت در سال 2016 ميلادي مي‌دهند، در سال 1396 هم قيمت دلار بالاتر برود و حتي به چهار هزار تومان برسد، مگر آنكه دولت و فعالان اقتصادي بتوانند از طريق صادرات كالاهاي ديگر ارزآوري به كشور داشته باشند كه چنين اميدي، در حال حاضر بسيار خوش‌بينانه است، زيرا سال‌ها است كه در ايران بر سر ضرورت صادرات كالاهاي غير نفتي بحث شده اما در عمل چيزي نديديم. به همين خاطر از نظر من بعيد است كه ناگهان در سال آينده تحولات چشمگيري در اين زمينه رخ دهد. مديرعامل سابق بانك صادرات، ضمن اذعان به كمبود ارز در كشور، تصريح كرد: عامل كمبود ارز در كشور كاهش درآمدهاي دولت است و نه احتكار ارز توسط مردم.
حاتمي يزد ادامه داد: برخي مدعي شدند كه ميلياردها دلار ارز در خانه‌هاي مردم هست، اما توضيح نمي‌دهند از كجا به چنين برآيندي رسيدند. حتما در خانه‌هاي مردم ارز وجود دارد، اما رقم آن هرگز به ميلياردها دلار نخواهد رسيد. اين حرف بي‌معني است و كافي است اندكي به زندگي مردم توجه كرد، تا متوجه شد چنين پتانسيلي در كشور وجود ندارد.
وي اضافه كرد: به هر روي كمبود ارز ناشي از كاهش درآمدهاي نفتي دولت است و به نظر هم نمي‌رسد اين وضعيت به‌زودي تغيير كند. به نظر من در اين شرايط بايد به مردم واقعيت‌ها را گفت. اينكه ادعا شود، اتفاق خاصي در بازار نيفتاده و به‌زودي همه‌چيز درست مي‌شود، يك اظهارنظر سياسي است كه با واقعيت‌ها همخواني ندارد.
عرضه كنوني دلار كفاف بازار را نمي‌دهد
«مشكلات كشور زياد است، هم درآمدهاي نفتي كم شد، هنوز ارزهاي بلوكه شده آزاد نشدند و كسري بودجه هم غيرقابل انكار است. همچنين نبايد فراموش كنيم كه بازار مسكن و سرمايه هم در ركود كامل به‌سر مي‌برند، به همين روي طبيعي است كه دلار هم گران شود.»
اينها گفته‌هاي الله‌وردي رجايي‌سلماسي، نخستين دبيركل سازمان كارگزاران بورس اوراق بهادار تهران و مديرعامل سابق بانك سامان، به خبرنگار «اعتماد» است.
وي در پاسخ به سوالي مبني بر دلايل كاهش دلار در بازار ايران گفت: قرار بود بعد اجراي برجام، ارزهاي ايران كه رقم آن بسيار بالا پيش‌بيني مي‌شد، آزاد شود اما بعدا اعلام شد كه رقم اين ارزها كمتر از پيش‌بيني‌هاست و بخش مهمي از اين ارزها پيش‌خور شده است. اينها اتفاقات بسيار مهمي است. در كنار اين مساله كسري بودجه هم وجود دارد. همچنين بازار مسكن و سرمايه در ركود كامل هستند، كه اين مساله هم باعث مي‌شود سرمايه‌گذاران به بازار ارز روي بياورند. تمام اين مسائل دست به دست هم دادند، تا تقاضا براي دلار بالا برود و عرضه كنوني نتواند كفاف نياز بازار را بدهد.
رجايي سلماسي گفت: درگذشته بانك مركزي مديريت تاثيرگذارتري در بازار داشت كه به نظر مي‌رسد ديگر چنين مديريتي ندارد يا حداقل ديگر مديريت گذشته كارساز نبوده است. به همين خاطر هرچقدر هم رييس محترم بانك مركزي، وعده‌هاي خوب دادند، در عمل هيچ اتفاق خاصي نيفتاد و همچنان كه مي‌بينيم دايما قيمت‌ها افزايش پيدا كرد.
مديرعامل سابق بانك سامان خاطرنشان كرد: من هم اميدي ندارم كه به زودي اين روند متوقف شود و پيش‌بيني من از سال آينده اين است كه قيمت دلار باز هم گران‌تر شود. مگر آنكه اتفاقي خاص رخ دهد. مسير كنوني اقتصاد جهاني، عرصه را براي اقتصاد ايران سخت كرده و مسوولان بايد براي اين مسائل راهكار مناسبي را در نظر داشته باشند.