سياست‌هاي ضربدري عربستان در قبال ايران ادامه دارد
از دروازه‌هاي باز سعودي تا موضع‌گيري‌هاي دوپهلوي هاموند
سارا معصومي
«عربستان به دنبال بيرون نگه داشتن ايران از جهان اسلام است». «پارلمان عربي از ادعاي مالكيت امارات بر جزاير سه‌گانه حمايت كرد»، «نشست مشورتي جده با موضوع منطقه و ايران برگزار شد». برنامه هسته‌اي ايران جاي خود را به رابطه ايران و عربستان در سرخط اخبار منطقه‌اي و بين‌المللي داده است. عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان سعودي در هفته جاري به طور متوسط هر روز يك اظهارنظر در خصوص ايران داشته است. اظهارنظرهايي واحد با ادعاهايي تكراري در خصوص فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران. به عادل الجبير بايد فيليپ هاموند وزير امور خارجه انگلستان را هم اضافه كرد. هاموند كه كشورش در مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5 حضور داشته است يك هفته اخير را در تور منطقه‌اي گذرانده است و به فراخور حضور در خاورميانه در خصوص ايران هم به كرات صحبت كرده است.
ايران قدرت مهمي در منطقه است اما...
در تازه‌ترين گفت‌وگوي هاموند با اسكاي نيوز عربي بيشترين سوال‌ها به مساله ايران اختصاص داشته است؛ مصاحبه‌اي كه در آن هاموند هم به ايران انتقادهايي وارد كرده است و هم تلاش كرده از توافق هسته‌اي به عنوان دستارود مشترك اروپا و امريكا در مواجهه با ايران حمايت كند. هاموند در اين گفت‌وگو با تكذيب اين موضوع كه توافق هسته‌اي منجر به افزايش نفوذ ايران در منطقه شده است، گفت: اين توافق در نوع خودش يك قرارداد كامل است كه از امنيت منطقه خليج (فارس) در برابر تهديدات تسليحات هسته‌اي محافظت مي‌كند. ديدار هاموند با وزراي امور خارجه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس در جده و تاكيد وي بر رابطه خوب و روبه گسترش انگليس با شوراي همكاري منجر به سوال‌هاي بي‌شمار از وي در خصوص نگراني‌هاي كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس نسبت به نقش ايران در منطقه شد. وي در پاسخ به سوالي در اين خصوص گفت: در اين نگراني‌ها با كشورهاي منطقه همراه هستيم. ما به طور شفاف مي‌گوييم كه با وجود توافق با ايران، نبايد در برابر دخالت‌هاي اين كشور در امور داخلي كشورهاي منطقه يا حمايت‌هاي آن از تروريسم، چشم‌هاي‌مان را ببنديم. اين كشور قدرت مهمي در منطقه است و طبيعي است كه منافعي دارد و مي‌خواهد از منافع خود دفاع كند و ما اين نكته را مي‌فهميم اما مداخله در امور داخلي كشورهاي ديگر يا حمايت از تروريسم و خشونت نمي‌تواند اقدامات مشروعي باشد. رييس دستگاه ديپلماسي انگليس در پاسخ به اين سوال كه آيا توافق هسته‌اي با ايران دست اين كشور را بيش از گذشته باز كرده تا تهران در برخي مسائل منطقه‌اي مداخله كند، گفت: اصلا چنين عقيده‌اي ندارم. پيش از اين گفتم كه نگاه ما به سياست‌هاي منطقه‌اي ايران و اقدام اين كشور در نقض پياپي قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل با انجام آزمايش‌هاي موشكي، نگاهي شفاف است و با ادامه چنين رفتارهايي، همچنان در پي بازخواست اين كشور خواهيم بود. بارها گفته‌ايم كه اميدواريم توافق هسته‌اي و برداشته شدن تحريم‌ها عليه اين كشور موجب شود تا ايران به مرور زمان در پي ارتباط با جهان باشد و رفتارش را عوض كند اما هم‌زمان با چنين اميدواري‌هايي بايد هوشياري خود را نيز حفظ كنيم. فيليپ هاموند در حالي براي چندمين بار در چند روز گذشته ادعاهاي خود در خصوص ايران را تكرار كرده است كه وي مهمان عربستان سعودي بود كه از يك سال پيش تا به امروز به حملات بي‌امان و عيان خود به يمن ادامه داده است. هاموند همچنين در شرايطي از نقض قطعنامه‌هاي شوراي امنيت توسط ايران سخن مي‌گويد كه هيچ گونه اجماع نظري در داخل شوراي امنيت در خصوص نقض قطعنامه‌ها از سوي ايران وجود ندارد.
درهاي بهبود رابطه باز است
عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان نيز روز گذشته همچنان به حركت‌هاي ضربدري خود در مقابل ايران ادامه داد. الجبير كه يك روز از تنش كامل در روابط با ايران سخن مي‌گويد، اين‌بار ادعا كرد كه رياض آماده ساخت رابطه بهتر با تهران است. عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان پس از برگزاري نشست مشورتي شوراي همكاري خليج (فارس) در يك كنفرانس خبري مشترك با عبداللطيف الزياني، دبيركل اين شورا بار ديگر به طرح ادعاهاي خصمانه خود عليه ايران پرداخت و ايران را به دست داشتن در اقدامات بي‌ثبات كننده در منطقه متهم كرد و گفت كه اين اقدامات خصمانه بوده و مبتني بر حسن همجواري نيست. الجبير در ادامه تكرار كرد كه اگر ايران تغييري در سياست‌هاي منطقه‌اي خود ايجاد كند، رياض مهياي ساخت رابطه بهتر با آن خواهد بود. اظهارات الجبير در حالي هر روز تكرار مي‌شود كه اين عربستان سعودي بود كه در برابر پيشنهاد دولت يازدهم براي برقراري رابطه حسنه با همسايگان مسير كاملا برعكسي را طي كرده است. ايران در يك سال گذشته با وجود تلفات قريب به 500 نفري در مراسم حج و همچنين چند مورد شكايت از رفتار كارمندان فرودگاه‌هاي سعودي خويشتن داري خود را حفظ كرده است.
حمايت پارلمان عربي از امارات
پرونده جزاير سه گانه ايراني باز هم و براي چندمين بار روي ميز پارلمان عربي قرار گرفت. نتيجه بررسي نيز تكراري بود: اعلام حمايت قاطع پارلمان عربي از ادعاي امارات درباره مالكيت جزاير سه‌گانه ايراني در خليج فارس. به گزارش خبرگزاري امارات، اين پارلمان بار ديگر ايران را به «اشغال» اين جزاير متهم كرد و رويكرد امارات براي بررسي اين مساله را «صلح‌آميز» و مبتني بر حسن همجواري خواند. «احمد الجروان»، رييس پارلمان كشورهاي عربي، اين اظهارات را در پنجمين جلسه اولين دوره قانونگذاري اين پارلمان عنوان كرد. وي از ايران خواست به «اشغال» سه جزيره «ابوموسي»، «تنب كوچك» و «تنب بزرگ» پايان دهد.
به گزارش فارس، امارات متحده عربي، در سال‌هاي گذشته به تحريك دولت‌هاي غربي مدعي مالكيت اين سه جزيره شده است. اين در حالي است كه حاكميت جمهوري اسلامي ايران بر جزاير سه‌گانه ابوموسي، تنب بزرگ و تنب كوچك ريشه در دوره حكومت‌هاي تاريخي ايراني دارد. جزاير سه‌گانه در سال ۱۹۰۸ به طور كامل تحت اشغال بريتانيا در آمد اما تا سال ۱۹۷۱ هيچ‌يك از دولت‌هاي وقت ايران اين اشغال را قبول نداشتند. سرانجام در سال ۱۹۷۱ پس از توافق ايران و بريتانيا و پيش از خروج نيروهاي نظامي بريتانيا از منطقه و قبل از تاسيس كشور امارات عربي متحده، ابوموسي به همراه تنب بزرگ و تنب كوچك پس از نزديك به ۷۰ سال شكايت‌هاي مداوم دولت ايران عليه اشغالگري بريتانيا سرانجام به ايران بازگردانده شد.
سران دلواپس دور يك ميز
اعلام حالت فوق‌العاده شيوخ عرب، اين عنواني است كه عبدالباري عطوان تحليلگر ارشد مسائل خاورميانه براي توضيح چرايي شكل‌گيري نشست سران شوراي همكاري خليج فارس در جده به كار گرفته است. سردبير روزنامه مستقل رأي اليوم در اين باره مي‌نويسد: نشست اخير به دليل اين تحولات بزرگ و افزايش تهديدات عليه كشورهاي عربي حوزه خليج (فارس) برگزار شد. نظام‌هاي عربي را ديگر نمي‌توان، كشورهايي در حاشيه سياست منطقه‌اي شمرد كه نقش آنها را به حمايت مالي محدود كرد يا اينكه مواضع آنها بر سياست‌هاي منطقه‌اي تاثير نداشته باشد، اين كشورها به عنوان يك جناح بر كرسي رهبري و رياست تكيه زده و در جنگ‌هاي جاري در منطقه مانند يمن و سوريه و عراق و ليبي تقريبا مقابل ايران (فلسطين موضوع بحث نيست) صف‌آرايي كرده‌اند. عطوان با اشاره به اينكه برگزاري نشست اخير شوراي همكاري هرچند از منظر رسانه‌اي امري تكراري است به برگزاري آن پشت درهاي بسته و با كمترين درز خبري اشاره كرده و نوشت: برگزاري اين نشست با اين سبك و سياق حكايت از تنگناها و چالش‌هايي دارد كه كشورهاي عضو اين شورا با آن مواجه هستند و نگراني سران اين كشورها را موجب شده است. بازتاب تصميمات اتخاذ شده پشت اين درب‌ها خيلي زود در روزها و ماه‌هاي آتي خود را نمايان خواهد كرد. عطوان در اين مطلب تحليلي شش موضوع را محور اصلي و احتمالي بحث شده در اين نشست خوانده است: 1- قضيه عدم حضور حجاج ايراني در حج امسال. 2- پرونده حضور نظامي عربستان در يمن و بررسي زمزمه‌هاي مذاكرات عربستان با انصارلله 3- بحران‌هاي اقتصادي ناشي از افت شديد بهاي نفت 4- قانوني كه كنگره امريكا عليه عربستان سعودي تصويب كرد و به بازماندگان قربانيان حادثه 11 سپتامبر اجازه شكايت از رياض و دريافت غرامت از عربستان به دليل دست داشتن در اين حملات را مي‌دهد. 5- رويگرداني امريكا از اين كشورها و پذيرفتن پيشنهاد انگليس مبني بر برگزاري نشست سالانه‌اي در سطح رهبران اين كشورها با انگليس. 6- افول جايگاه و نقش كشورهاي عربي در پرونده‌هاي منطقه‌اي عطوان در پايان مي‌نويسد: برگزاري اين نشست‌ها را مي‌توان اعلام حالت فوق‌العاده اقتصادي – سياسي – نظامي از سوي شيوخ عرب شمرد، اما بعيد است كه حكام اين كشورها به عمق اين بحران‌ها پي برده باشند و درصدد ايجاد تغييرات و تحولاتي در عرصه اقتصادي – سياسي – نظامي باشند و اين موجب مي‌شود تا خطر چالش‌ها و بحران‌هايي كه اين كشورها را فراگرفته بيش از پيش افزايش يابد. تنها راهكار موجود پيش از آنكه كار از كار براي اين شيوخ بگذرد، تجديد نظر در سياست‌هاي داخلي و خارجي خويش و روي آوردن به خط مشي «گفت‌وگو» به جاي «تقابل» است، به ويژه آنكه ديگر نشاني از حمايت سال‌هاي گذشته امريكايي‌ها از اين كشورها نيز به چشم نمي‌خورد.