دجله، خط تعيين‌كننده نبرد با داعش

نيروهاي ارتش عراق رفته‌رفته كنترل دژ اصلي داعش در عراق را در دست مي‌گيرند. قدم به قدم اين مسير ادامه دارد؛ نيروهاي عراقي از شرق، غرب، جنوب و شمال پيشروي مي‌كنند تا داعش را به صورت كامل از خاك عراق خارج كنند. اگرچه خبرها حاكي از آن است كه نيروهاي داعش از تمامي طرفين مشغول پيشروي به سمت مركز موصل هستند اما به نظر مي‌رسد كه اين پيشروي در شرق سرعت بسيار بالايي داشته كه در نهايت روز گذشته برخي منابع عراقي عنوان كردند كه شرق موصل به صورت كامل از كنترل نيروهاي داعش خارج شده است. منطقه‌اي مهم و حياتي كه كليد اصلي دسترسي به مركز موصل به حساب مي‌آيد كه عملا با اين اقدام نيروهاي عراقي نيمه اصلي موصل تحت كنترل نيروهاي عراقي قرار گرفته است و بسياري معتقدند اين موضوع مي‌تواند كليد اصلي پيروزي در موصل محسوب شود.
گفتني است، شهرستان موصل در شمال عراق در ميانه شرق و غرب رودخانه دجله قرار گرفته كه موصل را به دو بخش شرقي و غربي تقسيم مي‌كند. اكنون اگرچه شرق موصل را مي‌توان آزاد شده تصور كرد اما در طول هفته‌هاي اخير جنگنده‌هاي نيروهاي ائتلاف به رهبري امريكا پل‌هاي اصلي شرق را منهدم كردند تا مسيرهاي دسترسي تجهيزات داعش را تا حد امكان مسدود كنند و عملا اين اقدام دسترسي بخش عظيمي از تداركات داعش را نيز از بين مي‌برد. با اين حال در خصوص آزادي كامل شرق موصل حرف‌هاي متعددي وجود دارد. روز گذشته سازمان مبارزه با تروريسم عراق اعلام كرد كه نيروهاي وابسته به اين سازمان كنترل شرق موصل را به طور كامل به دست گرفته‌اند. همچنين سرلشكر طالب شغاتي، فرمانده نيروهاي مشترك عراق از آزادسازي شرق موصل به طور كامل آن هم بعد از سه ماه خبر داد. وي افزود: بيش از ۳۳۰۰ داعشي توسط نيروهاي اين سازمان كشته شدند و هماهنگي با نيروهاي ائتلاف بين‌المللي بسيار خوب است. شغاتي ادامه داد: اوضاع به زودي در اكثر مناطق آزاد شده به حالت عادي بازمي‌گردد و عمليات ساحل راست آسان‌تر از ساحل چپ خواهد بود. اين در حالي است كه سرلشكر عبدالامير رشيد يارالله، فرمانده عمليات «نينوا مي‌آييم» اخبار رسانه‌ها در زمينه آزادي كامل شرق موصل را تكذيب كرد و گفت: پيشروي همچنان براي آزادسازي بقيه مناطق شرق موصل ادامه دارد. يارالله افزود: شرق موصل به طور كامل آزاد نشده است. نيروهاي وابسته به سازمان‌ مبارزه با تروريسم تنها ماموريت خود را در محور شرقي ساحل چپ موصل تكميل كردند. همچنين برخي منابع امريكايي عنوان مي‌كنند كه تنها هفتاد درصد از شرق موصل آزاد شده و كماكان سي درصد تا آزاد‌سازي كامل موصل باقي مانده است.
با اين وجود نيروهاي عراقي در حالي از گذرگاه‌هاي شرقي عبور مي‌كنند و خود را به دجله مي‌رسانند كه نيروهاي عراقي قصد دارد از نيمه شرقي به سمت غرب حركت كنند. گفتني است از سمت غرب موصل نيروهاي داوطلب مردمي و ارتش نيز پيشروي‌هاي خود را از هفته‌ها پيش آغاز كردند اما منطقه غربي؛ به‌شدت نيروهاي عراقي تحت فشار تك‌تيراندازها قرار دارند و همچنين تله‌هاي انفجاري موجب كندي پيشروي‌هاي آنها در اين منطقه شده است. كارشناسان امريكايي معتقدند كه مهم نيست كه چگونه به شرايط جنگ موصل نگاه مي‌كنيد، اما تك‌تيراندازهاي آنها به حدي ماهر هستند و در مناطق حساس جاي‌گيري كرده‌اند كه مي‌توانند جنگ را بسيار طولاني كنند و نيروهاي عراقي را در برخي مناطق زمينگير كنند.
مقامات عراقي اعلام كردند زماني كه از پل‌هاي استراتژيك موصل عبور كردند و به پل چهارم رسيدند، توانستند تعداد زيادي از اين تك‌تيراندازها را دستگير كنند. از طرفي ديگر نيروهاي عراقي طي هفته گذشته توانسته بودند از طرف شمال نيز پيشروي خوبي داشته باشند و دو مايل و نيم از سمت شمال اين منطقه پيشروي كردند و دانشگاه موصل كه مساحتي بزرگ و اهميتي استراتژيك دارد را تصرف كنند.
با اين حال مقام‌هاي عراقي معتقدند كه تاكنون و پس از پيروزي‌هاي پي در پي در مناطق شمال و شرق موصل، تروريست‌ها يا كشته شده‌اند يا سازماندهي خود را از دست داده‌اند و به سمت غرب گريخته‌اند. برت سيلويا، سرهنگ ايالات متحده در ائتلاف ضد داعش در يك كنفرانس خبري در روز گذشته عنوان كرد: در بسياري از موارد اراده بسياري از جنگجويان داعش براي مبارزه از بين رفته است و ما قصد داريم هرچه بيشتر و بيشتر اراده آنها را براي ادامه مبارزه از بين ببريم. با اين حال گزارش‌ها حاكي است كه نيروهاي عراقي به پل پنجم در شرق موصل رسيدند و مشغول پاكسازي اين مناطق هستند. با اين حال داعش با بمبگذاري در نقاط مختلف اين پل موجب شده‌اند تا جلوي پيشرفت نيروهاي عراقي را از شرق به سمت غرب بگيرند.
با اين حال شبكه تلويزيوني ان‌بي‌سي گزارش مي‌دهد كه نيروهاي امريكا به همتايان عراقي خود ساخت پل براي عبور از رودخانه‌ها و همچنين معابر آسيب ديده را آموزش داده‌اند و در حال حاضر نيروهاي عراقي در حال گشودن چند گذرگاه روي رود دجله هستند. سرهنگ سيلويا در كنفرانس مطبوعاتي خود عنوان كرد كه عراقي‌ها در توانايي‌هاي خود براي انجام اين كارها رشد كرده‌اند و من اطمينان دارم كه آنها قادر به ادامه انجام اين كار هستند تا نيروها از سمت شرق راحت‌تر به سمت غرب منتقل شوند و نيروهاي عراقي مشغول آماده‌سازي اين روند هستند. با اين حال طبق گزارش‌ها وقفه به وجود آمده از انتقال نيروهاي عراقي به سمت غرب كاملا طبيعي است كه براي ايجاد فضاي تنفس براي تكميل برنامه‌ريزي‌ها صورت گرفته است. زيرا به نظر مي‌رسد ايده اوليه اين گونه بوده كه نيروهاي عراقي از سواحل شرقي دجله وارد منطقه غرب شوند كه در اين مسير وقفه به وجود آمده تا به صورت دقيق و برنامه‌ريزي شده اين انتقال صورت گيرد.
با اين وجود تصرف سراسر رودخانه دجله و عبور از آن بسيار دلهره‌آور است. كارشناسان معتقدند نيروهاي عراقي با توجه به اينكه پل‌هاي ارتباطي آسيب ديده‌ و تا حد زيادي تخريب شده‌اند و به نظر نمي‌رسد به راحتي توان بازسازي آنها وجود داشته باشد و مجبور هستند مسيرهاي موقتي را براي ارسال تجهيزات ايجاد كنند. به گفته يك مقام امنيتي ارشد عراقي به ان بي‌سي به شرط ناشناس ماندن گفته است كه راه‌اندازي پل موقت حدود 10 ساعت به طول مي‌انجامد، ساعاتي طولاني كه مي‌توانند افراد به راحتي در تيررس تك تيراندازهاي داعش قرار گيرند. اين مقام ارشد عراقي مي‌گويد: تروريست‌هاي داعش در سوي ديگر رودخانه دجله منتظر آن هستند تا بلافاصله با شروع كار ايجاد پل به سمت نيروهاي عراقي تيراندازي كنند و همين موضوع كار پيشروي در خطوط شرقي موصل به سمت غرب را سخت كرده است.
با اين حال نيروهاي امنيتي عراقي عنوان مي‌كنند ايجاد كردن اين پل‌ها در تابستان و زماني كه دو طرف رود تحت كنترل عراقي‌ها باشد كار آساني به حساب مي‌آيد. اما ايجاد اين پل در حال حاضر به دليل اينكه زمستان است و طرف ديگر تحت كنترل نيروهاي عراقي نيست مدت زمان بيشتري به طول خواهد انجاميد. از طرفي برخي خبرها حاكي از آن است كه داعش قصد دارد تمام زيرساخت‌هاي باقيمانده را از بين ببرد و از طرف ديگر با بتن‌ريزي قصد دارد از سمت جنوب برنامه ارسال نيروهاي خود را براي تصرف كردن مجدد طرف ديگر موصل پيش ببرد. اما اگر نيروهاي عراقي بتوانند كنترل دو طرف رودخانه را در دست بگيرند، مي‌توانند مطمئن‌تر به ساخت پل و كنترل رودخانه بپردازند. با اين حال كارشناسان معتقدند اگر نيروهاي عراقي مي‌خواهند موفق شوند بايد حملاتي به صورت مكمل در جنوب يا جنوب غرب رودخانه دجله انجام دهند. هرچند بسياري معتقدند در هفته‌هاي اخير نيروهاي عراقي توانستند با تاكتيك‌هايي بهتر با خودروهاي بمبگذاري شده در شرق موصل روبه‌رو شوند و راحت‌تر به سمت تصرف اين منطقه گام بردارند و اجازه ندهند داعش، نيروهاي عراقي را متوقف يا زمينگير كند، اما نيمه غربي موصل به دليل اينكه ساختاري سنتي‌تر دارد و كوچه‌ها و خيابان‌ها باريك‌تر هستند ورود به اين منطقه نيز سخت‌تر شده است. با اين حال مقام‌هاي عراقي مي‌گويند كه آنها مجبور هستند تا پايان مبارزه به جنگ در غرب موصل ادامه دهند. با اين حال به نظر مي‌رسد، تمركز تروريست‌هاي داعش از شرق به غرب منتقل شده و اين كار را نيز براي نيروهاي جناح غرب سخت‌تر كرده است. اخبارهاي منتشر شده نيز نشان مي‌دهد كه صدها خانوار از سمت شرق به بخش غربي موصل منتقل شدند تا به عنوان سپر انساني در برابر نيروهاي عراقي در غرب قرار گيرند. برآوردها حاكي از آن است كه بين 3هزار تا 6هزار جنگجوي داعش در نيمه غربي موصل مستقر شده‌اند و كارشناسان معتقدند اين منطقه از نظر شماتيك لجستيكي و توپوگرافيكي براي حمله بسيار سخت‌تر و پيچيده‌تر است.