كار مثبت دستگاه ديپلماسي

ورود به آب‌هاي سرزميني ايران، در حالي براي چندمين بار در دهه اخير روي مي‌دهد كه به دفعات شاهد برخورد مسالمت‌آميز دستگاه ديپلماسي كشورمان در مواجهه با آن بوده‌ايم. اين‌بار هم ورود شناورهاي رزمي امريكا به خليج فارس، اگرچه به دستگيري ملوانان امريكايي انجاميد، اما تنها در چند ساعت با تحركات دستگاه ديپلماسي دو كشور ايران و امريكا خيلي زودتر از آنچه انتظار مي‌رفت به پايان رسيد. با نگاهي به حقوق بين‌الملل مي‌توان دريافت كه همواره دو راه براي حل اختلافات موجود بين كشورها وجود دارد؛ يك روش كه همانا توسل به زور و استفاده از ابزار جنگ بوده كه براي موضوعاتي اينچنيني انجام نخواهد گرفت و روش ديگر حل و فصل مسالمت‌آميز است. روشي كه در آن مشكلات به وجود آمده معمولا به صورت مذاكره و بدون واسطه و ميانجيگري و تنها از طريق ديپلماتيك حل مي‌شود، به‌طور متناوب در حقوق بين‌الملل مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ديروز هم دستگاه ديپلماسي ايران با به‌كارگيري اين ظرفيت بين‌المللي و به روش ديپلماتيك اين موضوع را به پايان رساند كه نه تنها مورد استقبال جامعه بين‌المللي قرار خواهد گرفت، بلكه كارنامه مثبتي براي ايران به ثبت خواهد رساند.

واقعيت اين است كه اگر ايران ورود به آب‌هاي سرزميني را از موارد نقض حاكميت دانسته و آن را در باب مسووليت بين‌المللي مطرح كند، از حيث خسارات وارده معنوي، بايد موضوع از طريق دلجويي حل و فصل شود؛ روشي كه اشكال ديگري همچون بيانيه رسمي يا پذيرفتن مسووليت مبني بر تخلف را در خود جاي داده است اما بار ديگر با روش عذرخواهي به پايان مي‌رسد. ايران هرچند طبق حقوق بين‌الملل مخصوصا رويه جاري يا عرف بين‌المللي مي‌توانست از طريق توقيف و محاكمه با آنها برخورد كند، اما باز هم از روش مطلوب ديپلماتيك بهره برد. وقتي كشوري مسووليت بين‌المللي دارد در مسائل و موضوعاتي كه خسارت مادي وارد نكرده، تنها براي جبران خسارات معنوي بايد به سراغ عذرخواهي برود. در اين مورد هم كشور خاطي كه دستگير‌شدگان متعلق به آن هستند، توانست با جلب رضايت ايران از طريق قبول اشتباه، تكميل‌كننده كار دستگاه ديپلماسي كشور شود. با گذري به گذشته مي‌توان دريافت كه تاكنون هم برخورد ايران در ورود غيرقانوني به آب‌هاي سرزميني با رعايت موازين حقوق بين‌المللي بوده است. كشورمان همچون سنوات گذشته و بعد از بررسي به اين نتيجه رسيده‌ كه عمدي در كار نبوده و ممكن است اين اتفاق براي بار ديگر روي دهد. در واقع اشتباهي رخ داده و كشورمان نيز براساس مصالح و منافع ملي خود با آن برخورد كرده است. ديپلماسي ايران نيز از بهترين روش حل اختلافات بين‌المللي استفاده كرده‌ است. حال برخي بحث عذرخواهي يا عدم عذرخواهي را مطرح مي‌كنند اما بايد پرسيد مگر با عذرخواهي خسارتي پرداخت خواهد شد؟ اين بحثي است كه در رويه دولت‌ها معني پيدا مي‌كند. متخصص اينكه كدام روش ديپلماسي در كدام ماجرا جواب خواهد داد، دولت‌ها هستند. ما در گذشته همين رويه را براي ملوانان انگليسي در نظر گرفته بوديم كه نهايتا آزاد شدند. آنجا هم عذرخواهي دولت انگليس ملاك عمل دستگاه ديپلماسي نبوده، بلكه قبول انگليسي‌ها مبني بر اينكه وارد آب‌هاي سرزمين ما شدند و سوءنيتي هم در اين ورود نداشته‌اند باعث به سرانجام رسانيدن موضوع شد.