پرونده ايران همچنان روي ميز
شانزدهمين نشست سران كشورهاي عضو سازمان همكاري شانگهاي در فضايي غبارآلود براي ايران كار خود را آغاز كرد. با آنكه چند روز پيش، يك منبع آگاه ديپلماتيك به «اعتماد» گفته بود كه قرار نيست موضوع عضويت دايم ايران در سازمان شانگهاي در دستوركار اين نشست قرار گيرد، شامگاه روز پنجشنبه، رويترز خبري را منتشر كرد كه آغازي بر ابهام‌آلودتر شدن نشست سران شد. اين خبرگزاري در گزارش خود مدعي شد با وجود حمايت روسيه از درخواست ايران براي عضويت در سازمان همكاري شانگهاي، اين سازمان به رهبري چين با عضويت ايران مخالفت كرده است. اين خبر البته با واكنش معاون آسيا و اقيانوسيه وزارت امور خارجه روبه‌رو شد. ابراهيم رحيم‌پور در حاشيه اجلاس سران گفت: هنوز در اين زمينه تصميم‌گيري نكرده و اسناد درخواست عضويت هم به تهران ارايه نشده است كه نخست بايد براي بررسي و انطباق با قوانين ايران مورد مطالعه قرار گيرد. امكان دارد ما ديدگاه‌هاي ديگري داشته باشيم. اكنون بحثي خاصي نيست كه همه اسناد را قبول و تاييد كنيم. وي افزود: براساس مقررات سازمان همكاري شانگهاي تحريم يكي از موانع عضويت است و ما هم تاكنون دنبال نكرديم ولي اكنون كه از تحريم خارج شديم، بايد اين سازمان تصميم به آغاز روند عضويت ايران را بگيرد. وي ادامه داد:طرح ادعاهاي نادرست رد درخواست عضويت ايران به عنوان يك هوچي‌گري مشخص نيست. اما با وجود تاكيدات مقامات ايران مبني بر عدم بررسي موضوع عضويت كشورمان در سازمان همكاري، يوري اوشاك‌اف، دستيار رييس‌جمهور روسيه گفت: احتمال مي‌رود درخواست ايران در مورد عضويت در اين سازمان در پشت درهاي بسته بررسي شود.
تاشكند، محلي براي خوش و بش‌هاي دوجانبه
پاريس، لاهه و روز گذشته هم تاشكند. محمدجواد ظريف كه از اواسط هفته پيش براي رايزني در خصوص آخرين وضعيت روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌اي و بين‌المللي به فرانسه و هلند رفته بود خود را در نخستين ساعات روز جمعه به تاشكند رساند تا در كنار روساي جمهور روسيه، افغانستان، چين،تركمنستان، بلاروس، قرقيزستان، قزاقستان، تاجيكستان،مغولستان و پاكستان و همچنين نخست‌وزيزران پاكستان و ازبكستان در شانزدهمين نشست سران كشورهاي عضو سازمان همكاري شانگهاي حاضر شود. با اين حال، حضور او در اين نشست با حاشيه‌هاي عجيبي همراه شد و آن، اين بود كه يك خبرگزاري ايراني در خبري مدعي شد كه محمدجواد ظريف به دليل عدم رعايت شؤونات ديپلماتيك نشست سران را ترك كرده است كه البته اين خبر با تكذيب رحيم‌پور نيز روبه‌رو شد. او در خصوص اين خبر گفت: ظريف نشست شانگهاي را به نشانه اعتراض ترك نكرده، بلكه اداي نماز بوده است. در اين ميان، يك منبع آگاه در گفت‌وگو با تابناك در اينباره گفت: اساسا اتفاق خاص و جديدي در نشست سازمان شانگهاي نيفتاده بود كه نيازي به اعتراض وزير خارجه ايران داشته باشد؛ اما با توجه به روند كلي اوضاع در رابطه با ايران، ظريف سعي داشته در عمل نشان دهد كه اين سازمان آنقدرها هم براي ايران مهم نيست و به همين دليل، تنها در چند سخنراني ابتدايي جلسه حضور داشته و سپس سالن را ترك كرده است. به گفته اين منبع آگاه، دستگاه ديپلماسي كشور اصولا با رويكرد سابق ايران در قبال سازمان شانگهاي - مبني بر اصرار بيش از حد براي عضويت ايران- موافق نبوده و بر اين باور است كه به جاي درخواست‌هاي مكرر از جانب ايران، اين خود سازمان است كه بايد خواستار عضويت جمهوري اسلامي ايران شود؛ درست مشابه رويكردي كه سازمان شانگهاي درقبال هند و پاكستان در پيش گرفت.با اين حال، ظريف در اين نشست همانند ديگر اجلاس‌هاي بين‌المللي به رايزني با ديگر مقامات عالي حاضر در اين نشست هم پرداخت. نخستين ديدار با سرگئي لاوروف صورت گرفت و طي آن وزراي امور خارجه ايران و روسيه روابط دوجانبه و چندجانبه، مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي و از جمله آخرين تحولات سوريه گفت‌وگو كردند. رييس دستگاه ديپلماسي پس از اين ديدار نيز با محمد اشرف غني ديدار كرد و در خصوص آخرين وضعيت روابط دوجانبه با رييس‌جمهور افغانستان به رايزني پرداخت.
ايران؛ فصل مشترك سران
مساله عضويت ايران طي مدت زماني كوتاه شايد مهم‌ترين موضوعي بود كه در شانزدهمين نشست سران شانگهاي در تاشكند مورد توجه قرار گرفت و از زبان سران بسياري از كشورها بيان شد.ولاديمير پوتين از نخستين كساني بود كه ايران در سخنان او جايگاه ويژه‌اي داشت. رييس‌جمهور روسيه در اين نشست طي سخنان كوتاهي درباره ايران اعلام كرد هيچ مانعي براي پيوستن ايران به سازمان همكاري شانگهاي وجود ندارد. او گفت: ايران به عنوان عضو ناظر، مشاركت فعالي در فعاليت‌هاي اين سازمان از سال 2005 تاكنون داشته است. به اعتقاد من پس از رفع مسائل مربوط به موضوع هسته‌اي اين كشور و رفع تحريم‌ها، هيچ مانعي براي در نظر گرفتن پيشنهاد تهران براي عضويت در سازمان همكاري‌هاي شانگهاي وجود ندارد. پوتين همچنين ابراز اميدواري كرد كه هند و پاكستان با بيشترين سرعت ممكن تا در اجلاس آينده در قزاقستان شرايط عضويت خود را كامل كنند. پس از پوتين هم الماس‌بيك اتامبايف، رييس‌جمهور قرقيزستان در اين نشست گفت: امضا و اجراي برجام شرايط عضويت رسمي جمهوري اسلامي ايران در سازمان همكاري شانگهاي را در آينده‌اي نزديك فراهم كرده است. او گفت: اكنون شرايط بسيار خوبي براي عملي شدن برنامه عضويت تهران فراهم شده است. نورسلطان نظربايف، رييس‌جمهور قزاقستان هم پس از پوتين و اتامبايف اعلام كرد كه عملي شدن برنامه پيش‌بيني شده عضويت ايران در سازمان همكاري شانگهاي يك ضرورت توسعه‌اي براي اين سازمان است.
در پايان اين نشست كشورهاي عضو سازمان شانگهاي در بيانيه پاياني خود در تاشكند بر حفظ تماميت ارضي سوريه و نبود گزينه جايگزين براي راه‌حل سياسي بحران اين كشور تاكيد كردند.