معماي بازگشت‌پذيري در مذاكرات هسته‌يي
به سرعت منزوي خواهد شد و نه تنها شاهد فشار بر ايران نخواهد بود بلكه شاهد ناديده گرفتن قوانين تحريمي‌اش توسط كشورهاي اروپايي خواهد بود، همانطور كه در اواخر دهه 90 ميلادي كشورهاي اروپايي از اجراي تحريم‌هاي يكجانبه و بدون توجيه امريكا در قبال ايران سر باز زدند. بي‌شك جنبه سياسي اين مساله بسيار تعيين‌كننده است و هيچ طرفي مايل نيست متهم به ساده‌لوحي شود. آنچه در عمل بايد اتفاق بيفتد اين است كه طرفين به خواسته‌هاي اصلي خود دست يابند. به عنوان مثال ايران با تغيير رآكتور آب سنگين اراك به رآكتوري كه به جاي اورانيوم خام از سوخت اورانيوم غني شده استفاده مي‌كند و بنابراين پلوتونيوم كمتري توليد مي‌كند، نه‌تنها ضرري نمي‌كند بلكه خواهد توانست با كارآيي بيشتري به توليد ايزودارو براي بيماران سرطاني در كشور بپردازد. اين امر جداي از مساله رفع تحريم‌ها است. همانطور اگر هدف غرب اطمينان از صلح‌آميز بودن فعاليت‌هاي هسته‌يي ايران است بايد از معيارهايي كه شفافيت اين فعاليت‌ها را افزايش مي‌دهند استقبال كند، چراكه در اين صورت هر تخلفي به سرعت و به وضوح قابل شناسايي خواهد بود. از لحاظ عملي شايد كليد حل اين مشكل در زمانبندي اقدامات طرفين است براي اينكه هر دو بتوانند بطور تدريجي و همزمان با ايجاد اطمينان بيشتر از پايبندي طرف مقابل به تعهداتشان اقدامات متقابل انجام دهند. به عنوان مثال در گام نخستين كه ايران شروع به طراحي و اجراي برخي تعهدات خود مي‌كندكه اكثرا بازگشت‌پذير هستند، 1+5 مي‌تواند تعليق تحريم‌ها را روي ميز قرار دهد. اگر طول زمان گام نخست از پيش تعيين شده باشد، شركت‌هاي خارجي مي‌توانند قراردادهايي را براي آن دوره زماني با شركت‌هاي ايراني امضا كنند بدون اينكه نگران بازگشت نابهنگام تحريم‌ها باشند. در مرحله دوم كه ايران برخي از اقدامات كمتر بازگشت‌پذير خود را انجام مي‌دهد غرب هم برخي تحريم‌ها را لغو خواهد كرد. و نهايتا در گام آخر وقتي ايران تعهدات خود را كامل مي‌كند، تحريم‌هاي باقيمانده هم به طور كامل لغو مي‌شود و همزمان محدوديت‌ها بر برنامه هسته‌يي رفع مي‌شوند. عدم اجراي هر فاز براي هر دو طرف هزينه سنگين شكست و بازگشت به شرايط باخت-باخت قبلي را در پي خواهد داشت، كه خود انگيزه‌يي خواهد بود در اجراي تعهدات. توافق بر سر چنين نقشه راهي ساده نخواهد بود، ولي تنها راهي است كه به طرفين اجازه مي‌دهد كه بر بي‌اعتمادي متقابل فايق آيند و اين بحران تصنعي را نهايتا به پايان برسانند.
٭تحليلگر ارشد ايران در گروه بين‌المللي بحران