پرونده‌اي كه براي «سينمانيمكت» باز مانده است
نمي‌خواهم قضاوت‌هايم شخصي شود
الهام نداف
يك سال از برگزاري سي و چهارمين جشنواره فيلم فجر گذشته است و با وجود اكران فيلم «سينمانيمكت» محمد رحمانيان در گروه هنر و تجربه همچنان دلخوري او از هيات انتخاب اين جشنواره به خاطر عدم حضور در بخش رقابتي تمام نشده است.
«سينمانيمكت» سال گذشته در بخش هنر و تجربه جشنواره فيلم فجر، بخشي مجزا از سوداي سيمرغ، روي پرده رفت و همان موقع رحمانيان كه براي نخستين بار به عنوان كارگردان پشت دوربين قرار گرفته بود، در نشست خبري اين فيلم، عنوان كرد: «انتخاب‌ها به‌شدت سياسي بوده است.»
او بيش از هر چيز به صحبت‌هاي فريدون جيراني و عليرضا شجاع نوري در برنامه «نقد چهار» انتقاد داشت. او در همان نشست خبري خطاب به اين دو عضو هيات انتخاب گفت: «آقاي جيراني و شجاع نوري اينقدر دروغ نگوييد! شما سال‌ها است كه داريد در سينما كار مي‌كنيد، اما من سال اولي است كه به سينما آمده‌ام. چرا سعي مي‌كنيد چيزي را كه بويي از واقعيت نبرده به مخاطب انتقال دهيد.»
حالا بعد از يك سال رحمانيان باز هم پرونده «سينمانيمكت» در جشنواره سي و چهارم فيلم فجر را باز كرده و گفته «شنيدم آقاي فريدون جيراني در جلسات بازبيني كد مي‌داده كه اينجاي فيلم منظورش فلان است و آنجا منظورش بهمان. از يك فيلمساز بعيد است كه وارد اين امور بشود. »
او در ادامه به بازخواني متن نمايشنامه «روز واقعه» اشاره كرده و دردسرهاي «سينمانيمكت» را به اين بازخواني ربط داده است: «چندماه قبل از فرستادن فيلم به جشنواره متن «روز واقعه» را نمايشنامه‌خواني كردم و آنجا يك جمله گفتم كه باعث دردسرهاي بزرگي شد. آن جمله اين بود كه براي نخستين‌بار است كه اين فيلمنامه به صورت كامل خوانده مي‌شود. آقاي شجاع نوري و شهرام اسدي و همه آن دارودسته‌اي كه فيلم بد «روز واقعه» را ساختند، موضع گرفتند و در نشريات‌شان گفتند رحمانيان به ما توهين كردهاست.
در حالي كه توهين نكرده بودم، فقط گفته بودم اين فيلمنامه كامل خوانده نشدهاست. بخش‌هاي مربوط به شهربانو از فيلم حذف شده بود. زماني كه فيلم‌ها را بررسي مي‌كردند با انتقام‌جويي روبه‌رو شدم و فيلم‌هايي مثل «آب‌نبات چوبي» و «رسوايي» انتخاب شدند و اين فيلم به راحتي كنار زده شد.» در ادامه اين اتهام‌زني‌ها، فريدون جيراني يادداشتي با عنوان «براي ثبت در تاريخ» به سايت هنر و تجربه داده و تاكيد كرده است حس و حال رحمانيان را كه در تئاتر از نگاه‌هاي سياسي به خودشان آسيب ديده‌اند، مي‌فهمد. در اين يادداشت جيراني با صراحت اعلام كرده رحمانيان در رابطه با كميته انتخاب جشنواره سال گذشته و نقش او در تخريب فيلم «سينما نيمكت» مطالبي گفته كه دروغ است: «آن راوي كه اين روايت‌ها را براي ايشان كرده (اگر راوي وجود داشته باشد) آدم بي‌ربطي بوده كه مطالب دروغي را به ايشان انتقال داده است. من از آنجايي كه گاهي بر اساس تحقيق‌هايم درباره تاريخ سينما تحليل مي‌نويسم و سعي مي‌كنم به استناد نظرات درست تحليلم را كامل كنم، براي ثبت در تاريخ، پروسه ديدنِ فيلم آقاي رحمانيان را در كميته انتخاب مي‌گويم.»
اين كارگردان كه امسال با فيلم «خفگي» در جشنواره سي و پنجم فجر حضور دارد، زمان نمايش فيلم رحمانيان براي هيات انتخاب را روز دوشنبه ۲۳ آذر ۹۴ اعلام كرده است. بنا به روايت جيراني، در اين جلسه فيلم در سكوت كامل به نمايش درآمد و روال اينگونه بود كه بعد از ديدن فيلم‌ها حرفي زده نمي‌شد و همه اعضا نظرات‌شان را روي كاغذ مي‌نوشتند. جيراني نيز درباره فيلم رحمانيان اين نظر را داشته: «فيلم مرا ياد فارنهايت ۴۵۱ انداخت، فيلمي درباره سينما و عشق به سينما در جامعه‌اي كه حرف‌هاي داخل سينما را دوست ندارد و از تاثير سينما نگران است. فيلمي با لحظات خوب در فضايي تازه. فيلمي كه گرچه داستاني ندارد كه در طول حركت كند و براساس ايده‌اي قابل تامل در عرض پيش مي‌رود، اصلا كسالت‌بار نيست. من از فيلم خوشم آمد و پيشنهادم حضور در بخش نگاه نو است.»
اما بعد از گرفتن نظرات هيات انتخاب، محمد حيدري، دبير جشنواره فيلم فجر اسم فيلم‌ها را مي‌خوانده و اعضا درباره آثار بخش سوداي سيمرغ و نگاه نو به گفتن اين كلمات بسنده مي‌كردند: «باشد، نباشد يا فعلا كنار بماند.» به گفته جيراني او از حضور «سينما نيكمت» در بخش نگاه نو دفاع كرده اما ديگر اعضا معتقد بودند بهتر است اين فيلم در بخش هنر و تجربه قرار بگيرد. اين در حالي است كه كارگردان «قرمز» در يادداشت خود تاكيد كرده در آن جلسه هيچ‌كس عليه فيلم حرف نزد. هيچ‌كس تحليلي نداد. خيلي كوتاه و كلي صحبت شد و نتيجه نوشته شد.
بعدها حسن ايوبي تدوينگر فيلم، به جيراني پيشنهاد داده هيات انتخاب نسخه كوتاه‌شده‌اي از فيلم را دوباره ببينند اما به دليل جمع‌بندي نظرات امكان ديدن دوباره فيلم وجود نداشت. جيراني در پايان يادداشت خود به جايگاه مشخص و قابل احترام رحمانيان اشاره كرده و گفته «فقط تاسفي براي من مي‌ماند كه نمي‌خواهم قضاوت‌هايم درباره افراد شخصي شود و نگاهم به آدم‌ها تغيير كند. اين نوشته را فقط براي ثبت در تاريخ نوشتم.»
اين پرونده در حالي بعد از يك سال باز شده كه جشنواره سي‌وپنجم فيلم فجر نيز به حواشي مختلفي درباره نظر نهايي هيات انتخاب و نظر دبير جشنواره، گرفتار شده است. اين جنجال‌ها فعلا گريبان دو فيلم «كارت پرواز» مهدي رحماني و «يه وا» آناهيد آباد گرفته است و اميدواريم در نشست خبري اين جشنواره شفاف‌سازي بيشتري درباره اين دو فيلم صورت گيرد.