بازي‌هاي ايران با سفر ظريف به تركيه جذاب‌تر شد
توافق هسته‌اي، رفع تحريم‌ها و حالا اتحادهاي منطقه‌اي
بهرام قاسمي: ممنوعيت سفر تورهاي گردشگري به تركيه لغو شد
گروه ديپلماسي| يك سفر و هزار تفسير. محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان پس از سفري چند ساعته به آنكارا به تهران بازگشت. ديدارهاي فشرده اما دوجانبه استراتژيك با وزير امور خارجه و رييس‌جمهور تركيه. ديدارهايي كه نخستين دستاورد ملموس آن را مي‌توان در سخنان بهرام قاسمي، سخنگو و رييس مركز ديپلماسي عمومي و رسانه‌اي وزارت امور خارجه يافت. سفري سازنده و در راستاي منافع دوكشور، عبارتي است كه قاسمي براي توصيف سفر روز جمعه رييس دستگاه ديپلماسي ايران به تركيه به كار مي‌گيرد. قاسمي در خصوص جزييات بيشتر سوژه‌هاي مورد بحث مقام‌هاي دو كشور افزود: در اين سفر مذاكرات طولاني و مفصلي در خصوص مسائل سياسي دوجانبه، موضوعات منطقه‌اي و بين‌المللي و ساير مسائل مورد علاقه دو كشور مورد بحث و بررسي قرار گرفت. همچنين در اين ديدارها و مذاكرات به عمل آمده پيرامون همكاري‌هاي دوجانبه، تفاهمات و توافقاتي صورت پذيرفت.
سرانجام سفر گردشگران ايراني به تركيه چيست؟ سوالي كه قريب به سه هفته است هم دولت تركيه را به خود مشغول داشته و هم ايراني‌هايي را كه سنت سفر به تركيه را در چندسال اخير داشته‌اند. مقام‌هاي متعدد تركيه با توجه به ريزش آمار توريست‌ها در اين كشور بارها از ايران خواسته بودند كه اين محدوديت را لغو كند. محدوديتي كه ايران به دنبال حملات تروريستي در تركيه به دليل حفظ امنيت شهروندان خود اعمال كرده بود. با اين‌همه روز گذشته بهرام قاسمي خبر جديدي در اين خصوص براي اهالي رسانه داشت. وي در پاسخ به پرسشي در خصوص دستاورد اين سفر در حوزه محدوديت فوق گفت: با توجه به درخواست طرف تركيهاي پيرامون برقراري مجدد تورهاي گردشگري ايران به مقصد تركيه و از آنجايي كه دولت تركيه علاقه‌مند به برقراري مجدد اين تورها است و گردشگران ايراني را جزو بهترين گردشگران و بازديدكنندگان از اين كشور مي‌دانند، در مورد امنيت و رفاه حال گردشگران ايراني قول‌هاي مساعدي را به طرف ايراني اعلام داشته‌اند. طرف ايراني پذيرفت كه ممنوعيت سفر تورهاي گردشگري به تركيه با توجه به پذيرش تعهدات لازم از سوي دولت تركيه را لغو كند و از اين پس آژانس‌هاي مسافرتي كشورمان مي‌توانند به صلاحديد و با بررسي‌هاي همه‌جانبه و ايجاد تمهيدات لازم و مناسب و مورد نياز شهروندان ايراني در هماهنگي و تماس با شركاي تركيهاي خود نسبت به اعزام تورهاي گردشگري به اين كشور همسايه اقدام كنند.
سخنگوي وزارت امور خارجه تاكيد كرد: رفع ممنوعيت سفر گردشگران ايراني به همراه تورهاي گردشگري توسط آژانس‌هاي ايراني به معني سلب مسووليت آژانس‌ها و موسسات گردشگري نخواهد بود و آنها بايد طي تفاهمات دقيق و بررسي شرايط در راستاي فراهم ساختن رفاه كامل گردشگران ايراني اقدام لازم را به عمل آورند. ساز و كارهاي لازم و چگونگي آغاز مجدد اين فرآيند و اقدامات مقتضي از سوي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري متعاقبا و بعد از هماهنگي‌هاي لازم اعلام خواهد شد.
زمزمه‌هاي شكل‌گيري كميته سه‌جانبه
سفر محمدجواد ظريف به آنكارا و استقبال گسترده‌اي كه دولت اردوغان از وي به عمل آورد چه معنايي براي رابطه دوجانبه در سطح نخست و همكاري‌هاي منطقه‌اي در سطح بعدي دارد؟ بازتاب سفر ظريف در رسانه‌هاي بين‌المللي با تيتر همكاري ايران و تركيه در مساله سوريه شكل گرفت. سوريه، مهم‌ترين پرونده مشترك ميان روسيه و ايران است و سفرهاي زيگزاكي كه ميان مقام‌هاي سه كشور صورت مي‌گيرد اين شايبه را ايجاد كرده است كه آيا تركيه از مواضع خود عقب‌نشيني مي‌كند يا ايران و روسيه؟ روزنامه الحيات چاپ لندن روز گذشته به نقل از برخي منابع ايراني از استقبال تهران از تشكيل كميته‌اي سه‌جانبه براي حل بحران سوريه خبر داد كه با حضور طرف ايراني، تركيهاي و روسي است. اين منابع با اشاره به سفر ديروز محمد جواد ظريف، وزير خارجه ايران به تركيه و ديدار با مقامات تركيه، گفتند كه ظريف به مقامات اين كشور پيشنهاد ديدار سه‌جانبه مسوولان ايران، تركيه و روسيه را با هدف بررسي راه‌هاي حل بحران سوريه داده است كه در خدمت منافع منطقه باشد.
اين منابع ضمن تكذيب «تلاش تهران براي ملحق كردن آنكارا به اتحادي شامل مسكو و كشورهاي نزديك به آن»، گفتند كه ايران از تشكيل كميته سه‌جانبه براي بررسي بحران سوريه و راهكارهاي موجود استقبال مي‌كند و احتمال دارد رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه طي چند هفته آتي، به تهران بيايد.
طبق گزارش الحياه، منابع تركيهاي مي‌گويند كه مهم‌ترين نقطه اشتراك تهران و آنكارا در خصوص سوريه، حفظ تماميت ارضي و رد سناريوهاي تجزيه يا فدراليته شدن و رد كيان كردي مستقل و مبارزه با تروريسم است كه در گروه‌هايي مثل داعش، النصره و حزب كارگران كردستان (پ.ك.ك) نمود دارد. الحياه افزود كه اين مسائل نشانه‌اي بر اين است كه موضوع حضور بشار اسد (در حل بحران) ديگر اولويت آنكارا نيست، هرچند كه «ابراهيم كالن» سخنگوي اردوغان گفته كه موضع تركيه درباره لزوم كنار رفتن اسد تغيير نكرده و گفته كه سخن از مرحله انتقالي با مشاركت بشار اسد در سوريه هنوز زود است. از طرفي ديگر، همزمان با سفر اخير اردوغان به روسيه و ديدار با ولاديمير پوتين و سفر ظريف به تركيه، «جو بايدن» معاون «باراك اوباما» رييس‌جمهور امريكا نيز 24 آگوست (سوم شهريور) به آنكارا سفر مي‌كند. سفري ديرهنگام كه به نظر مي‌رسد تركيه نيز در تسريع آن تعجيلي از خود نشان نمي‌دهد.
نااميدي از اروپا، روي آوردن به متحدان منطقه‌اي
در حالي كه برآورد اوليه از رفت و آمدهاي ميان ايران، روسيه و تركيه از احتمال همكاري جامعه ميان سه كشور خبر مي‌دهد، به نظر مي‌رسد كه روسيه از كانال تركيه در حال يارگيري جدي‌تر در منطقه است. رسانه روسي اسپوتنيك در تحليلي در اين خصوص مي‌نويسد: اصلي‌ترين هدف روسيه اين است كه بتواند سيستم موجود ائتلافي در منطقه را تقويت كند تا بتواند در درياي بحران‌هاي خاورميانه بهترين بازي را پيش ببرد. براي آنكارا هم اصلي‌ترين هدف خروج از انزوايي است كه از سوي اروپا و به نوعي امريكا در روزهاي پساكودتا با آن مواجه شده است. رفتارهاي عصبي اردوغان در مواجهه با مخالفان يا كساني كه گفته مي‌شود با فتح‌الله گولن انس فكري دارند، صداي نهادهاي حقوق بشري در اروپا را بلند كرده و به همين دليل تركيه تلاش مي‌كند به قاره سبزنشين‌ها بفهماند كه روزگار سيطره اروپا بر تمام معادلات گذشته است و با كارت روس‌ها هم مي‌توان در منطقه به خوبي بازي كرد. تركيه به دنبال متحد در منطقه است. چند متحد؟ هرچه بيشتر، بهتر. اردوغان در صحبت‌هاي اخير خود با لوموند تاكيد كرده بود كه اروپا در 53 سال گذشته همواره تركيه را آزار داده و همچنان به اين روند ادامه مي‌دهد. سخناني كه نشان از سياست پشت پرده‌اي دارد كه اردوغان دنبال مي‌كند. در حقيقت عامل محركي كه تركيه را به سمت روسيه برد، بي‌محلي و بي‌اعتمادي بود كه در رفتار اتحاديه اروپا نسبت به جايگاه تركيه ديده مي‌شد.
اسپوتنيك در ادامه اين گزارش مي‌نويسد: شايد كاهش اختلاف ميان ايران و تركيه سخت‌تر از اين ماموريت در رابطه با تركيه و روسيه باشد. ايران قدرتي شيعه و تركيه قدرتي از اهل سنت است و همين مساله در پرونده سوريه، پنج سال همكاري را غيرممكن كرده بود. شايد بي‌دليل نباشد كه پوتين پيش از آنكه در سن پترزبورگ ميزبان اردوغان باشد در باكو با روساي جمهور ايران و آذربايجان ديدار داشت. هرچند كه رابطه ميان ايران، آذربايجان و تركيه در نتيجه بحران قره‌باغ اندكي تيره و تار بوده اما سياست‌هاي حسن روحاني، از زمان روي كارآمدن در منطقه به تنش زدايي‌هاي خوبي منتهي شده است و اين دستاوردهاي اوليه مي‌تواند بستر مقدماتي براي رابطه رو به صعود تركيه و ايران باشد. مسكو، تهران و و آنكارا مي‌روند تا مشكلات در خاورميانه را حل كنند و اين مساله‌اي است كه تا يك سال پيش هيچ كس نمي‌توانست پيش‌بيني كند. در سه سال گذشته توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 به دست آمده است، تحريم‌هاي ايران برداشته شده است و امروز ايران به صحنه معادلات منطقه‌اي هم بازگشته است. ايران با ذكاوت محل ارجاع تركيهاي مي‌شود كه تا همين دو ماه پيش براي حل مسائل منطقه‌اي به عربستان و امريكا تكيه كرده بود. ديدارهاي متنوع پوتين، روحاني، ظريف و اردوغان يك پيام واحد براي واشنگتن و بروكسل دارد: شما ديگر مركز‌ثقل تصميم‌گيري‌هاي جهاني نيستيد. تركيه با بازي‌هاي اخير خود به متحدان سابقش مي‌گويد كه گزينه‌هاي استراتژيك ديگري هم روي ميز است.