شكايت ايران روي ميز كميسيون مشترك

حال برجام در مجموع خوب است؛ نقل قولي از سيد عباس عراقچي، مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي ايران در سه سال ماراتن مذاكرات هسته‌اي ايران كه در يك سال گذشته از عمر اجراي برجام بسيار از زبان وي شنيده شده است. توافق هسته‌اي ايران با 1+5 كه از ژانويه 2016 وارد فاز اجرا شده بود در يك سال گذشته هم در مسير گشايش‌ها راه خود را پيدا كرده و با سرعت گام برداشته است و هم در مسير چالش‌هاي به وجود آمده در همان چارچوبي پيش مي‌رود كه در متن توافق هسته‌اي ايران به آن اشاره شده است. در هر دو مسير برجام راه خود را مي‌رود و در حوزه‌هاي مختلف گشايش‌هايي كه بايد ايجاد مي‌شد به دست آمده است و همزمان در برخي موارد هم چالش‌ها و جدال‌هايي با امريكا وجود دارد كه مسير مقابله با آن نيز هرچند هموار نيست اما در حال طي شدن است. بررسي تازه‌ترين‌ها در پرونده توافق هسته‌اي ايران با 1+5 با توجه به نزديك شدن به سالروز اجرايي شدن آن (27 دي ماه) از دو لنز ممكن است. لنز سياست داخلي و سياست خارجي. توافق هسته‌اي ايران با 1+5 را به جرات مي‌توان مهم‌ترين و تاريخي‌ترين توافق به دست آمده در پرونده مهم بين‌المللي در 20 سال اخير دانست و از همين رو تبديل شدن آن به موضوعي براي بحث و جدل در مناظره‌ها و رقابت‌هاي انتخاباتي امري بديهي و نه فقط رايج در ايران كه در كشوري چون ايالات متحده امريكا است كه در جريان رقابت‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري اخير آن بارها و بارها رقبا از دو حزب دموكرات و جمهوريخواه به پرسش‌هاي رنگين درباره چگونگي مواجهه با توافق هسته‌اي پاسخ دادند. در چنين شرايطي با توجه به قرار گرفتن ايران در ماه‌هاي منتهي به انتخابات رياست‌جمهوري مي‌توان انتظار داشت كه يك گروه و جناح سياسي برجام را توفيقي براي خود بداند و گروه و طيف مقابل كمر به نقد برنده آن ببندد و دستاوردهاي آن را زير سوال ببرد. با توجه به اينكه برجام يكي از مهم‌ترين موضوعات امنيت و منافع ملي در ايران است و بحث و تبادل نظر درباره چند و چون حصول آن از ابتداي آغاز مذاكرات در دولت يازدهم به وضوح و در مقابل چشمان مردم صورت مي‌گرفت اكنون نيز قضاوت دستاوردهاي آن مي‌تواند به تمرين تحمل نظر مخالف در مباحث سياست داخلي كمك‌كننده باشد. اما آنچه در بررسي دستاوردهاي برجام از لنز داخلي چندان به چشم نيامد يا عامدانه تلاش شد از كنار آن عبور شود، بررسي دستاوردهاي توافق هسته‌اي ايران براي سياست خارجي بود. تا پيش از برجام، ايران در لنز جامعه جهاني كشوري بود كه ادعا مي‌شد با برنامه هسته‌اي خود، صلح و امنيت بين‌المللي را تهديد مي‌كند. اين نگاه در جامعه جهاني جا انداخته شده بود و حتي اجماعي نيز بر سر آن ميان بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي به دست آمده بود. با معلق شدن قطعنامه‌هاي فصل هفتمي، بسته شدن پرونده ابعاد احتمالي نظامي هسته‌اي ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، خارج شدن نام ايران از ذيل كشورهاي تهديدكننده امنيت بين‌الملل، ايران با سرعت غيرقابل پيش‌بيني به آغوش جامعه جهاني بازگشت. شايد ملموس‌ترين اثرات برجام را كه سريع‌تر از ساير دستاوردها به چشم آمد بتوان در پرونده‌هاي منطقه‌اي جست‌وجو كرد. تا پيش از برجام نگاه‌ها به نقش ايران در پرونده‌هاي منطقه‌اي از لنز بازيگري بود كه بازي‌خراب‌كن است و پس از برجام بغض‌هاي موجود تا حدودي كنار رفت و جامعه جهاني در عمل اعتراف كرد كه ايران در منطقه بازيگري فعال است. به عنوان نمونه در پرونده سوريه پس از حصول برجام بود كه ايران به مذاكرات بين‌المللي دعوت شد و از نقش ايران به صراحت سخن گفته شد. اين اعتراف به نقش ايران و پذيرش آن تا به آنجا پيش رفت كه حتي در نشست مسكو مورخ 20 دسامبر اين ايران بود كه مبتكر تشكيل جلسه شد و در نهايت هم بيانيه سه‌جانبه به دست وزراي امور خارجه ايران، تركيه و روسيه امضا شد. البته كه در مسير بررسي و نگاه به چرايي پذيرش قدرت منطقه‌اي ايران نبايد توان دفاعي و نظامي ايران را ناديده گرفت.
‌ چرا تمديد قانون تحريم‌ها محل اختلاف شد؟
اما اختلاف‌ها با واشنگتن بر سر تفسير از برجام همچنان ادامه دارد. گستردگي دامنه موضوعات فني به‌گونه‌اي بوده است كه فضا تا حدودي براي مانورها باز است. در متن برجام در برخي موارد اختلاف تفسيرهايي وجود دارد كه مي‌توان گفت در بسياري از اين موارد اين اختلاف تفسيرها به فرصتي براي ايران بدل شده است. در مباحث فني به عنوان نمونه خريد كيك زرد يا فروش آب سنگين در زمره موارد اختلافي است كه ايران به خوبي از فضاي به وجود آمده در سايه برجام در اين دو مورد تاكنون استفاده كرده است و رقم فروش آب سنگين ايران در بازارهاي جهاني هر روز رو به صعود است. برنامه هسته‌اي ايران به شكل همزمان با طمانينه و سرعت معقول در حال حركت به سمت جلو است. يكي از مواردي كه تفسيرهاي متفاوتي درباره آن وجود دارد مباحث مربوط به تمديد قانون تحريم‌ها است. نكته‌اي كه در درك اين مساله مغفول مانده اين است كه امريكايي‌ها علاقه‌مند به حفظ ابزار تحريم‌هاي خود عليه ايران هستند. برخي از اين ابزارها را در جريان برجام از دست دادند و برخي از آنها كه مربوط به بهانه‌هاي غيرهسته‌اي آنها بوده را با تمام قوا حفظ خواهند كرد. در داخل امريكا طيفي كه مخالف برجام بود تمام تلاش خود را به كار گرفت تا مانع از شكل‌گيري اين توافق شود و پس از حصول آن دست به دامان كنگره براي متوقف شدن آن شد و امروز هم تلاش مي‌كنند دستاوردهاي ايران از برجام را به حداقل برسانند. آنچه كه كار ايران را سخت مي‌كند شركاي منطقه‌اي مخالفان امريكايي برجام است كه به‌شدت به دنبال به حداقل رساندن منافع ايران در برجام هستند. در حال حاضر، ايسا به مهم‌ترين بحث ميان ايران و امريكا به عنوان دو عضو توافق هسته‌اي بدل شده است. درباره اين قانون از ابتدا اختلاف نظري ميان ايران و امريكا وجود داشته است. آنچه در برجام آمده اين است كه تحريم‌هايي كه لغو مي‌شوند مجددا قابليت وضع و برقراري ندارند. حرف ايران اين بود كه اگر دوره تحريمي در قانون امريكا به پايان مي‌رسد و مجددا پس از برجام تمديد شود در حقيقت به معناي دوباره برقراري خواهد بود و نقض برجام است. اين در حالي است كه طرف امريكايي ادعا مي‌كند قانون ايسا وجود داشته و تنها تاريخ آن تمديد مي‌شود كه اين تمديد تاريخ به معناي دوباره برقراري آن نيست. در مورد اينكه تمديد ايسا نقض برجام است يا خير همواره در يك سال گذشته باعث مشاجره و جدل‌هايي ميان دو كشور بوده است. آنچه كه قابل توجه است و بايد مدنظر گرفته شود اين است كه تمام كشورهاي 1+5 نيز با تفسير امريكا از برجام موافق هستند و روسيه و چين هم تمديد ايسا را نقض برجام نمي‌دانند. با اين وجود ايران از همان ابتدا تاكيد داشته كه اين تمديد مصداق نقض است و ادله آن هم اين بوده كه تاريخ اين تحريم در سال 2016 به پايان مي‌رسيده و در حقيقت دولت امريكا با تمديد اين تاريخ، قانون تحريمي جديدي وضع كرده و چون قانون جديد است لذا نقض برجام به حساب مي‌آيد. در اين ميان يكي از دلايل عدم پذيرش اين موضوع از سوي ساير اعضاي 1+5 اين است كه تمديد اين قانون تاثير اجرايي ندارد. به بيان ديگر در يك سال گذشته از عمر اجراي برجام هم قانون ايسا وجود داشته است اما به دليل حصول برجام اجراي آن متوقف شده بود و لذا بلااثر شده بود. با آغاز سال 2017 نيز اين قانون تمديد شده است اما اجرايي نمي‌شود چرا كه توسط دولت امريكا اجراي آن متوقف شده است. بنابراين از لحاظ عملي و اجرايي اين تمديد معناي خاصي نداشته و ندارد اما جمهوري اسلامي ايران از منظر مبنايي مي‌گويد كه تمديد ايسا خلاف برجام است و دولت امريكا با اين كار نقض برجام را صورت داده است. مواجهه تيم مذاكراتي ايران با قانون ايسا منحصر به روز تصويب تمديد آن در كنگره نبوده است و ايران در تمامي جلسات مذاكراتي كه با طرف مقابل در يك سال گذشته داشته است مكررا اين مساله را يادآوري كرده كه تمديد ايسا به معناي نقض برجام خواهد بود. بحث تمديد قانون ايسا و معلق شدن اجراي آن نيز از روز نخست در زمره سياست‌هاي تيم مذاكره‌كننده براي عدم مواجه شدن با كنگره امريكا بوده است. به بيان ديگر سياست مذاكراتي ايران همواره مسوول و متعهد دانستن دولت امريكا بوده است تا برجام در 10 سال عمر آن از گزندهاي نگاه‌هاي تند در كنگره در امان باشد. با توجه به نقش لابي‌هاي گسترده سعودي و صهيونيستي در كنگره امريكا اگر مسووليت اجراي هر تعهدي در برجام به عهده كنگره مي‌افتاد به معناي حق وتو دادن به لابي‌هاي مخالف ايران بود. با قانوني شدن اين تمديد ايران دو حركت انجام داد كه يك مورد آن پاسخ متناسب فني به اين نقض بود و مساله توليد پيشران‌هاي هسته‌اي مطرح شد. مورد دوم نيز به راه انداختن مكانيسم كميسيون مشترك بود. بر اساس هماهنگي‌هاي انجام شده، تيم‌هاي كارشناسي ايران و امريكا روز نهم ژانويه (ديروز) در وين با هم ديدار كردند تا در مورد جزييات اختلاف‌ها رايزني كنند. پس از اين جلسه دو جانبه، كميته كاري تحريم تشكيل جلسه داد تا براساس مندرجات برجام درباره عمل و عكس‌العمل صورت گرفته بررسي‌هايي صورت بگيرد و روز 10 ژانويه (امروز) نيز شاهد برگزاري جلسه كميسيون مشترك خواهيم بود.
‌ زيرپا گذاشتن تعهدات هيچ كشوري را تحمل نمي‌كنيم
روز گذشته سيد عباس عراقچي، رييس ستاد پيگيري اجراي برجام درباره جلسه ديروز و رويكرد ايران به مساله تمديد قانون تحريم‌هاي ايران گفت: تحمل نخواهيم كرد كشوري به بهانه‌هاي مختلف تعهدات خود را درخصوص برجام زير پا بگذارد. جمهوري اسلامي ايران واكنش متناسب را به چنين رفتارهايي نشان مي‌دهد. به گزارش ايرنا، معاون حقوقي و بين‌الملل وزير امور خارجه گفت: بر اساس تصميمات هيات نظارت و دستور رييس‌جمهوري سازو كار سياسي پيش‌بيني شده در برجام را فعال كرديم و نشست كميسيون مشترك برجام در اين راستا برگزار مي‌شود. نشست كميسيون مشترك به درخواست جمهور اسلامي ايران و در پي نامه‌اي كه دكتر ظريف به خانم موگريني نوشتند جهت بررسي شكايت ايران نسبت به تمديد قانون ايسا توسط كنگره امريكا كه از ديد ما نقض برجام به حساب مي‌آيد، تشكيل مي‌شود. درسازوكارهاي داخل برجام اگر كشوري كه نسبت به نقض برجام شكايت داشته باشد اول بايد مشورت‌هاي دوجانبه صورت بگيرد كه اين مشورت‌ها روز دوشنبه در سطح كارشناسي بين كارشناسان ما و تيم امريكايي انجام شد. پس از آن كميته كاري مربوط به رفع تحريم‌ها بايد در سطح كارشناسي جلسه بگذارد كه بعد از مذاكرات كارشناسي با امريكا اين كار انجام خواهد شد و نتيجه بررسي‌هاي كارشناسان فردا به جلسه كميسيون مشترك ارايه مي‌شود. عراقچي در ادامه افزود: تصميم گرفتيم سازو كار پيش‌بيني شده در برجام را فعال كنيم از ديد ما تمديد ايسا نقض برجام است و بايد پيام روشن جمهوري اسلامي ايران به اعضاي كميسيون مشترك و بقيه اعضاي 1+5 منتقل شود. ما به هيچ‌وجه تحمل نخواهيم كرد كه كشوري به بهانه‌هاي مختلف بخواهد تعهدات خود را درخصوص برجام زير پا بگذارد. جمهوري اسلامي ايران واكنش متناسب را نشان مي‌دهد كما اينكه نسبت به تمديد ايسا بنا به تصويب هيات نظارت و دستور رييس‌جمهور واكنش متناسب در صحنه عمل نشان داده شد. در اين خصوص سازمان انرژي اتمي مامور انجام اقدامات و طراحي پيشران‌ها شد كه از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است و به وزارت امور خارجه هم دستور داده شد سازو كار سياسي داخل برجام را فعال كند و پيام محكم جمهوري اسلامي ايران را منتقل كند كه اين كار فردا صورت خواهد گرفت. نشست كميسيون مشترك برجام بين نمايندگان ايران و گروه 1+5، امروز (سه‌شنبه) در هتل «پله كوبورگ» در وين، پايتخت اتريش برگزار خواهد شد. اين نشست در سطح معاونان خواهد بود و سيدعباس عراقچي، معاون وزير خارجه از ايران و هلگا اشميت به نمايندگي از فدريكا موگريني، نماينده عالي اتحاديه اروپا رياست اين نشست را برعهده دارند.