راي حزبي در زمانه بي‌حزبي
سعيد مسروري٭
هفتم اسفند 94 بي‌گمان در تاريخ دموكراسي ملت ما و حركت جمعي ايرانيان به سوي حكومت قانون به‌گونه‌اي متفاوت ثبت خواهد شد، اين انتخابات بيشتر از هرآنچه در تحليل‌ها مي‌آيد مظهر و نمادي از رشديافتگي شعور اجتماعي، تحكيم و قوي شدن اراده تصميم‌گيري سياسي مردم ايران است، به موازات نمي‌توان و نبايد نقش و تاثير بنيادين اركان و شخصيت‌هاي ممتاز نظام را در ظهور چنين رويداد پرنشاطي ناديده گرفت. در فرآيند بالندگي انديشه و رفتار سياسي شهروندان يا آنچه با مفهوم توسعه سياسي شناخته مي‌شود، سياست‌ورزان شاخص تاثيري غيرقابل‌انكار بر حركت‌هاي جمعي مردم دارند، به تعبيري ديگر مي‌توان گفت كه رفتار شخصيت‌هاي سياسي كشور در دو انتخابات اخير بر شكل‌گيري حركت عمومي و تمرين تحزب از سوي مردم تاثيري بنيادين داشته است.
در همين زمينه نگاه و تفكر رهبر معظم انقلاب و تاكيد مكرر ايشان بر حضور مردم و حتي مخالفان با شخص ايشان و مخالفان نظام در فرآيند انتخاب سرنوشت سياسي كشور كه به صراحت در كلام ايشان در سال‌هاي ۹۲ و ۹۴ بيان شد، مي‌تواند نمودي عيني از همين تاثيرگذاري باشد؛ درباره ساير بزرگان و سياست‌ورزان كشور هم اين امر صادق است، در انتخابات 92 مجموع رفتار سياسي آيت‌الله هاشمي، يعني پذيرش ريسك سنگين ثبت‌نام براي انتخابات رياست‌جمهوري در حالي كه احتمال وقوع حوادث بعدي آن، از جمله فراهم نشدن زمينه ورود نهايي ايشان به انتخابات و تغيير در معادلات سياسي جناح‌هاي رقيب را مي‌دادند، يك گام مهم براي آگاه‌سازي جامعه و سپس حركت به سوي رفتاري جمعي از سوي مردم در اقبال به برنامه‌هاي دكتر روحاني بود.
به موازات مجموع رفتارهاي دكتر عارف در انصراف از رقابت در انتخابات سال ۹۲ و ايجاد فرصت تمركز آراي طيف اصلاح‌طلبان در سبد آراي دكتر روحاني نيز نمايي از اخلاق در سياست‌ورزي حزبي و عامل پيدايش فرصت يك حركت جمعي از سوي مردم در اقدامي حزبي بوده است.
در ادامه همان روند يكي از دستاوردهاي مهم اما مستتر در نتيجه انتخابات اسفند 94 ريشه در تمرين تحزب در سال ۹۲ داشته است، رفتاري كه در زمان‌هاي بدون حضور رسمي احزاب از سوي سياست‌ورزان نهادينه و ترويج شد و از سوي مردم تمرين و بازتمرين شد و در نهايت ثمره نقش بستن آن رفتارها در ذهن مردم، تبديل شد به نتايجي تاريخ‌ساز در انتخابات سال ۹۴.
دستاورد رويداد انتخابات ۹۴ به ويژه در برخي مناطق همچون تهران آنچنان متفاوت از پيش‌بيني‌ها بود كه شايد تا ماه‌ها و شايد سال‌ها به سوژه تحليل و تحقيق محققان بدل شود، اما وراي اينها، پراهميت‌ترين رخداد، رشد آشكار عقلانيت سياسي مردم در رفتارهاي جمعي و حركت به سوي تحزب بوده است. اين امر در تهران تا حد زيادي قابل لمس است، اينكه فهرست 30 نفره اصلاح‌طلبان در تهران به صورت توالي راي مردم را كسب كرده و پس از آن نيز 30 نفر فهرست اصولگرا تقريبا به توالي از سوي مردم راي گرفته‌اند نشان‌دهنده وزن‌كشي سياسي اين دو طيف در تهران به عنوان ويترين نظام است، اين موضوع نشان مي‌دهد مردم به درجه‌اي از فرهنگ سياسي رسيده‌اند كه بي‌عضويت رسمي در تشكل‌هاي سياسي و حزبي اما رفتاري از سر عقلانيت سياسي از خود بروز داده‌اند و مي‌توان براي آتيه به بسط اين فرهنگ و در نهايت ترويج سيستم تحزب اميد بسيار داشت. بي‌شك اگر چيدمان فهرست‌هاي انتخاباتي در شهرستان‌ها و استان‌ها هم همچون تهران پيش مي‌رفت در تمامي شهرستان‌ها شايد نتيجه رفتاري منطبق بر حركت‌هاي حزبي را كم و بيش مشاهده مي‌كرديم با اين‌حال اصل موضوع آنقدر مهم و ارزشمند است كه حتي محدود شدن آن به شهر تهران هم مي‌تواند نقطه قوتي براي آينده توسعه سياسي در كشور قلمداد شود. دستاورد اين انتخابات نشان داد مي‌توان در جامعه‌اي بدون حضور جدي احزاب فراگير با اتكا به الگوسازي‌هاي رفتاري سياستمداران شاخص رفتارهاي حزبي را نهادينه كرد و آن را براي تمرين در جامعه بسط و گسترش داد، واقعيت هم اينجاست كه پيكره سياسي ايران طي يكصد و اندي سال پس از مشروطيت همواره از فقدان فرهنگ رفتار حزبي رنج برده است، هرچند در مقاطعي، احزابي رسمي و تابلودار هم وجود داشته‌اند اما به دليل عدم رواج فرهنگ و انديشه رفتار حزبي در فرآيندي انتخاباتي، سپهر سياست ايران نتوانسته است در حوزه مشاركت جمعي بر مبناي رفتار حزبي به موفقيتي درخور دست پيدا كند، گرچه اتفاقات رخ داده در دو انتخابات اخير قطعا به منزله شروع تغيير اساسي اين روند و وزيدن نسيمي خجسته بر پيكره انديشه سياسي و رفتار حزبي در ايران است. انتخابات اسفند 94 در حافظه تاريخي مردم ايران و سياستمداران هر دو جناح سياسي كشور، با كاميابي‌ها و ناكامي‌هاي هردو جناح، ثبت مي‌شود، در اين ميان مردم و فرهنگ سياسي مردم ايران پيروز اصلي اين رويداد و كاميابان حقيقي شيريني آن بودند، مردمي كه نشان دادند در حافظه‌شان رخدادهاي دور و نزديك را ثبت مي‌كنند و در وقت مناسب بالاترين راي خود را به حافظان منافع ملي و همراهان واقعي خود عطا مي‌كنند، مردمي كه نشان دادند برخلاف تحليل‌هاي ضدونقيض برخي تحليلگران، از شعور رشديافته سياسي بي‌بديلي برخوردارند؛ مردمي كه نشان دادند وقتي ميدان تصميم‌گيري‌اش مهيا باشد تصميم خود را در قالب رفتاري آگاهانه و در چارچوب حزبي به گوش جناح‌هاي سياسي خواهند رساند.
اين همه دستاورد مبارك بر ملت ايران مباركباد