موشك‌هاي ايران، بهانه جديد اعراب شوراي همكاري شدند
توضيح و تعهد جان كري در منامه
سارا معصومي / ايران و جهان سالي را كه در آن تاريخي‌ترين توافق سياسي- فني عصر حاصل شد پشت سر گذاشته‌اند. از آن آشوب‌هاي خبري سال 2015 براي رسيدن به توافق هسته‌اي ديگر خبري نيست، اما داستان ايران و امريكا را پاياني نيست. نه تنها داستان اختلاف‌هاي ايران و امريكا بر سر دامنه وسيعي از مسائل همچنان ادامه دارد كه كشورهاي حاشيه خليج فارس هم سوداي ايران هراسي را كه با توسل به آن چند سالي فضاي بين‌المللي را از آن خود كرده بودند، از سر بيرون نمي‌كنند. تا قريب به يك سال پيش و پيش از توافق هسته‌اي، ايران به ظن عربستان و متحدانش آن عضو ناخلف منطقه بود كه به دنبال سلاح هسته‌اي است و جهان را به آشوب مي‌كشد. امروز، توافق هسته‌اي روي ميز است و در حاشيه آن هم گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار دارد كه مي‌گويد ايران هيچگاه به دنبال ابعاد نظامي بخشيدن به برنامه هسته‌اي خود نبوده است و از اين پس نيز در قالب برجام به تعهدات خود در سايه
ان پي تي و پروتكل الحاقي پايبند خواهد بود. امروز از آن بهانه اعراب حاشيه خليج فارس براي ايران و شيعه هراسي خبري نيست اما همچنان در براي بهانه‌گيري‌هاي سياسي اعراب بر همان پاشنه مي‌چرخد. آنها هنوز از ايران در سوريه و يمن گلايه مي‌كنند، سند امضا شده خريد مدرن‌ترين تجهيزات نظامي، تهاجمي و دفاعي از كشورهاي غربي را در دست دارند اما از چند آزمايش موشكي ايران كه در قالب تقويت دفاع داخلي است برآشفته مي‌شوند و فرياد وااسفا سر مي‌دهند. كشورهايي كه در تاريخ سياسي منطقه در شكل‌گيري جريان‌هاي افراط دست برتر را در اختيار دارند اما مبارزه ايران با داعش در عراق و سوريه را مصداق دخالت داخلي مي‌دانند. كشورهايي كه از بهار 94 دمي بمباران يمن را متوقف نكرده‌اند اما مي‌گويند ايران بايد مستشاران نظامي خود را از سوريه بيرون بكشد. جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده كه سياست‌هاي كشورش در نيم قرن اخير در منطقه، هر روز بر شكاف ميان ايران و همسايگان افزوده است، روز چهارشنبه در چنين فضايي وارد منامه، پايتخت بحرين شد. كري براي چندمين بار به منطقه آمد تا به اعراب در خصوص توافق هسته‌اي با ايران اطمينان بدهد و البته تاكيد كند كه اين توافق به معناي حل تمام اختلاف‌ها با تهران نبوده است. نيويورك‌تايمز در گزارش اين سفر نوشته است كه جان كري هم بايد در خصوص مسائل موشكي ايران و هم دست بالاي تهران در فضاي سايبري به متحدان عرب خود اطمينان خاطر بدهد. آقاي وزير بايد به همراهان عرب امريكا در منطقه خليج فارس بگويد كه در مسير مقابله با ايران، كنار شما ايستاده‌ايم. اعضاي شوراي همكاري خليج فارس ديگر از آن انسجام سابق در برابر ايران برخوردار نيستند و بهترين مصداق اين ادعا هم مساله قطع رابطه ديپلماتيك عربستان با ايران در دي ماه بود كه با همراهي كامل اين اعضا همراه نشد. عربستان كه در چند سال گذشته با بهانه قرار دادن عدم توافق هسته‌اي ميان ايران و جامعه جهاني، پروژه ايران‌هراسي خود را پيش برده بود اين روزها به فراخور تحولات منطقه‌اي بهانه‌هاي تازه‌تري پيدا كرده است و هر روز در همان شيپور قديمي مي‌دمد كه ايران همچنان خطري براي منطقه است.
فكري براي قدرت منطقه‌اي ايران بكنيد
جان كري در تمام ديدارها و مصاحبه‌هاي مطبوعاتي در منامه از ظن خود توافق هسته‌اي را تعبير كرده و گفت كه اين توافق احتمال دستيابي ايران به هرگونه سلاح اتمي را به صفر رسانده است. طرف مقابل جان كري در نشست با شوراي همكاري هم اعرابي بودند كه يكصدا مي‌گفتند با اين توافق، قدرت مانور ايران در مسائل منطقه‌اي بيشتر شده است. آنها خطاب به وزير امور خارجه امريكا گفتند: به هر نقطه از منطقه كه نگاهي بيندازيد، ايران آنجاست. وزير امور خارجه بحرين كه يد طولاني در ايران‌ستيزي دارد و در ميان كشورهاي عضو شوراي همكاري در 5 سال گذشته بيشترين حجم تنش را با تهران داشته است، در نشست خبري با جان كري به خبرنگاران گفت: ما در ديدار با كري در خصوص دو مساله صحبت كرديم: توان موشكي ايران با صدور مجوز از سوي عاليرتبه‌ترين مقام‌هاي اين كشور هر روز در حال پيشروي است و دامنه نفوذ اين كشور در منطقه هم هر روز افزايش پيدا مي‌كند. جان كري پيش از آغاز برنامه‌هاي رسمي‌اش در منامه از ايستگاه ناو پنجم امريكا در اين كشور بازديد كرد و در آنجا هم گزارش‌هايي در خصوص فعاليت‌هاي نظامي ايران در خليج فارس به وي داده شد. كري در خصوص رابطه با ايران در روزهاي پسابرجام به خبرنگاران گفت: هيچ كس نمي‌گويد كه ساير چالش‌هايي كه وجود داشتند ناگهان از بين رفته‌اند. اما ما اميدوار هستيم كه در بلندمدت رفتار ايران در خاورميانه تغيير كند (!) در داخل ايران هم سليقه‌هاي متفاوتي در حوزه سياست خارجي وجود دارد. سفر جان كري به بحرين و ديدار با همتاهاي خود از شوراي همكاري خليج فارس، بسترسازي براي سفر باراك اوباما به منطقه در ماه جاري ميلادي است. اوباما در سفر خود به خاورميانه توقفي در عربستان خواهد داشت. جان كري در سخنان خود در پايتخت بحرين تاكيد كرد كه امريكا تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را همچنان لغو مي‌كند چرا كه اين تعهدي است كه در برجام داده است اما به اعمال تحريم‌هاي غيرهسته‌اي از جمله تشديد فشار بر ايران به دليل فعاليت‌هاي موشكي اين كشور ادامه خواهد داد. البته اين ادعاي جان كري با تاييد ديپلمات‌ها و كارشناسان آشنا به كانال تصويب قطعنامه‌ها در شوراي امنيت همخواني ندارد و بسياري از آنها ادعا مي‌كنند كه امريكا نمي‌تواند در شوراي امنيت، آزمايش‌هاي موشكي ايران را محكوم كند. روسيه به عنوان عضو ثابت شوراي امنيت كه حق وتو هم دارد همواره تاكيد كرده است كه اقدام‌هاي موشكي ايران ناقض قطعنامه 2231 نيست. با پررنگ شدن بحث فعاليت‌هاي موشكي ايران و تبديل شدن آن به بهانه‌اي تازه براي اعراب منطقه در راستاي حفظ پروژه ايران‌ستيزي در منطقه، جان كري بعد از ديدار با اعضاي شوراي همكاري خليج فارس گفت كه واشنگتن آماده كار با ايران براي حل و فصل موضوع آزمايش‌هاي موشكي اين كشور است. وزير امور خارجه امريكا با بيان اينكه امريكا با كشورهاي خليج فارس عليه آزمايش‌هاي موشكي ايران متحد است، افزود: امريكا و شركايش به ايران مي‌گويند كه آماده همكاري براساس ترتيبات جديد براي حل و فصل مسالمت‌آميز موضوع آزمايش‌هاي موشكي ايران هستيم. به گزارش آسوشيتدپرس، كري بدون اينكه جزييات بيشتري ارايه كند، اضافه كرد: ايران بايد اول از همه روشن كند كه آماده كاهش چنين فعاليت‌هايي است و نيات و اهداف خود را از اين موضوع مشخص كند.
حال ناخوش رابطه امريكا با اعراب
در شرايطي كه جري و اعراب در دو سال اخير و با آغاز و ادامه مذاكرات ايران و 1+5، تلاش كرده‌اند ظاهر رابطه خوب و بي‌نقص با يكديگر را حفظ كنند اما نيويورك‌تايمز به بهانه سفر كري به بحرين تاكيد مي‌كند كه در پشت صحنه اين لبخندها، نوعي بي‌اعتمادي ميان متحدان قديمي ريشه دوانده است. باراك اوباما بيش از ساير روساي جمهور امريكا انتقادهايي را به رابطه بي‌قيد و شرط امريكا با اعراب در 7 سال حضور خود در كاخ سفيد وارد دانسته است. وي يك بار در يك گفت‌وگو براي برخي متحدان عرب امريكا، عنوان «طفيلي» را به كار برده بود. عبارتي كه تعجب مشاوران جان كري در وزارت امور خارجه را هم برانگيخته بود. اوباما در يك موضع‌گيري ديگر هم تاكيد كرده بود كه سعودي‌ها و ديگر كشورهاي كوچك سني‌نشين در منطقه بايد راهي براي زندگي در نوعي صلح سرد با تمام همسايگان خود را بيابند. وي همچنين اين باور جاافتاده كه امريكا بايد همواره كنار برخي كشورهاي عربي باشد را رد كرده است و گفته بود كه دخالت دايم نظامي امريكا در منطقه خاورميانه به نفع يك كشور عربي نه به نفع واشنگتن و نه متحد فوق است. براي عربستاني‌ها، باراك اوباما با اين ميزان انتقاد به رابطه با اعراب، گزينه مطلوب‌تري نسبت به دونالد ترامپ است. كانديداي پيش روي جمهوريخواهان در انتخابات رياست‌جمهوري 2016 امريكا كه يك بار گفته بود اگر رييس‌جمهور شود نفت سعودي‌ها را بايكوت خواهد كرد مگر آنكه آنها در مسير مبارزه با داعش جديت بيشتري از خود نشان بدهند. هرچند كه كارشناسان انتخابات در امريكا مي‌گويند كه تفاوت فاحشي ميان ادعاهاي انتخاباتي كانديداها و عملكرد واقعي آنها در ميدان عمل وجود دارد اما همين موضع‌گيري‌هاي ترامپ در خصوص اعراب نشان مي‌دهد كه در صورت پيروزي وي، رابطه اعراب با كاخ سفيد آرام و حتي نيمه‌متلاطم هم نخواهد بود بلكه دو طرف نوعي تنش و اختلاف‌هاي عميق را تجربه خواهند كرد. يكي از تحليل‌هاي موجود در امريكا براي اصرار اعراب در مخالفت با آزمايش‌هاي موشكي ايران اين است كه اعراب به دنبال تامين نسخه‌هاي نظامي خود هستند. نيويورك‌تايمز در اين خصوص مي‌نويسد: پيش از سفر كري به بحرين، يك مقام وزارت امور خارجه امريكا به شرط مخفي ماندن نام خود در خصوص احتمال به نتيجه رسيدن پيشنهاد اعراب براي ايجاد سامانه دفاعي به كمك امريكا در منطقه گفت: ساخت سيستم موشكي منطقه‌اي هنوز هيچ كدام تاييد نهايي قرار نگرفته است. هنوز هيچ كس برنامه‌اي هم براي محل استقرار رادارها و موانع موشكي نداده است.
ايران به ما در سوريه و يمن كمك كند
نخستين سفر جان كري به منامه پس از سال 2010 كاملا رنگ و بوي ايران داشت. بحث در خصوص هر پرونده‌اي كه آغاز شد، نام ايران هم روي ميز بود. سوريه و يمن دو پرونده مهم منطقه‌اي بودند كه در سفر كري به كرات در خصوص آنها صحبت و البته سوال شد. به گزارش خبرگزاري فرانسه، وزير امور خارجه امريكا در منامه از ايران خواست براي پايان دادن به جنگ در يمن و سوريه كمك كند. وي در اين خصوص گفت: تهران بايد به پايان دادن به جنگ در يمن كمك كند. تهران بايد به ما كمك كند تا به جنگ در سوريه پايان و تحركات در منطقه را تغيير دهيم. البته فعاليت‌هاي ايران در منطقه باعث نگراني است. وزير امور خارجه بحرين در نشست خبري با جان كري با اشاره به نام ايران گفت: من و كري هر دو اعتقاد داريم زمان آن فرارسيده است كه ايران رابطه بهتري با همسايگان خود داشته باشد و دست از دخالت در امور داخلي ديگر كشورهاي منطقه
بردارد (!) ايران بايد همان‌گونه كه اختلاف هسته‌اي خود با جهان را حل و فصل كرد اختلاف‌هاي منطقه‌اي با همسايگان خود را هم حل و فصل كند. جان كري در اين نشست خبري در خصوص توافق هسته‌اي با ايران به خبرنگاران گفت: بارها به همه گفته‌ام كه اين توافق صرفا و صرفا در خصوص مسائل هسته‌اي بوده است. اگر مي‌خواستيم در خصوص همه مسائل مورد اختلاف صحبت كنيم هيچگاه به توافق دست نمي‌يافتيم. ما ابتدا بايد در خصوص دم‌دست‌ترين تهديد با ايران مذاكره مي‌كرديم. همان طور كه همه مي‌دانند كشورهايي بودند كه طرفدار حمله نظامي به ايران بودند و اين گزينه هم يكي از گزينه‌هاي روي ميز بود. اوباما و من در آن روزها اعتقاد داشتيم كه پيش از آغاز هر جنگي، شما به مردم كشور خود و مردم دنيا يك بدهي داريد و آن هم اين است كه پيش از آنكه جوانان را راهي ميدان جنگ كنيد، احتمال به نتيجه رسيدن گزينه ديپلماتيك را بررسي كنيد. ديپلماسي در اين پرونده جواب داد و ما امروز يك توافق هسته‌اي داريم. كري در ادامه گفت: هيچ كس ادعا نمي‌كند كه ساير چالش‌ها با ايران ناگهان نيست و نابود شده‌اند. ما مي‌دانيم كه ايران از حزب‌الله لبنان حمايت مي‌كند. مي‌دانيم كه نيروهاي سپاه پاسداران ايران در سوريه حضور دارند. مي‌دانيم كه ايران در يمن از حوثي‌ها حمايت مي‌كند. ما تمام اين مسائل را مي‌دانيم و به همين دليل بود كه اوباما در كمپ ديويد با روساي كشورهاي حاشيه خليج(فارس) ديدار كرد تا با آنها در خصوص اينكه پس از توافق هسته‌اي چه كنيم و چگونه ايران را به تغيير رفتار در منطقه ترغيب كنيم با آنها صحبت كند. رييس دستگاه ديپلماسي امريكا در ادامه گفت: ايران در برخي مسائل منطقه‌اي كمك كرده است. ايران به توقف حملات ميان گروه‌هاي سوري كمك كرده است. با گروه بين‌المللي حامي سوريه همكاري كرده و به برگزاري جلسات مذاكراتي در خصوص سوريه كمك كرده است. ايران از تلاش‌ها براي توقف جنگ در سوريه حمايت و با جامعه جهاني در اين خصوص همكاري كرده است. اما چالش‌هايي كه با رفتار ايران در يمن، سوريه و بحرين داريم به قوت خود باقي هستند. اميدواريم حالا كه توافق هسته‌اي پشت سر ما قرار گرفته است، ساير مسائل روي ميز قرار گرفته و به مركز بحث‌ها و رايزني‌هاي جديد بدل شوند.
الجبير و تكرار توهم‌ها
ديدار دوباره جان كري با عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان اين‌بار در يكي از حياط خلوت‌هاي رياض در منطقه يعني منامه رخ داد. كمتر كسي مي‌داند كه در پشت پرده ديدارهاي دو وزير در خصوص رابطه عربستان و ايران چه مي‌گذرد اما الجبير در حضور جان كري باز هم ادعاهاي واهي خود در خصوص ايران را تكرار كرد. وي بار ديگر ايران را به مداخله در امور كشورهاي منطقه و «قاچاق سلاح به برخي كشورهاي عضو شوراي همكاري[خليج فارس]» متهم كرد. الجبير مدعي شد: تا زماني كه ايران به سياست‌هاي خصمانه خود و مداخلاتش در امور منطقه ادامه دهد، تعامل با آن دشوار است.
برخورد نرم با حقوق بشر !
سفر جان كري به بحرين 5 سال پس از روزهاي آغاز خيزش‌هاي مردمي در بحرين صورت گرفت. وزير امور خارجه امريكا در 5 سال گذشته ترجيح داد فاصله خود با حضور در خاك منامه را حفظ كند و با همتاي بحريني خود هم در هر كشوري جز بحرين ملاقات كند. واشنگتن زماني كه در مصر ناآرامي‌ها آغاز شد پشت متحد قديمي خود حسني مبارك را خالي كرد، در سوريه حركتي را كه ابتدا مي‌توانست با اصلاحات سياسي آرام بگيرد به انقلاب تعبير كرد و در ليبي از حمله نظامي همن فروگذار نكرد. همچنين در برابر مسائل يمن هم جانب منفعت متحدان منطقه‌اي خود را گرفت اما عملكرد واشنگتن در قبال تضييع حقوق اكثريت شيعه در بحرين همواره يكي از مصداق‌هاي نقض حقوق بشر در سيستم سياست خارجي امريكا بوده است. جان كري اين‌بار در منامه از مقام‌هاي كشور ميزبان خواست كه به حقوق بشر احترام بگذارند. وزير امور خارجه امريكا با لحني نرم گفت: « با وزير خارجه بحرين درباره انتخابات (پارلماني بحرين) در سال 2018و دورنماي آن و برخي از كارهايي كه مي‌تواند در هفته‌ها و ماه‌هاي آينده صورت گيرد، گفت‌وگو كرديم. وزير خارجه به من اطمينان داد آنها چيزي جز انتخاباتي جامع و عادلانه نمي‌خواهند، به طوري كه همه در آن شركت كنند، البته روشن است انتخاباتي بدون خشونت، تهديد، افراط‌گرايي تفرقه‌افكنانه و اقداماتي كه آن را پيچيده كند. بحرين در برخي از زمينه‌ها پيشرفت كرده است. آنها نهادهايي را ايجاد كرده‌اند كه بر كار نهادهاي امنيتي نظارت دارد. البته هنوز كارهاي بيشتري بايد انجام شود و هر جايي كه نگراني‌هايي داشته‌ايم آن را مطرح كرده‌ايم. بخشي از اين تلاش‌ها همكاري با مخالفان براي اجراي برخي از اطلاعات است. ما معتقديم گسترده‌تر كردن حقوق و فرصت‌ها براي مخالفان و متحد كردن مردم در سايه فراينده سياسي يكي از راه‌هاي جدي براي مقابله با افراط‌گرايي است و ما چنين فعاليت‌هايي را تشويق مي‌كنيم.»
نمي‌دانم عربستان از چه سلاحي در يمن استفاده مي‌كند!
جامعه جهاني چشمان خود را بر بحران انساني در يمن بسته است. سوريه و يمن هر دو كشورهايي هستند كه با بحران‌هاي فراگير دست و پنجه نرم مي‌كنند اما لنز تمام رسانه‌هاي دنيا بر سوريه متمركز شده است. امريكايي‌ها و متحدان غربي آنها، يمن را به عربستان واگذار كرده‌اند. از كري در نشست خبري با هعتاي بحريني در خصوص يمن و دخالت نظامي عربستان در اين كشور سوال شد و وزير امور خارجه امريكا در پاسخ ضمن اظهار بي‌اطلاعي از نوع تسليحاتي كه رژيم سعودي عليه مردم بي‌دفاع يمن به كار مي‌گيرد، گفت: واشنگتن ترجيح مي‌دهد همه تيراندازي‌ها و گلوله‌باران‌ها متوقف شود و آنها آتش‌بسي كامل برقرار كنند و درباره ساختار احتمالي دولت جديد به توافق برسند. كري درباره حمله هوايي ماه گذشته به بازاري در يمن كه صد و نوزده كشته داشت گفت: «درباره يمن، من اطلاعات دقيقي درباره آنچه رخ داده ندارم، من هيچ سندي در رابطه با اينكه چه سلاحي استفاده شده يا نشده است، ندارم. در هر حال سوالاتي مطرح است. چيزي كه مي‌توانم درباره يمن بگويم اين است كه ما يعني امريكا و من شخصا، در هفته‌هاي گذشته بارها در گفت‌وگوها و نشست‌ها براي برقراري آتش‌بس كامل در يمن، شركت داشته‌ايم. من اوايل هفته با وزير خارجه عربستان درباره اين موضوع صحبت كردم. ما به طور مرتب تلاش مي‌كنيم اين قضيه را جلو ببريم. البته نمي‌توانم نگويم كه به نظر من منصور هادي (با كارهايي كه انجام داده) برخي از اين تلاش‌ها را در چند ساعت گذشته پيچيده كرده است. من اميدوارم تصميماتي اتخاذ شود كه راحت‌تر بتوانيم به سمت مذاكرات حركت كنيم، مذاكراتي كه همه تلاش كرده‌ايم در هجدهم آوريل برگزار شود. جداي از اينكه چه تسليحاتي (در جنگ يمن) استفاد مي‌شود، ما ترجيح مي‌دهيم همه تيراندازي‌ها و گلوله‌باران‌ها متوقف شود و آنها آتش‌بسي كامل برقرار كنند و درباره ساختار احتمالي دولت جديد به توافق برسند. تا لحظه‌اي كه اين تصميم اخير گرفته شد، فكر مي‌كردم ما پيشرفت قابل ملاحظه‌اي در اين زمينه داشته‌ايم.
بحرين ركورد آقاي وزير را شكست
جان كري وزير امور خارجه امريكا پس از ورود به بحرين، ركورد بيشترين مسافرت وزراي امور خارجه امريكا را شكست. به گزارش آسوشيتدپرس، سفر كري به بحرين باعث شد وي ركورد يك ميليون و 60 هزار مايل مسافرت را به عنوان ديپلمات ارشد امريكا بشكند. ركورد پيشين متعلق به كاندوليزا رايس با يك ميليون و 59 هزار مايل مسافرت بود. رايس در زمان جرج بوش رييس‌جمهور پيشين امريكا، سمت وزير امور خارجه را به عهده داشت. در حالي كه 10 ماه به پايان دوران رياست‌جمهوري باراك اوباما رييس‌جمهور امريكا باقي مانده است، كري همچنان به ادامه برنامه سفرهاي فشرده خود مصمم است. وي روز سه‌شنبه گذشته از نيويورك به خاورميانه آمد و قصد دارد اواخر هفته كنوني به ژاپن سفر كند. كري تا پايان دوران مسووليت خود به عنوان وزير امور خارجه امريكا قادر خواهد بود ميزان سفرهاي انجام شده خود را صدها هزار مايل افزايش دهد. كري از ماه فوريه سال 2013 كه سمت وزير امور خارجه امريكا را به عهده گرفت، تاكنون بيش از 2300 ساعت (برابر با 96 روز) را در آسمان گذرانده است. بر اساس آمارهاي اعلام شده، كري تاكنون به 80 كشور جهان سفر كرده است. ركورد بيشترين كشورها در اختيار هيلاري كلينتون، وزير خارجه اول باراك اوباما پس از راهيابي به كاخ سفيد است كه به 112 كشور سفر كرده بود.