بحران موجوديت دانشگاه فرهنگيان

لغو تعهد خدمت دبيري معنايي جز تعطيلي دانشگاه فرهنگيان ندارد. محمدباقر نوبخت، معاون نظارت راهبردي رييس‌جمهور طي نامه‌يي به اسحاق جهانگيري خواستار حذف قانون تعهد خدمت در آموزش و پرورش شد. نوبخت در نامه خود مي‌نويسد كه از آغاز دهه 70 تاكنون ديگر فلسفه وجودي و وجوبي جذب نيروي انساني به صورت بورسيه تعهد خدمتي در وزارت آموزش و پرورش به دليل ورود نيروي انساني تحصيلكرده دانشگاهي به تعداد كافي به بازار از بين رفته و ديگر نيازي به هزينه‌هاي اضافي براي بورسيه دانشجويان نيست. حاجي بابايي، وزير سابق آموزش و پرورش كه در دوره وزارت او دانشگاه فرهنگيان با 64 پرديس مردانه و زنانه تاسيس شد، وعده داده بود كه با جذب سالانه 25 هزار دانشجو ظرفيت دانشگاه ظرف چهار سال به 100 هزار دانشجو برسد. اما دانشگاه فرهنگيان فقط در سال 91 توانست 25 هزار دانشجو جذب كند. سال 92 فقط 17 هزار تن دانشجو پذيرفت و امسال هم احتمالا ظرفيت پذيرش به 10 هزار نفر مي‌رسد. گفته مي‌شود كه قرار است ورودي اين دانشگاه در سال آينده به پنج هزار تن برسد اين دانشگاه كه از تجميع حدود يكصد مركز تربيت معلم در سال 90 تاسيس شد، از كمبود بودجه و تجهيزات و كادر علمي رنج مي‌برد. اين دانشگاه كه به گفته مهر محمدي، سرپرست دانشگاه و فاني، وزير آموزش و پرورش قرار بود به «يك برند بين‌المللي» تبديل شود، از نظر تجهيزات در حد دبيرستان شبانه روزي باقي‌مانده و رفتار مسوولان با دانشجويان از سطح دانش‌آموز دبيرستاني فراتر نرفته است. مي‌توان گفت كه اين دانشگاه قبل از خروج اولين دسته از فارغ التحصيلانش در سال 94، در موقعيت لرزان بلاتكليفي قرار گرفته است. اما مهر محمدي، سرپرست دانشگاه فرهنگيان مي‌گويد: «موجوديت دانشگاه فرهنگيان به هيچ‌وجه نبايد با قانون متعهدين به خدمت پيوند زده شود... و اين دانشگاه بايد با قوت به ماموريت حاكميتي خود كه تربيت معلم است ادامه دهد.» لازم نيست كسي موجوديت اين دانشگاه را با موضوع بورسيه پيوند بزند. چون اين پيوند به صورت ذاتي وجود دارد. با لغو تعهد خدمت كه معناي درست آن لغو «تعهد استخدام در بدو ورود به دانشگاه و دريافت حقوق در دوره دانشجويي» است، اين دانشگاه تنها مزيت خود را براي جذب دانشجو از دست مي‌دهد و اصولا فلسفه وجودي آن از بنيان با ترديد مواجه مي‌شود. مهر محمدي يكي از دلايل لغو تعهد خدمت را چنين بيان كرد: «به دليل تضمين شغلي كه براي دانشجويان در اين دانشگاه فراهم مي‌شود دانشجو معلمان دچار رخوت و كاهش انگيزه براي خوب تحصيل كردن شده‌اند.» اين نكته در نامه نوبخت به اين شكل بيان شده كه «تضميني بر وجود شايستگي‌هاي لازم در دانشجويان بورسيه بعد از فارغ‌التحصيلي وجود ندارد.» سرپرست دانشگاه فرهنگيان افزود: «تصميم نهايي را بايد مجلس شوراي اسلامي بگيرد.» آقاي مهر محمدي كه به نظر مي‌رسد مخالف لغو بورسيه است خوب مي‌داند كه مجلس نهم كه در مهر 91 قانون متعهدين خدمت را احيا كرده، بسيار بعيد است كه مصوبه خود را لغو كند. پيشنهاد جايگزين مهر محمدي اين است كه از آثار منفي قانون متعهدين به خدمت پيشگيري شود و مثلا قانون تعهد دبيري از سال چهارم دانشگاه اجرا شود. در اين حالت دانشجويان تا سال چهارم اطميناني به استخدام خود ندارند و باز هم جاذبه اين دانشگاه براي داوطلبان بسيار كم مي‌شود. يك پيشنهاد جايگزين هم اين است كه فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌هاي معتبر با مدرك كارشناسي در رشته‌هاي مورد نياز آموزش و پرورش انتخاب و پس از دوره يك‌ساله يا دو ساله تخصصي علوم تربيتي و روانشناسي در دانشگاه فرهنگيان با مدرك كارشناسي ارشد وارد آموزش و پرورش شوند. در اين صورت هم دانشگاه فرهنگيان صلاحيت علمي – تخصصي برگزاري اين دوره‌هاي عالي را ندارد. آموزش و پرورش در دوره گسترش آموزش عالي، استعداد و ظرفيت دانشگاه داري ندارد. اگر آموزش و پرورش توان و ظرفيت دانشگاه داري داشت، دانشگاه تربيت معلم را با حدود يكصد سال سابقه از دست نمي‌داد و يا 60 درصد ظرفيت دانشگاه شهيدرجايي آزاد نمي‌شد. آموزش و پرورش به جاي تاسيس دانشگاه بايد از توان و ظرفيت بهترين دانشگاه‌هاي دولتي كشور استفاده كند. بهترين فارغ التحصيلان را جذب كند و دوره‌هاي يك يا دوساله علوم تربيتي و روانشناسي را در دانشكده‌هاي علوم تربيتي دانشگاه تهران و ديگر دانشگاه‌ها برگزار كند. مجلس نبايد به بحث تربيت معلم نگاه سياسي داشته باشد و داستان احياي امور تربيتي در مجلس هفتم تكرار شود. امروزه با گسترش سيستم اطلاعات و ارتباطات، فضاي سياسي دانشگاه‌ها شبيه هم است و ايزوله كردن يك دانشگاه خاص امكان ندارد. در يادداشت ديگري بحث بحران دانشگاه فرهنگيان را از منظر اقتصاد آموزش و پرورش و سياست خصوصي سازي بررسي مي‌كنم.