مردي كه جغرافياي تاريخي را با پاي پياده شناخت

روز گذشته مردي را از دست داديم كه آخرين نماينده نسلي بود كه مفهوم مطالعات ايران‌شناسي در بخش جغرافياي تاريخي را به كمال رساند؛ نسلي كه ديگر تكرار نمي‌شود، زيرا مقتضيات زمانه عوض شده و ديگر كمتر كسي را مي‌شناسيم كه براي شناختن قلعه اسماعيليه، پياده به الموت سفر كند و حاصل مطالعاتش كتابي بشود تحت عنوان «قلعه اسماعيليه» كه استاد سخت‌گيري همچون بديع‌الزمان فروزان‌فر حاصل پژوهش‌هاي اين دانشجو را به عنوان پايان‌نامه دكترا بپذيرد.
دكتر منوچهر ستوده از زمره استاداني بود كه حاصل مطالعات 40ساله او از آستارا تا گرگان تحت عنوان كتاب «از آستارا تا استرآباد» در 10 جلد منتشر شد و هنوز پس از گذشت 50 سال يگانه مرجع ايران‌شناسان و كساني كه روي جغرافياي تاريخي ايران كار مي‌كنند، است.
كار دكتر منوچهر ستوده به اين ختم نمي‌شد؛ فرهنگ گيلكي، فرهنگ‌ سمناني و فرهنگ ‌هاي ديگر از ارزش‌هاي ويژه فرهنگ‌نگاري است كه معمولا كار يك فرهنگستان است و او به تنهايي انجام داد.
آشنايي او با ايرج افشار نقطه عطفي در زندگي‌اش بود. اين دو بي‌گمان و بدون اغراق تمام خاك اين سرزمين را زير پا گذاشتند و حاصلش ده‌ها كتاب بود.
ويژگي‌هاي ديگري هم داشت؛ از مهم‌ترين كوهنوردان بود؛ تمام منطقه البرز مركزي را خود شناخته و شناسايي كرده و در كتاب «البرزنامه» منتشر كرد.
از تهران تا اردبيل را 17 روزه پياده طي كرد، درجه يك بود، كندوهاي عسل داشت، داروهاي گياهي را به خوبي مي‌شناخت، گياهان كوهستان را به خوبي مي‌شناخت و تمام نوشته‌هايش حاصل مطالعات عيني و ملموس او از زندگي بود.
بدون شك برگ برگ آثار به‌جا مانده از دكتر منوچهر ستوده گنجينه‌اي است كه نسل‌هاي بعد در حوزه مطالعات جغرافياي تاريخي بدون ارجاع به آنها نمي‌توانند كاري درخور توجه انجام دهند.