مراسم تقدير از محمود كلاري در سيزدهمين دوره جشن تصوير سال برگزار شد
خاطره‌بازي با 76 فيلم كلاري
«در شب تصوير محمود كلاري»
علي مطلب‌زاده/ تقدير از محمود كلاري در سيزدهمين دوره جشن تصوير سال بهانه‌اي بود تا دوستان، خانواده و همكاران اين عكاس و فيلمبردار باسابقه در مراسمي كه يكشنبه‌شب در خانه هنرمندان برگزار مي‌شد برايش سنگ‌تمام بگذارند. در اين مراسم اكبر عالمي، محمد رحمانيان، ماني حقيقي، شهرام مكري و سيف‌الله صمديان، دبير جشن تصوير سال در مورد كلاري صحبت كردند. داريوش مهرجويي، بهمن فرمان‌آرا، رخشان بني‌اعتماد، رضا كيانيان و عليرضا زرين‌دست پيام دادند. حاضرين ايستادند و به بهانه 76 فيلمي كه كلاري در آنها به عنوان مدير فيلمبرداري حاضر بوده به مدت 76 ثانيه او را تشويق كردند و در نهايت هم با اهداي تنديس جشن تصوير سال از كلاري تقدير شد.
در ابتداي اين مراسم كه با پخش سي‌وشش عكس از مجموعه عكس‌هاي كلاري شامل عكس‌هاي او قبل از انقلاب، انقلاب، تعزيه و تعدادي عكس از پاريس و برلين در دهه ۱۹۷۵تا ۱۹۸۵ ميلادي همراه بود، سيف‌الله صمديان، دبير جشن تصوير سال با بيان نزديكي و صميميتش با محمود كلاري، از دلايل برگزاري اين مراسم تقدير سخن گفت؛ «از سال گذشته و دوازدهمين دوره جشن تصوير سال تصميم گرفتيم كه در نبود بسياري از توجهات به فرهنگ، خودمان بخشي را با عنوان تجليل از هنرمنداني كه به كلمه تصوير آبرو داده‌اند در جشن تصوير سال راه بيندازيم و از آنان تقدير كنيم.» سال گذشته و به عنوان نخستين چهره تقدير شده در جشن تصوير سال از اكبر عالمي به بهانه كارهايي كه او براي ارتقاي تصوير انجام داده تقدير شد و امسال در سيزدهمين دوره نوبت به محمود كلاري رسيد. به گفته صمديان انتخاب محمود كلاري براي يادآوري قدرت سينماي‌مان به خود ما بود چون احساس كرديم كه او فردي مناسب و لايق اين تجليل است. او علاوه بر تاثير مثبتي كه بر عكاسي گذاشت، در آن‌سوي مرزها هم فعاليت‌هاي زيادي براي عكاسي ايران انجام داده است. او به جز عكاسي در سينما هم مشغول است كه تا به امروز كه اين‌جا هستيم، ۷۶ فيلم را فيلمبرداري كرده است.
در ادامه مراسم، تصاويري از مراسم تقدير از محمود كلاري در انجمن فيلمبرداران فرانسه به نمايش درآمد و پس از آن اكبر عالمي روي سن دعوت شد و در سخناني درباره كلاري گفت: «كلاري همين است كه مي‌بينيد، قلبي دارد مثل قناري و ظاهر و باطنش يكسان است.» عالمي با گفتن اينكه نقاشي با نور و عكاسي، جادوي عجيبي است، از محمود كلاري به عنوان نقاشي ياد كرد كه با نور نقاشي مي‌كند. او با اشاره به ۷۶ فيلمي كه محمود كلاري در آنها حضور داشته است، گفت: كلاري در نيويورك زيبايي‌شناسي عكاسي را خواند و به سرزمين مادري خود برگشت. او با چشم‌هاي تيزبين خود به فيلم‌هاي سينمايي خيره شد تا به كشف و شهود رسيد.
عالمي در ادامه با انتقاد از حسادت‌هايي كه آدم‌ها نسبت به يكديگر دارند، گفت: «امروز هيچ كس جاي ديگري را تنگ نكرده است، كلاري جاي زرين‌دست را و آلادپوش را تنگ نكرده است. سرزمين ما آنقدر بزرگ است كه هيچ‌كس جاي ديگري را تنگ نمي‌كند. وقتي حس حسادت شما را فراگرفت، اين شعر سهراب را ياد كنيد كه مي‌گويد من نديدم دو صنوبر با هم دشمن. شما حتي يك كلمه منفي درباره ۷۶ فيلمي كه كلاري كار كرده است، نشنيده‌‌ايد و او آبروي سينماي ايران است. ايتاليايي‌ها به ويتوريو استرارو مي‌نازند و من به عنوان يك معلم و هموطن به محمود كلاري مي‌نازم.»
روايت‌هاي فرمان‌آرا، مهرجويي، بني‌اعتماد و كيانيان از همكاري با كلاري
از فيلم «در جاده‌هاي سرد» گرفته كه كلاري به عنوان نخستين تجربه فيلمبرداري در آن حضور داشت تا فيلم‌هاي «سرب»، «گبه»، «بوي كافور، عطر ياس» و «جدايي نادر از سيمين» كه اين فيلمبردار به خاطر آنها سيمرغ بلورين بهترين فيلمبرداري را در دوره‌هاي هفتم، چهاردهم، هجدهم و بيست و هشتم جشنواره فيلم فجر گرفت و حتي «باديگارد»، «هفت ماهگي» كه در سي‌وچهارمين جشنواره فيلم فجر امسال حاضر بودند، بخشي از پرونده درخشان حضور محمود كلاري به عنوان مدير فيلمبرداري در سينماي ايران است. همين‌ها باعث شد در ادامه اين مراسم و بعد از خواندن پيام عليرضا زرين‌دست به مناسبت بزرگداشت محمود كلاري براي حاضران با پخش قسمت‌هايي از دو فيلم «خانه‌اي روي آب» و «خون بازي» پيام‌هاي بهمن فرمان‌آرا، رخشان بني‌اعتماد، رضا كيانيان و داريوش مهرجويي درباره محمود كلاري پخش شود.
فرمان‌آرا يكي از مزاياي كار كردن با كلاري را اجراي هر ايده‌اي كه در ذهن كارگردان مي‌گذرد، بيان كرد و به اين اشاره داشت كه او نه‌تنها اين ايده‌ها را اجرا مي‌كند بلكه راه‌حل‌هاي بسيار خوبي هم پيشنهاد مي‌دهد. فرمان‌آرا با اشاره به فيلمبرداري فيلم «خانه‌اي روي آب» گفت: «اكنون كه پس از سال‌ها به اين فيلم نگاه مي‌كنم، مي‌بينم كه يكي از بهترين كارهايي است كه با هم كار كرديم، همان طور كه فيلم «بوي كافور عطر ياس» بدون محمود امكان‌پذير نبود و به او اعتماد داشتم. هر كارگرداني كه با كلاري كار مي‌كند، مي‌داند كه در كارهاي دسته جمعي، او بيش از سهم خود كار مي‌كند.»
رخشان بني‌اعتماد هم تجربه كار كردن با كلاري را ارزشمند و فراموش نشدني دانست؛ «اينكه فيلمبردار با تجربه‌اي را در كنار خود داشته باشي كه انرژي و ظرفيت بحث‌ها و تجربيات تازه را در خود داشته باشد و همسو با فيملساز، مقيد به تمام قراردادها و تصميمات درباره ويژگي‌هاي بصري فيلم باقي بماند، براي من ارزشمند است. براي من ارزش اين همكاري در فيلم «خون‌بازي» با حضور محمود كلاري ارزش به جاي مانده است.» رضا كيانيان نيز در سخنانش، بخشي از اعتماد به نفس خود را در سينما مديون كلاري دانست و با ذكر خاطراتي از همكاري با كلاري در فيلم «خانه‌اي روي آب» از اين هنرمند به عنوان فيلمبرداري ياد كرد كه با همدلي باعث مي‌شود فيلمبرداري بهتري انجام شود. در ادامه اين مراسم، داريوش مهرجويي نيز به صورت تصويري درباره كلاري سخن گفت و از اينكه به دليل دير خبردار شدن امكان حضور در مراسم را نيافته است، ابراز تاسف كرد: «من هشت فيلم با محمود كلاري ساختم كه هر كدام يك خاطره دلچسب وخوب براي من داشته است. چون كلاري يكي از خصيصه‌هايش اين است كه هميشه از ايده و نگاه‌هاي جديد استقبال مي‌كند، با شعف پيش مي‌آيد و روح خلاقيت خود را به كار مي‌اندازد، چيزي كه براي يك كارگردان واقعا ايده‌آل است.»
خاطره‌بازي ماني حقيقي و شهرام مكري در كار با كلاري
همكاري محمود كلاري با ماني حقيقي و شهرام مكري در نخستين فيلم‌هاي‌شان بهانه‌اي بود براي سخنراني‌هاي اين دو كارگردان جوان در مورد كلاري و خاطرات‌شان از اين همكاري. ماني حقيقي با اشاره به اينكه نخستين‌بار كلاري را در نمايشگاه كيارستمي در گالري گلستان ديده، از آرزويش براي همكاري كلاري در فيلم «آبادان» صحبت كرد و گفت: «بعد از كلي كلنجار تصميم گرفتم با او تماس بگيرم و وقتي به كلاري گفتم قصد دارم اين فيلم را با دوربين ديجيتال بگيرم، احساس كردم موضعش نسبت به كار كردن با يك فيلم اولي تغيير كرد. بدون معطلي به خانه‌ام آمد و از همان زمان كار شروع شد.»
شهرام مكري، كارگردان فيلم «ماهي و گربه» نيز در ادامه اين مراسم به ذكر خاطراتي از چگونگي نخستين همكاري‌اش با محمود كلاري پرداخت: «نخستين‌بار محمود كلاري را در فستيوال فيلم پوسان ديدم كه متوجه شدم او علاوه بر ايران در خارج از ايران نيز يك سوپراستار است و در بازگشت از اين فستيوال هم در فرودگاه دوبي او را ديدم. همان‌جا از من خواست كه براي خريد ساعت همراهش بروم و من تا مدت‌ها پز مي‌دادم كه محمود كلاري ساعتش را با نظر من خريده است، اما زمان ساخت فيلم «ماهي و گربه» اصلا تصور نمي‌كردم بتوانم با كلاري كار كنم به خصوص كه حالا معروف‌تر از زماني است كه من او را ديده بودم و فيلم قبلي او نيز اسكار گرفته بود، اما با اعتماد به نفسي كه ماني حقيقي به من داد، جرات كردم و با او تماس گرفتم و او دو روز بعد از ورودش به ايران سر لوكيشن ما بود.» به گفته مكري اين آرزوي هر جوان فيلمسازي است كه كلاري فيلمبرداري كارشان را بپذيرد. شما ۷۶ ثانيه به نيت ۷۶ فيلمي كه او فيلمبرداري كرده است، برايش كف زديد و يك ثانيه آن براي فيلم من بود كه از اين بابت خوشحالم.
كلاري در آثارش دست به مكاشفه مي‌زند
محمد رحمانيان، كارگردان تئاتر نيز از ديگر حاضران در مراسم بود كه در سخناني درباره محمود كلاري اظهار كرد: «اكبر عالمي از من خواست كه به شاگردانم بگويم حسادت نكنيد اما خودم هم‌اكنون به ماني حقيقي و شهرام مكري كه با كلاري كار كرده‌اند و فيلمسازان خوبي هستند، حسادت مي‌كنم كه البته چون پشت هر حسادتي، ستايشي نهفته است، اين گونه خودم را آرام مي‌كنم.»
رحمانيان با اشاره به اينكه من از حوزه تئاتر مي‌آيم بنابراين نه تجربه مشتركي با كلاري داشتم و نه خاطره‌اي كه اشكي به چشمم بياورد، گفت: «كلاري همواره در زندگي ما حضور داشته است و افتخار مي‌كنم كه هر بار او را به ديدن نمايشي دعوت كردم، با روي باز آمده و اگر دوست نداشت چيزي نمي‌گفت و اگر دوست داشت، تشويقم مي‌كرد كه اين باعث افتخار من است.»
به گفته رحمانيان كلاري قبل از كار با هر كارگرداني نشسته و به دقت فيلم ديده است. اگر با فرمان‌آرا كار كرده، حتما فيلم درخشان «شازده احتجاب» را با فيلمبرداري نعمت حقيقي يا فيلم «سايه‌هاي بلند باد» را با فيلمبرداري عليرضا زرين‌دست ديده است و زماني كه با فرمان‌آرا كار مي‌كند، اين دقت‌ها را در فيلمبرداري‌اش دوباره‌سازي مي‌كند و سعي مي‌كند به مكاشفه‌اي جديد در فيلم بعدي‌اش برسد. اين مكاشفه همزمان ميان فيلمبردار و سينماگر هميشه در آثار محمود كلاري وجود داشته است.
رحمانيان به عكس‌هاي محمود كلاري با موضوع انقلاب نيز اشاره‌اي كرد و گفت: «وقتي عكس‌هاي كلاري را از انقلاب ديدم ياد عكس‌هاي بهمن جلالي از جنگ افتادم كه هيچ حماسه‌اي ندارد و به جز حزن و اندوه و خرابي چيز ديگري در اين عكس‌ها نيست، در عكس‌هاي كلاري هم با موضوع جنگ ستايشي از خشونت نيست و اين بزرگ‌ترين وديعه كلاري است كه آرزو مي‌كنم او هيچ گاه جهان گسترده عكاسي را رها نكند و همچنان با عكس‌هاي جذاب و نگاهي كه در عكاسي دارد، ما را سرافراز و سيراب كند.»
تقدير از كلاري در «شب تصوير محمود كلاري»
در انتهاي اين مراسم محمود كلاري در ميان تشويق حاضران در سالن كه به احترام او دوباره ايستادند و او را تشويق كردند پشت تريبون رفت و بعد از صحبت‌هايش مراسم اهداي تنديس و لوح تقدير جشن تصوير سال با حضور اكبر عالمي و سيف‌الله صمديان انجام شد. پايان‌بخش اين مراسم هم عكس يادگاري محمد كلاري در كنار سيف‌الله صمديان، محمد رحمانيان، ماني حقيقي، شهرام مكري، ساعد نيك‌ذات، محمد فرنود، محمد قاسمي و دو پسرش، كاميار و كوهيار كلاري بود.
بايد به چنين داشته‌اي افتخار كرد
عليرضا زرين‌دست| مي‌توان گفت كه سينماي ايران دردوره‌هاي مختلف به بخش‌هاي مختلف تقسيم مي‌شود. بخش‌هايي كه شبيه ابربهارهست و بخش‌هايي كه مي‌توان گفت شفاف‌ترين و بهترين دوره‌هاي سينماي ايران است. چه كساني اين شفافيت و اين تابش را توانسته‌اند به وجود بياورند؟ پديده‌هايي كه سينماي ايران را با مهارت خود به عنوان‌هاي ارزشمند و جهاني رسانده‌اند و در ميان آنها پديده‌هايي كه با مهارت خود توانسته‌اند تصاوير ماندگار، ارزشمند و فوق‌العاده‌اي به وجود بياورند. بدون شك در ميان آنها مردي توانا به نام محمود كلاري است. او توانسته است در بخش‌هايي از عمر كاري خود به جايگاهي رفيع و ارزشمند دست يابد. مردي تحسين‌انگيز با توانايي‌هاي فوق‌العاده و مهارتي مثال‌زدني. بايد به چنين داشته‌اي افتخار كرد، من براي او بهترين آرزوها را مي‌كنم، مي‌دانم كه او هميشه مي‌تواند بهتر از امروز و بهتر از فردا‌ها باشد.