سوغات نظامي سردار براي ايران

گروه ديپلماسي| ايران و روسيه باز هم در صدر اخبار بين‌المللي قرار گرفتند. دو همسايه‌اي كه هر روز بر تعداد پرونده‌هاي مشترك ميان آنها افزوده مي‌شود و هر روز هم به فراخور تحولات منطقه‌اي و مصلحت‌هاي سياسي و امنيتي بهانه‌هاي بيشتري براي نزديك شدن به هم پيدا مي‌كنند و در روزهاي پسابرجام بيشترين نگاه‌ها را به سمت خود جلب كرده‌اند. به ندرت هفته‌اي در مسكو و تهران را مي‌توان يافت كه در آن مقامي از يك كشور مهمان ديگري نباشد. از سفر مشاور مقام معظم رهبري به روسيه تا حضور كم سر و صدا اما پرفايده وزير دفاع جمهوري اسلامي ايران در خاك همسايه شمالي. سردار حسين دهقان روز دوشنبه هفته جاري با دستور كاري نه چندان جديد اما جدي راهي مسكو شد. از همان ابتداي اين سفر هم گفته شد كه تحويل گرفتن سامانه موشكي اس – 300 مهم‌ترين سوژه‌اي است كه در اين سفر چند روزه در خصوص آن ميان وزير ايراني و مقام‌هاي عالي‌رتبه روسي تبادل‌نظر خواهد شد. ابراهيم رحيم‌پور، معاون آسيا و اقيانوسيه وزارت امور خارجه در خصوص سفر وزير دفاع به روسيه به «اعتماد» مي‌گويد كه سردار دهقان در خصوص پرونده اس- 300 به روسيه سفر كرده است.
رونق دوستي نظامي ايران – روسيه
پرخبرترين ديدار سردار دهقان در روسيه به رايزني‌هاي وي با همتاي روسي‌اش اختصاص داشت. سرگئي شايگو، وزير دفاع روسيه در ديدار با همتاي ايراني خود گفت: مسكو و تهران با خطرها و چالش‌هاي مشتركي در منطقه مواجهند كه فقط به صورت مشترك با آن مي‌توان مقابله كرد و اميدوارم ديدار ما به تحكيم روابط دوستانه نيروهاي مسلح دو كشور كمك كند. امضاي موافقتنامه دولتي همكاري‌هاي نظامي دو كشور در ژانويه 2015 در تهران زمينه حقوقي گسترش همكاري‌هاي درازمدت نظامي دو كشور را فراهم كرد. معتقدم كه اجراي طرح‌هاي همكاري دو كشور تا حدود زيادي به تدابير ايران و روسيه درمبارزه با تروريسم بستگي دارد و خواهان همكاري‌هاي پايدار و درازمدت ايران و روسيه دراين عرصه هستيم. شايگو همچنين به آمادگي مسكو و تهران براي هماهنگي اقدامات و همكاري‌هاي خود در طيف وسيعي از مسائل منطقه‌اي و جهاني اشاره كرد و گفت: روابط ديرپا با سطح بالاي اعتماد متقابل و آمادگي تشريك مساعي و رويكردهاي دو كشور در مسائل مختلف متمايز شده است. مذاكرات رييس‌جمهوري روسيه با رهبر انقلاب اسلامي ايران و رييس‌جمهوري ايران در ماه نوامبر 2015 (دوم آذرماه) به روابط دو كشور و مجموعه همكاري‌هاي دوجانبه تحرك تازه بخشيد. وزير دفاع روسيه پس از ديدار با همتاي ايراني خود در جمع خبرنگاران در اين خصوص گفت: تهران و مسكو مهياي افزايش همكاري‌هاي نظامي با يكديگر هستند. ديدار من و همتاي ايراني مي‌تواند به تقويت رابطه دوستانه بخش‌هاي نظامي دو كشور منتهي شود. خبرگزاري فرانسه در خصوص ديدار دو وزير دفاع در مسكو نوشت: وزراي دفاع ايران و روسيه در خصوص گام‌هاي لازم براي توسعه همكاري‌هاي نظامي با يكديگر بر مبناي توافقنامه‌اي كه در ژانويه امضا كردند، رايزني‌هاي جدي داشتند.
مبارزه مشترك ايران – روسيه
 با جريان‌هاي تكفيري
دومين ديدار مهم سردار دهقان در مسكو به رايزني با «ديميتري راگوزين» معاون نخست‌وزير فدراسيون روسيه اختصاص داشت. سوژه اين ديدار نيز با توجه به جايگاه سردار دهقان به مسائل امنيتي و دفاعي اختصاص داشت. در اين ديدار طرفين ضمن تاكيد بر گسترش مناسبات در همه حوزه‌ها و تسريع در روند توافقات ميان دو كشور، تعامل تهران - مسكو در حوزه‌هاي دفاعي و نظامي را عامل مهمي در تثبيت صلح، ثبات و امنيت منطقه ذكر كردند. وزير دفاع ايران و معاون نخست وزير روسيه همچنين لزوم همكاري دو كشور درعرصه‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي را حائز اهميت دانسته و بر ضرورت مبارزه قاطع و همه‌جانبه با جريان‌هاي تكفيري تروريستي تاكيد كردند.
همكاري ايران و روسيه به تغيير موازنه
در سوريه انجاميد
سردار دهقان در مدت زمان حضور در مسكو به پرونده سوريه هم اشاراتي داشت و در خصوص موضع ايران گفت: به صورت جدي دركنار دولت و ملت سوريه هستيم و در اين زمينه همكاري‌هاي تعيين‌كننده‌اي با روسيه داشته‌ايم كه به تغيير موازنه و ايجاد وضعيت جديد براي سوريه انجاميده است. سردار دهقان در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود با اعلام ادامه همكاري‌هاي دوجانبه ايران و روسيه درمباحث دفاعي، ازگسترش همكاري‌هاي راهبردي مسكو و تهران خبر داد. وي در ادامه با اشاره به همزماني اين سفر با افزايش تلاش‌هاي برخي حاميان گروه‌هاي تروريستي در سوريه تاكيد كرد: مقابله با تروريست‌ها، توقف دخالت‌هاي بيگانگان و تعيين سرنوشت آينده سوريه به دست مردم اين كشور، موضع روشن ما است. رايزني‌هاي مسكو هم قطعا به حل سريع‌تر بحران سوريه كمك خواهد كرد.
شامگاه سه‌شنبه در كرملين
ولاديمير پوتين شامگاه سه شنبه در كاخ خود ميزبان وزير دفاع ايران بود. بحث در خصوص مسائل دوجانبه، پرونده‌هاي منطقه‌اي و مسائل بين‌المللي در زمره گفت‌وگوهاي دهقان با رييس‌جمهور روسيه بود. در اين ديدار كه با حضور مهدي سنايي، سفير جمهوري اسلامي ايران در مسكو برگزار شد و بيش از يك ساعت طول كشيد، رييس‌جمهوري روسيه با ابراز خرسندي از گسترش و تعميق همكاري دفاعي وامنيتي بين تهران، مسكو آن را امري طبيعي واجتناب ناپذير درجهت منافع دو كشور قلمداد و براستمرار آن در چارچوب توافق‌هاي انجام شده تاكيد كرد. پوتين در ادامه با مهم ارزيابي كردن همكاري‌هاي راهبردي ايران و روسيه در مقابله و مهار بحران‌هاي منطقه‌اي، نقش دو كشور را در ايجاد امنيت پايدار در منطقه حايز اهميت دانست. به گزارش ايرنا، رييس‌جمهوري روسيه در ادامه با استقبال از ورود ايران به بازارهاي جهاني، بعد ازاجرايي شدن برجام، آن را يك حق طبيعي دانست و تثبيت جايگاه جمهوري اسلامي را خواستار شد. سردار دهقان نيز در اين ديدار با ابلاغ سلام‌هاي گرم مقام معظم رهبري و رييس‌جمهوري اسلامي ايران، مناسبات دفاعي امنيتي دو جانبه را بسيارخوب وسازنده بيان كرد وگفت: روابط تهران - مسكو راهبردي و دراز مدت است. سردار دهقان با تجليل از نقش موثر و تصميمات راهبردي وسرنوشت ساز رييس‌جمهوري روسيه دركمك به حل بحران‌هاي پيچيده منطقه تاكيد كرد: بايد با همكاري و هماهنگي تنگاتنگ، تروريسم را از منطقه ريشه كن كنيم. وزير دفاع همچنين با اشاره به اراده رهبران دو كشور بر توسعه و تعميق همه‌جانبه روابط گفت: اين روند مي‌تواند به الگوي مناسبي براي همكاري‌هاي منطقه‌اي تبديل شود.
سوخو – 30 به ايران مي‌آيد؟
در شرايطي كه رسانه‌هاي روسي از ارسال سامانه دفاع موشكي اس – 300 به ايران از امروز و در چند مرحله خبر داده‌اند اين وفاي به‌عهد ديرهنگام روس‌ها نبود كه سرخط اخبار بين‌المللي شد. همكاري‌هاي نظامي روسيه با ايران تنها به تحويل دادن سفارش‌هاي قديمي و معوقه محدود نخواهد شد بلكه به گفته يك مقام عاليرتبه در آژانس صادرات تسليحات روسيه اين كشور يك قرارداد فروش جنگنده سوخو-30 با ايران در سال 2016 ميلادي امضا خواهد كرد. به گزارش فارس اين مقام روسي در گفت‌وگو با خبرگزاري «ريانووستي» گفته است: ايران تمايل خود براي خريد جنگنده‌هاي سوخو-30 را ابراز كرده اما تاكنون طرفين صرفا در حال مذاكره در اين رابطه در گفت‌وگوها ميان خود هستند. اما اين قرارداد امسال امضا خواهد شد. در خبررساني مشابه، روزنامه روسي «كامرسانت» در گزارشي به نقل از منابعي كه نامي از آنها برده نشده، اعلام كرد، ايران در نظر دارد جنگنده‌هاي «سوخو-30» و بالگردهاي «ام آي-17» و «ام آي-8» و نيز مجموعه‌اي از تسليحات نظامي به ارزش بيش از 8 ميليارد دلار از روسيه خريداري كند. بنا بر اين گزارش، كامرسانت با اعلام اينكه وزارت دفاع روسيه، دولت و كاخ كرملين فهرست تسليحات درخواستي ايران را مشاهده كرده‌اند، نوشت: تهران قبلا فهرست تجهيزات و سخت‌افزارهاي نظامي كه نيروهاي مسلح اين كشور تمايل به خريداري از مسكو دارند، ارسال كرده است. بر اساس اين گزارش، جنگنده‌هاي چندكاره «سوخو-30 اس ام»، جنگنده‌هاي آموزشي پيشرفته «ياك-130»، جنگنده‌هاي سبك، بالگردهاي ترابري «ام آي-17» و «ام آي-8» و سامانه‌هاي پدافند موشكي ساحلي سيار «كا-300پي» و زيردريايي‌هاي ديزلي-الكترونيكي از جمله اقلام مندرج در فهرست ارايه شده توسط ايران براي خريداري از روسيه هستند.
ايران در كنار خريد به ساخت پدافند هم فكر مي‌كند
ايران در روزهاي پسابرجام با فراغ بال بيشتري و بدون ترس از ديده شدن يا نگران جريمه طرف‌هاي معامله خود بودن با روس‌ها در خصوص چند و چون همكاري‌هاي نظامي رايزني مي‌كند. در سايه برجام، وزارت دفاع ايران تنها به خريد تجهيزات عالي براي كشور فكر نمي‌كند بلكه تاكيد بر دريافت تكنولوژي هم دارد. در همين زمينه «ايگور كوروتچنكو»، رييس شوراي اجتماعي وزارت دفاع روسيه اعلام كرد: تهران علاقه‌مند به ساخت سامانه‌هاي پدافند هوايي با كمك روسيه است و مسكو نيز مي‌تواند در تحويل فناوري‌هاي ساخت اين سامانه‌ها با تهران مشاركت كند. ايران در وهله اول مي‌خواهد با مشاركت روسيه سامانه‌هاي پدافند هوايي پيشرفته بسازد و نمي‌خواهد فقط خريدار مجموعه‌هاي پدافند موشكي باشد، بلكه درصدد است سامانه پدافند هوايي كوتاه، ميان و دوربرد را با همكاري و استفاده از فناوري‌هاي پيشرفته روسيه توليد كند. رييس مركز تحليل تجارت جهاني تسليحاتي روسيه گفت كه نتيجه سفر وزير دفاع ايران به روسيه با توجه به دو نكته لغو تحريم‌هاي ضد ايراني و امكانات و فرصت‌هاي بي‌نظيري ازسرگيري همكاري‌هاي فني- نظامي گسترده تهران و مسكو، مهم ارزيابي مي‌شود. وي تاكيد كرد كه روسيه مي‌تواند به تدريج و با لغو تحريم‌ها تمام نيازهاي ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامي را برآورده كند.
ايران به اس – 400 هم علاقه دارد
زمير كابولوف، نماينده رييس‌جمهوري روسيه در افغانستان و رييس اداره دوم آسياي وزارت امور خارجه روسيه هم در خصوص ليست خريد مدنظر ايران گفت: جمهوري اسلامي ايران به خريد سامانه‌هاي پدافند هوايي اس-400 علاقه‌مندي نشان مي‌دهد. مجموعه‌هاي پدافند موشكي اس- 400 يا تريومف (در طبقه‌بندي ناتو اس. اي-21) پيشرفته‌ترين تسليحات پدافند موشكي روسي است كه قادر به هدف قرار دادن هواپيماها تا برد 400 كيلومتر و موشك‌هاي تاكتيكي تا شعاع 60 كيلومتري است. تاكنون فقط چين از روسيه اين سامانه‌هاي پيشرفته را خريداري كرده و هند نيز براي خريد آن مذاكراتي را انجام داده است.
آغاز پايان پرونده جنجالي اس – 300؟
خبرگزاري اسپوتنيك روسيه روز گذشته تنها رسانه‌اي بود كه خبر ارسال نخستين محموله سامانه موشكي پدافند هوايي اس–300 به ايران را اعلام كرد. همين خبرگزاري به نقل از سرلشكر پاسدار مصطفي ايزدي، معاون ستاد كل نيروهاي مسلح ايران نيز خبر داد كه امروز نخستين محموله سامانه موشكي پدافند هوايي اس- 300 از روسيه به ايران ارسال مي‌شود. اين خبرگزاري روس اعلام كرد: در نظر است سامانه‌هاي موشكي پدافند هوايي اس- 300 از يكي از بنادر شهر آستراخان و از طريق درياي خزر به ايران ارسال شود. ابراهيم رحيم‌پور، معاون وزير امور خارجه ايران در پاسخ به سوال خبرنگار اعتماد مبني بر اينكه آيا امروز ايران موشك‌هاي اس- 300 را از روسيه تحويل مي‌گيرد؟ گفت: «سردار دهقان، براي پيگيري همين پرونده به مسكو سفر كرده‌اند. اگر سخني از جانب ايشان منتشر شده است، مي‌توان خبر را تاييد كرد ولي اگر رسانه‌هاي خبري را منتشر كرده‌اند، آن را بايد گمانه‌زني رسانه‌اي دانست.» در شرايطي كه خبرگزاري اسپوتنيك از حضور سردار دهقان در مراسم ارسال اس – 300 به ايران خبر داده است، تلاش‌هاي خبرنگار اعتماد براي تاييد اين ادعا از سوي مقام‌هاي مسوول ايران بي‌نتيجه ماند. ابراهيم رحيم‌پور در بخش‌هاي ديگري از گفت‌وگوي كوتاه خود با «اعتماد» با اشاره به اينكه تحويل موشك‌هاي اس- 300 بر حجم همكاري تهران و مسكو مي‌افزايد، گفت: موشك‌هاي اس- 300 تدافعي هستند و قرار نيست عليه كشوري استفاده شوند. معاون وزير امور خارجه در خصوص تاثير وفاي به‌عهد روس‌ها بر قراردادهاي آتي نظامي ميان ايران و روسيه هم گفت: هم‌اكنون روند همكاري‌هاي ايران و روسيه در حال افزايش است. اين كار موجب خواهد شد روند همكاري‌ها روي غلتك بيفتد. رحيم‌پور در پايان با عادي خواندن قراردادهاي نظامي اينچنيني ميان كشورهاي همسايه گفت: ارسال اس – 300 مساله خاصي نيست و امريكا هر ساله سلاح‌هاي بسياري به قطر و امريكا مي‌فروشد و امري معمول محسوب مي‌شود.
سامانه‌هايي در راه از 2007 تا 2016
نخستين محموله نظامي كه از روسيه وارد ايران خواهد شد كاملا دفاعي است. كارايي اين سامانه موشكي در بعد دفاع است كه تعلل روس‌ها در تحويل دادن آن به ايران از سال 2007 تا به امروز را غيرقابل توجيه مي‌كند. سامانه‌هاي «اس-300» ويژه دفاع از موسسات صنعتي، نهادهاي دولتي، پايگاه‌هاي نظامي و مقرهاي فرماندهي در برابر حملات هوايي و فضايي دشمن قادر به نابودسازي اهداف بالستيك و توان حمله به اهداف زميني است. اين سامانه مي‌تواند با رد‌يابي همزمان چند هدف، هواپيماهاي دشمن را در فاصله 150 كيلومتري و ارتفاع 27 كيلومتري نابود كند. درخواست ايران از روسيه براي فروش سامانه دفاعي و غيرتهاجمي اس – 300 به سال 2007 بازمي‌گردد. به سال‌هايي كه دورتادور ايران را جنگنده‌هاي نظامي كشورهاي غربي و سربازان امريكايي و نيروهاي اروپايي در ائتلاف با امريكا فراگرفته بودند. ايران در سال 2007 قرارداد خريد اين سامانه به ارزش 800 ميليون دلار را منعقد كرد. پرونده اس – 300 يكي از مواردي بود كه در آن روسيه بازي را به فشارهاي واشنگتن و جريان‌هاي ايران‌ستيز در منطقه مانند رژيم صهيونيستي واگذار كرد. قرارداد ايران با روسيه در اين خصوص كاملا لازم‌الاجرا بود و البته خريد مجموعه‌هاي دفاعي شامل هيچ‌گونه ممنوعيت سازمان ملل و حتي تحريم‌هاي يكجانبه و غيرقانوني ضد ايراني اتحاديه اروپا و امريكا نبود. كشمكش ايران و روسيه تا سال 2010 هم ادامه داشت و ايران در مدت زمان رياست‌جمهوري دميتري مدودف تمام تلاش خود را به كار گرفت تا كرملين را به وفاي به عهد درخصوص تحويل دادن اين سامانه متقاعد كند. به گزارش ايرنا، هرچند تاخير روسيه در تحويل اين سامانه تاثير كاهنده بر روابط اقتصادي و سياسي تهران و مسكو نگذاشت، ولي سبب شد ايرانيان با احتياط به توسعه روابط با روسيه بنگرند و در پي ساز‌و‌كارهايي باشند كه مانع تاخير در اجراي قرار دادهاي لازم‌الاجرا با اين كشور باشد. همزمان با آغاز مذاكرات هسته‌اي و تقويت دورنماي به نتيجه رسيدن اين مذاكرات در سال 2015 بود كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه پيش از سفر خود به تهران در مارس 2015 در يك فرمان رسمي اعلام كرد كه ممنوعيت فروش سامانه اس- 300 به ايران لغو شده است. اقدامي كه نشان داد روس‌ها مي‌خواهند با وفاي به عهد هرچند دير‌هنگام خود در روزهاي پسابرجام هم اعتماد ايران را جلب كنند و در بازار فروش نظامي خود براي تهران جايي داشته باشند.
ترس از تبادل تجهيزات ميان ايران و روسيه
روسيه و ايران در دو سال گذشته هر روز به هم نزديك‌تر شده‌اند. دور شدن غرب از روسيه به واسطه پرونده اوكراين، مسائل منطقه‌اي مانند سوريه و دست به گريبان شدن منطقه خاورميانه با بحران تروريسم و جريان‌هاي افراطي، ايران و روسيه را به دو بازيگر جدي در كنار هم بدل كرده است؛ دو بازيگري كه اكنون در روزهاي پسابرجام ديگر دليلي براي بالاتر قرار داشتن يكي وجود ندارد و رابطه آنها كاملا شكل دوجانبه به خود گرفته است. فيسكال تايمز در اين خصوص نوشت: ايران به تحويل گرفتن سامانه اس- 400 هم تمايل دارد و اين همان سيستم موشكي است كه روسيه اكنون در پايگاه‌هاي هوايي خود در سوريه از آنها استفاده مي‌كند. البته هنوز صحبت رسمي ميان ايران و روسيه براي تحويل گرفتن اين سامانه يا عقد قراردادي در اين خصوص انجام نگرفته است. خبر ارسال سامانه پدافند هوايي اس – 300 در حالي منتشر شده است كه وب سايت وزارت دفاع ايران هفته گذشته اعلام كرده بود كه تهران قصد دارد جت‌هاي جنگنده سوخو – 30 را از روسيه خريداري كند. اين جت‌هاي جنگي هم يكي از تجهيزاتي هستند كه روسيه در جنگ سوريه از آنها استفاده مي‌كند و گفته مي‌شود كه با بمب افكن‌هاي F-15E امريكايي قابل مقايسه هستند. در روزهايي كه منطقه خاورميانه درگير ناامني ناشي از فعاليت جريان‌هاي افراطي است و برخي بازيگران منطقه‌اي هم بر آتش ناامني افزوده و جريان‌هاي تروريستي را به ابزاري براي رسيدن به اهداف سياسي خود تبديل كرده‌اند، ايران در روزهاي پسابرجام به تجهيز و مدرن‌سازي سيستم‌هاي دفاعي و تهاجمي خود مي‌پردازد. فيسكال تايمز در اين خصوص مي‌نويسد: با نارامي‌ها در سوريه از پنج سال پيش، روسيه سوريه را كه مشتري براي تجهيزات روسي بود از دست داد و اكنون روس‌ها بر بازار ايران در روزهاي پسابرجام سرمايه‌گذاري مي‌كنند. روسيه هر روز بر ابعاد همكاري‌هاي مختلف خود با ايران مي‌افزايد و همين مساله هم بازيگران فرامنطقه‌اي مانند امريكا را نگران كرده و هم بازيگران منطقه‌اي چون عربستان را به تكاپو واداشته است. ابراهيم رحيم‌پور در پاسخ به اين سوال «اعتماد» كه آيا ايران قصد خريد تسليحات جديدي از روسيه را دارد؟ گفت: رايزني‌هايي در اين باره در حال انجام است. من از ريز اين مذاكرات خبر ندارم اما روس‌ها شريك استراتژيك ما هستند و محدوديتي نيز در‌اين‌باره وجود ندارد. با اين حال هنوز قرارداد جديدي ميان ايران و روسيه امضا نشده است.