كاركرد خبري رسانه‌هاي اجتماعي
دكتر سيد رضا نقبايي لنگرودي٭/ شبكه اجتماعي ساختاري اجتماعي است متشكل از گروه‌هاي كاملا وابسته به يكديگر. از ظرفيت شبكه‌هاي اجتماعي مي‌توان در بسياري از سطوح فردي و اجتماعي براي شناسايي مسائل و تعيين راه‌حل آنها، برقراري روابط اجتماعي، اداره امور تشكيلاتي، سياستگذاري و رهنمون‌سازي افراد در مسير دستيابي به اهداف يا كسب خبر استفاده كرد (http: //www. donya-e-eqtesad. com). به عنوان مثال، نتايج مطالعات در حوزه سياستگذاري گردشگري نشان مي‌دهد شبكه‌هاي اجتماعي به واسطه تاثيرگذاري روي متغيرهاي رفتاري بر جذب گردشگران خارجي به مقاصد گوناگون تاثيرگذارند و مي‌توان از اين شبكه‌ها براي شكل‌گيري اعتماد و كاهش ريسك تصميم‌گيري كاربران در انتخاب يك مقصد خاص گردشگري بهره گرفت. در عصر اجتماعي، بقا و حيات يك رسانه خبري و روزنامه‌نگاران مرتبط با آن به اقتدار و اعتباري (Authority = Trust) بستگي دارد كه بايد آن را در دنياي مجازي و كاربراني كه خود تعريف‌كننده اقتدار و اعتبار رسانه محسوب مي‌شوند، جست‌وجو كنند. براي دهه‌ها يا قرون متمادي از سوابق يك روزنامه عمده (paper of record) به عنوان منبع معتبر خبر ياد مي‌شده، ولي در عصر حاضر اين موضوع به‌شدت دچار تغيير و تحول شده است. بر طبق گزارش موسسه پيو (PEW) با عنوان درك كاربر خبر مشاركت جو (Understanding the Participatory News Consumer)، 30درصد از كاربران اينترنت اخبار خود را از به‌طور مشترك از دوستان، روزنامه‌نگاران و سازمان‌هاي خبري دريافت مي‌كنند كه روزمره در سايت‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي حضور دارند. مهم‌تر از آن، نيمي از كاربران شبكه‌هاي اجتماعي كه مصرف‌كننده اخبار آنلاين هستند نيز اخبار روزانه خود را از افرادي دريافت مي‌كنند كه در درون شبكه‌هاي اجتماعي پيگيري مي‌كنند. فيس‌بوك از شبكه‌هاي اجتماعي مجازي است كه به‌واسطه آن مي‌توان عكس، فيلم يا پيام به اشتراك گذاشت. اين سايت به‌طور رايگان در اختيار مردم جهان قرار دارد و مدعي است كه بيش از يك ميليارد نفر كاربر دارد و هم‌اكنون به ۴۰ زبان قابل دسترس است و۷۰ درصد از كاربران آن در خارج از ايالات متحده هستند. محيط فيس‌بوك در واقع مجلسي از دوستان و آشنايان يك كاربر به شمار مي‌آيد. فيس‌بوك با ارايه امكان عضوگيري در تعداد بالا، به كاربران اجازه مي‌دهد تا در هر لحظه دوستان جديدي را به مجموعه دوستان خود اضافه كنند. كاربران در فيس‌بوك داراي يك صفحه شخصي هستند؛ مي‌توانند گروه تاسيس كنند يا در گروه‌هاي ديگر عضو شوند. كاربران مي‌توانند براي خود آلبوم عكس انتخاب كنند و افرادي را به ليست دوستان‌شان اضافه كنند. كاربران مي‌توانند براي يك هنرمند يا يك وبسايت يا وبلاگ شخصي خود و شايد هم براي كالايي كه توليد مي‌كنند صفحه‌اي جداگانه طراحي كنند تا ديگران هم در آن صفحات عضو شوند و پيشنهادها و انتقادهاي خود را ارايه دهند. به عنوان بخشي از بررسي‌ها و مطالعات موجود رسانه‌هاي اجتماعي و خبر، مركز تحقيقات پيو با همكاري بنياد جان اس و جيمز ال (John S. & James L. Knight Foundation) كاراكترها و خصيصه‌هاي مصرف‌كنندگان خبر و حجم و اندازه جمعيتي آنها را در يازده سايت مورد تجزيه و تحليل قرار داد. در اين بررسي مشخص شد كه خبر نقش بسيار عمده و برجسته‌اي را در اين سايت‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي بازي مي‌كند.
مطالعات پيشين بيانگر آن است كه تقريبا نيمي از كاربران فيس‌بوك و توييتر (Twitter) اخبار خود را از اين دو سايت دريافت مي‌كنند. در يوتيوب (YouTube)، اين واقعيت تنها يك پنجم بيس كاربر و براي لينكداين (LinkedIn) اين تعداد حتي كوچك‌تر و كمتر است و پينترست (Pinterest)، كه نوعي بورد ارتباطي اجتماعي (social pinboard) براي محتواي بصري محسوب مي‌شود به‌ندرت از سوي كاربران براي كسب خبر مورد استفاده قرار مي‌گيرد (http: //www. journalism. org/2010/03/01). بنابراين، مطالعه و بررسي «تعريف در حال تغيير منبع خبري موثق»، «مفهوم مشاركت‌كنندگان خبر»، «شراكت اخبار» و «سيكل خبري در حال تغيير» عصر حاضر ضرورتي است كه اين تحقيق به آن مي‌پردازد. به عبارت ديگر، چهار حوزه وسيعي كه تحت تاثير رسانه‌هاي اجتماعي قرار دارند و بنا است تا در اين مقال به آنها به‌صورتي فشرده، ولي در عين حال جامع نگريسته شوند عبارتند از: 1) تعريف در حال تغيير منبع خبري موثق، 2) مفهوم مشاركت‌كنندگان خبر، 3) شراكت اخبار و 4) سيكل خبري در حال تغيير.
درخصوص فيس‌بوك و كاركردهاي آن تحقيقات گسترده‌اي صورت گرفته است، ولي درخصوص كاركرد خبري فيس‌بوك تنها اين مقاله و منبعي كه از آن بهره‌گيري شده است، مي‌تواند موضوعي جامع باشد. از جمله مطالعات و بررسي‌هايي كه به خبر در شبكه‌هاي اجتماعي مي‌پردازد مي‌توان به دو مورد زير اشاره كرد: استفاده خبر در پلاتفورم‌هاي رسانه‌هاي اجتماعي (News Use Across Social Media Platforms) كه در نوامبر سال 2013 از سوي جس هولكامب (Jesse Holcomb)، جفري گاتفريد (Jeffrey Gottfried) و آمي ميچل (Amy Mitchell) صورت گرفته است. تجربه اخبار فيس‌بوك (The Facebook News Experience) كه در اكتبر سال 2013 از سوي پرسنل پروژه روزنامه‌نگاري مركز تحقيقات پيو (Pew Research Center›s Journalism Project Staff) صورت گرفته است. تركيب نسبت‌هاي دريافت‌كننده خبر با دسترسي كل به يك وبسايت نشان مي‌دهد كه چه تعداد از كاربران بزرگسال از طريق سايت‌هاي اجتماعي در معرض رويدادها و عناوين خبري قرار مي‌گيرند. شبكه اجتماعي فيس‌بوك در بين بزرگسالان تا حد بسيار زيادي به عنوان بزرگ‌ترين سايت اجتماعي مورد توجه قرار دارد و از آنجا كه نيمي از كاربران اين سايت مصرف‌كننده خبر آن نيز محسوب مي‌شوند، لذا به عنوان بزرگ‌ترين سايت كسب خبر نيز براي اين دسته از كاربران محسوب مي‌شود. سايت يوتيوب با 51 درصد كاربر دومين شبكه بزرگ اجتماعي از منظر استفاده عام محسوب مي‌شود. با اين توصيف، اگرچه تنها يك پنجم كاربران آن اخبار خود را از آنجا دريافت مي‌كنند، اما اين مقدار به 10 درصد جمعيت بزرگسال مي‌رسد كه آن را برابر با توييتر مي‌كند.
جدول 1 تفاوت‌هاي گسترده مصرف خبر در بين وب‌سايت‌هاي اجتماعي را نشان مي‌دهد
از سوي ديگر، توييتر تنها در دسترس 16 درصد بزرگسالان قرار مي‌گيرد، ولي نيمي (8 درصد) از اين جمعيت از اين سايت تنها براي كسب خبر استفاده مي‌كنند و سايت ردايت (Reddit)، نيز به عنوان پايگاهي براي دريافت خبر، تقريبا دو‌سوم كاربران خود را (62 درصد) تحت پوشش قرار مي‌دهد. اما از آنجا كه تنها سه درصد جمعيت كاربر از اين سايت استفاده مي‌كند، لذا اين مهم به دو درصد جمعيتي كه خبر را در آنجا دريافت مي‌كند تفسير و تعبير مي‌شود.
همپوشاني مخاطب
تا چه اندازه مخاطبان مختلف خبر رسانه‌هاي اجتماعي همپوشاني روي هم دارند؟ با نگاهي اجمالي روي پنج شبكه اجتماعي داراي بيشترين مخاطب خبر مي‌توان دريافت كه گروه زيادي از مصرف‌كنندگان خبر اين سايت‌ها (65 درصد) تنها از يك سايت اخبار خود را دريافت مي‌كنند و براي 85 درصد از آنها اين شبكه اجتماعي فيس‌بوك است. تقريبا يك چهارم (26 درصد) از مصرف‌كنندگان خبر اخبار خود را از دو سايت از سايت‌هاي مذكور دريافت مي‌كنند و نه درصد نيز اخبار خود را حداقل از سه سايت دريافت مي‌كنند.
براي آن دسته از افرادي كه اخبار خود را از شبكه‌هاي مختلف اجتماعي دريافت مي‌كنند، فيس‌بوك تا حد بسيار زيادي يكي از سايت‌هاي دريافت خبر براي آنها است. بيش از نيمي از بزرگسالاني كه اخبار خود را از توييتر، گوگل پلاس (Google Plus)، لينكداين و يوتيوب دريافت مي‌كنندفيس‌بوك نيز در زمره سايت‌هاي دريافت خبر آنها است. جداي از آن، ميزان مخاطبان مشترك مابين اين سايت‌ها نيز نسبتا پايين است.
جدول 2 متقاطع مصرف خبر در شبكه‌هاي اجتماعي را نشان مي‌دهد
دموگرافي مصرف‌كنندگان اخبار اجتماعي
با نگاهي اجمالي به ويژگي‌ها و خصيصه‌هاي جمعيتي و دموگرافيكي مصرف‌كنندگان خبر در پنج شبكه اجتماعي مي‌توان دريافت كه اگرچه نقاط مشتركي را مي‌توان در آنها ديد، ولي هر سايت تا حد زيادي براي يك گروه مورد توجه قرار مي‌گيرد. مصرف‌كنندگان خبر لينكداين در اين بين نسبت به ساير گروه‌ها برجسته‌تر هستند و اين مهم شايد تا حد زيادي به درآمدهاي بالا و تحصيلات دانشگاهي اين گروه مرتبط باشد. مصرف‌كنندگان خبر توييتر نسبت به مصرف‌كنندگان خبر فيس‌بوك، گوگل پلاس و لينكداين جوان‌تر هستند و مصرف‌كنندگان خبر فيس‌بوك را، نسبت به يوتيوب، توييتر و لينكداين، تا حد بسيار زيادي زنان تشكيل مي‌دهند.
مصرف‌كنندگان خبر اجتماعي و ساير پلاتفورم‌هاي خبري
مصرف‌كنندگان اخبار شبكه‌هاي اجتماعي هنوز نيز اخبار خود را از منابع مختلف ديگر دريافت مي‌كنند و در برخي موارد اين مهم حتي بيشتر از آنچه كه افراد عادي انجام مي‌دهند است. در اين بين، مصرف‌كنندگان اخباريوتيوب، لينكداين و گوگل پلاس به نسبت مصرف‌كنندگان خبر فيس‌بوك و توييتر مخاطب اخبار شبكه‌هاي كابلي هستند. از سوي ديگر، مصرف‌كنندگان خبر توييتر كمتر به تلويزيون‌هاي محلي و كابلي توجه دارند و تقريبا از هر 10 مصرف‌كننده خبر لينكداين، در مقايسه با يك‌چهارم كل جمعيت، چهار نفر به اخبار راديو گوش مي‌دهند.
مصرف‌كنندگان خبر شبكه‌هاي اجتماعي، از جمله تقريبا نيمي از مصرف‌كنندگان خبر توييتر و لينكداين، به نسبت افراد عادي از ديوايس‌هاي سيار و موبايل براي كسب خبر بهره مي‌گيرند.
يافته‌هاي تحقيق
1- نقش خبر در فيس‌بوك
بر طبق گزارش مركز تحقيقات پيو (Pew Research Center) در فيس‌بوك، به عنوان يكي از بزرگ‌ترين پلاتفورم‌هاي رسانه‌اي اجتماعي جهان، خبر امري رايج و عام محسوب مي‌شود، البته به عنوان تجربه‌اي فرعي و اتفاقي. رويهمرفته، در حدود نيمي از كاربران بزرگسال فيس‌بوك يعني 47 درصد آنها «هميشه» اخبار خود را از اين شبكه اجتماعي دريافت مي‌كنند. اين مهم در حالي است كه اكثر بزرگسالان امريكايي تنها براي جست‌وجو و كسب خبر وارد فيس‌بوك نمي‌شوند. به عبارت ديگر، تحقيقات پيمايشي صورت گرفته از 5173 نفر از كاربران بزرگسال كه مليت معرف آنها بوده گواه بر درستي اين مهم است. 78 درصد از كاربران زماني به اخبار دست مي‌يابند كه دليل ورود آنها به اين شبكه اجتماعي در وهله اول كسب خبر نبوده است و تنها چهار درصد معتقدند كه فيس‌بوك يكي از مهم‌ترين شيوه‌هاي دسترسي به خبر است. يكي از پاسخگويان درخصوص «كسب خبر از فيس‌بوك» اذعان مي‌دارد: «معتقدم كه فيس‌بوك شيوه مناسبي براي يافتن و دسترسي خبر آنهم بدون جست‌وجوي به واقع آن است (http: //seekingalpha. com/article/211479).»
جدول 7 بيانگر فيس‌بوك و خبر است
براي 68 درصد كاربران دليل عمده مراجعه به فيس‌بوك ديدن و احوالپرسي از دوستان و خانواده است. 62 درصد نيز ديدن عكس‌هاي دوستان علت مراجعه خود مي‌دانند. از دلايلي كه رتبه‌هاي پايين مراجعه را اشغال مي‌كنند عبارتند از: مكالمه با دوستان و خانواده (38 درصد) و اشتراك عكس يا ويدئوي خود (28 درصد). تنها 16 درصد كاربران فيس‌بوك بر اين باورند كه دليل مراجعه آنها كسب خبر است. در اين تناسب پست به‌روز‌رساني‌هاي شخصي (17 درصد) يا بازي (14 درصد) است. يكي از پاسخگويان به‌طور خلاصه مي‌گويد: «خبر در فيس‌بوك چيزي است كه تنها روي مي‌دهد». كاربران فيس‌بوك در خصوص اينكه آيا آنها مايلند پست‌هاي خبري داشته باشند كه با ساير پست‌هاي موجود در شبكه تركيب شده باشد (52 درصد از اين امر لذت مي‌برند و 47 درصد خير) ديدگاه‌هاي مختلفي دارند، ولي تعداد كمي هستند كه پست‌هاي خبري آنها را مي‌رنجاند. زماني كه از آنها در اين خصوص سوال شد كه در صورتي كه فيس‌بوك باعث رنجش آنها شود چكاري مي‌كنند تنها 10 درصد از كاربران فيس‌بوك بيان داشتند كه زماني آن باعث رنجش مي‌شود كه دوستان يا خانواده مقولات خبري را پست كرده باشند. در صورتي كه افراد ديدگاه‌هاي خاصي در مورد مقولات خبري داشته باشند، آنها خيلي هم مورد رنجش قرار نمي‌گيرند (تنها 16 درصد اعلام مي‌دارند كه از اين طريق صدمه مي‌بينند). بلكه بر عكس، تقريبا نيمي از كاربران فيس‌بوك زماني مورد رنجش قرار مي‌گيرند كه افراد اطلاعاتي كه خيلي شخصي هستند به اشتراك بگذارند (52 درصد)، يا از زندگي خود شاكي هستند (47 درصد)، در حالي كه 37 درصد خاطرنشان مي‌كنند كه زماني مورد رنجش و مزاحمت قرار مي‌گيرند كه دوستان و خانواده چندين بار در روز پست بگذارند و تقريبا تعداد زيادي (35 درصد) در زماني مورد رنجش قرار مي‌گيرند كه افراد بيانات سياسي را پست مي‌كنند. آنگونه كه يكي از پرسش‌شوندگان در اين زمينه خاطرنشان مي‌كند: «من دوست دارم به اطلاعاتي دسترسي يابم كه مربوط به ملتم هست، اصلا هيچگونه علاقه‌اي ندارم كه شنونده برنامه‌ها و دستورات سياسي باشم!» تنها مقوله كمتر رنجش‌آورتر از پست‌هاي مرتبط با مقولات خبري، پست تصاوير بچه‌ها و حيوانات خانگي است؛ يعني تنها 7 درصد مي‌گويند كه اين موضوع آنها را مورد اذيت و آزار قرار مي‌دهد.
هنوز، تعداد اندكي كه اخبار خود را از فيس‌بوك دريافت مي‌كنند- تنها 4 درصد- سايت‌هاي اجتماعي را مهم‌ترين روش دريافت خبر مي‌دانند. 39 درصد اضافي نيز بيان مي‌دارند كه اين مورد مهم است، ولي مهم‌ترين بخش نيست. 57 درصد يعني گروه زيادي از افراد مي‌گويند كه مهم‌ترين راه دسترسي و دريافت خبر فيس‌بوك نيست. همان‌گونه پاسخگويي بيان مي‌كند: «از منظر من فيس‌بوك غالبا سرگرمي است، نه خبر، ولي اگر با مقوله‌اي روبه‌رو شوم كه مورد علاقه‌ام باشد، حتما آن را مطالعه خواهم كرد ولي فيس‌بوك نخستين گزينه من براي انتخاب خبر نيست.» فراي آن، تعداد زيادي از افراد يعني 78 درصدي كه خبر خود را از اين پلاتفورم دريافت مي‌كنند غالبا با اخباري در فيس‌بوك مواجه مي‌شوند كه علت مراجعه آنها به اين سايت اجتماعي كسب خبر نبوده است و خبر فيس‌بوك چيز واحد و منحصربه‌فردي براي اين سايت مد نظر قرار نمي‌گيرد؛ سه چهارم يعني 75 درصد بيان مي‌دارند كه خبري كه آنها در فيس‌بوك مي‌بينند اخباري هستند كه آنها در جاي ديگر با آن روبه‌رو مي‌شوند. به هر حال، براي بخش كوچكي از مصرف‌كنندگان، خبر فيس‌بوك نقش گسترده‌اي در عادات خبري آنها دارد. يكي از پاسخگويان كه در بين 4 درصد قرار دارد بيان مي‌دارد كه فيس‌بوك مهم‌ترين منبع خبري آنهاست و معتقد است كه اين پلاتفورم «خبرهاي متنوعي را به نسبت ساير منابع خبري مهيا مي‌كند كه غالبا لينك‌ها يا اشتراكاتي هستند كه از سوي ديگران پست شده است.» فراي آن، از منظر بعضي‌ها نيز فيس‌بوك داراي ارزش خاصي است و اين دسته افرادي هستند كه اغلب اخبار را دنبال نمي‌كنند. در حالي كه 38 درصد مصرف‌كنندگان خبر فيس‌بوك كه بيان مي‌دارند اخبار را اغلب يا در بيشتر زمان‌ها دنبال مي‌كنند و آن را شيوه مهمي براي كسب خبر مي‌دانند، اين آمار به 46 درصد بين افرادي كه اخبار را در بعضي زمان‌ها دنبال مي‌كنند يا 48 درصد از افرادي كه اخبار را كمتر دنبال مي‌كنند، مي‌رسد و در انعكاس به سرشت تصادفي خبر در فيس‌بوك، هر چه يك فرد وقت خود را در فيس‌بوك سپري كند، به احتمال بيشتر اخبار خود را در آنجا دريافت مي‌كند. تقريبا دو سوم (67 درصد) آنهايي كه با فيس‌بوك حداقل يك ساعت در روز كار مي‌كنند، در مقايسه با 41 درصد آنهايي كه كمتر از يك ساعت در روز وقت خود را در اين سايت سپري مي‌كنند اخبار خود را در آنجا دريافت مي‌كنند و بيش از نيمي (57 درصد) - در مقابل 36 درصد از افرادي كه كمتر از يك ساعت در روز وقت خود را صرف فيس‌بوك مي‌كنند- بيان مي‌دارند كه فيس‌بوك شيوه مهمي براي كسب خبر است. همينطور، تقريبا دو سوم (68 درصد) افراد در تمامي روز براي كسب خبر به فيس‌بوك مراجعه مي‌كنند- در مقايسه با يك سوم (32 درصد) از كساني كه بعضا فيس‌بوك را چك مي‌كنند.
2- چه كسي از فيس‌بوك براي كسب خبر استفاده مي‌كنند
از منظر جمعيت‌شناختي، مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك عمدتا جوانان هستند. حد وسط يا ميانگين مصرف‌كننده خبر فيس‌بوك 39 است، 8 سال كامل جوان‌تر از ساير بزرگسالان فيس‌بوك و جوان‌تر از معدل بزرگسال امريكايي. فراي آن، تقريبا يك سوم يعني 34 درصد مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك بين 18 تا 29 سال قرار دارند، در مقايسه با تنها 20 درصد ساير كاربران فيس‌بوك.
مصرف‌كنندگان جوان اخبار فيس‌بوك نيز مانند ساير مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك درگير هستند. به عبارت ديگر، مصرف‌كنندگان 18 تا 29 سال اخبار فيس‌بوك مانند يا حتي بيشتر از گروه‌هاي سني بالاتر از خود براي دريافت اخبار فوري (breaking news) به اين سايت مراجعه مي‌كنند (32 درصد در مقابل 30 درصد در بين افراد 30 تا 49 سال و 21 درصد از افراد 50 سال يا بالاتر) خاطرنشان مي‌كنند كه اين سايت شيوه‌اي مهم براي كسب خبر است (به‌ترتيب 48 درصد در مقابل 44 درصد و 36 درصد) و دسترسي به خبر از طريق عنوان نيز تقريبا در سطح مشابه قرار دارد.
بحث و نتيجه‌گيري
مطالعه صورت‌گرفته حاكي از آن است كه شبكه‌هاي اجتماعي تاثيرات شگرفي در حوزه‌هايي چون «منبع خبري موثق»، «مشاركت‌كنندگان خبر»، «شراكت اخبار» و «سيكل خبر» به‌جاي گذارده‌اند و اين موارد با تغييرات و چالش‌هاي فراواني روبه‌رو شده‌اند. يافته‌ها در كل بيانگر اين هستند كه كاربران اخبار فيس‌بوك، براي كسب خبر به ساير پلاتفورم‌هاي اجتماعي دسترسي دارند. مصرف خبر در فيس‌بوك جايگزين ساير فعاليت‌ها قرار نمي‌گيرد. افرادي كه مصرف‌كننده خبر در فيس‌بوك هستند به نسبت ساير افرادي كه «به سايت براي اهداف ديگر مراجعه مي‌كنند» فعال‌ترند. تقريبا نيمي از مصرف‌كنندگان خبر فيس‌بوك مرتبا اخبار خود را در شش يا چند عنوان مختلف دريافت مي‌كنند. كامنت‌گذاري روي مقولات خبري تقريبا با كليك روي لينك‌ها صورت مي‌گيرد.
مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك كه مطالب سازمان‌هاي خبري و روزنامه‌نگاران را دنبال مي‌كنند سطوح بالاي درگيري خبري را در سايت نشان مي‌دهند. گروه اقليتي از مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك اخباري را ترجيح مي‌دهند كه ديدگاه‌هاي خاص آنها را به شراكت مي‌گذارد. لپ‌تاپ يا دسك‌تاپ هنوز به عنوان نخستين و مهم‌ترين راه دسترسي به فيس‌بوك قلمداد مي‌شود. نتايجي كه در كل مي‌توان با توجه به موارد مطرح‌شده عنوان داشت عبارتند از:
كاربران اخبار فيس‌بوك به ساير پلاتفورم‌ها نيز براي كسب خبر دسترسي دارند؛ يعني تقريبا درجه آن برابر است با كل جمعيت. به عبارت ديگر، از هر 10 نفر چهار نفر (42%) از مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك اغلب اخبار تلويزيون‌هاي محلي را تماشا مي‌كنند. اين در حالي است كه تنها 21 درصد مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك اغلب مطالب روزنامه‌ها را در مقايسه با 27 درصد كل جمعيت مورد مطالعه قرار مي‌دهند.
مصرف خبر در فيس‌بوك به‌جاي ساير فعاليت‌ها قرار نمي‌گيرد. به عبارت ديگر، افرادي كه مصرف‌كننده خبر در فيس‌بوك هستند به نسبت ساير افرادي كه «به سايت براي اهداف ديگر مراجعه مي‌كنند» فعال‌ترند. به نوعي ديگر، 77 درصد از افراد به اين پلاتفورم مي‌روند تا نسبت به آنچه كه دوستان خود در آنجا صورت مي‌دهند اطلاع يابند (در مقايسه با 60 درصد از ساير كاربران فيس‌بوك)، 49 درصد براي چت كردن با دوستان و خانواده (در مقابل 29 درصد) از آنهايي كه اخبار خود را از فيس‌بوك دريافت مي‌كنند چندين بار در روز به اين سايت در مقايسه با سه نفر در هر 10 نفر (29%) ساير كاربران فيس‌بوك سر مي‌زنند.
تقريبا نيمي، 49 درصد از مصرف‌كنندگان خبر فيس‌بوك گزارش مي‌دهند كه مرتبا اخبار خود را در شش يا چند عنوان مختلف دريافت مي‌كنند. بيشترين عناوين خبري كه مورد توجه و عطف قرار مي‌گيرد عبارتند از اخبار سرگرمي كه 73 درصد از مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك را به سمت خود مي‌كشاند. در پشت سر اين عنوان، اخبار مربوط به رويدادهاي جامعه مخاطب قرار دارد (65%). سياست‌هاي ملي و دولتي در رتبه چهارم قرار دارد كه به 55 درصد اين مصرف‌كنندگان مي‌رسد، بعد عناوين ورزشي كه به 57 درصد مي‌رسد. هم‌اكنون، فيس‌بوك به عنوان پلاتفورمي قلمداد مي‌شود كه از آن براي فراگيري رويدادهاي خبري ياد مي‌شود. تنها 28 درصد مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك براي كسب اخبار فوري به اين سايت مراجعه مي‌كنند.
كامنت‌گذاري روي مقولات خبري تقريبا با كليك روي لينك‌ها صورت مي‌گيرد، اگرچه مباحث پس و پيش امر كمتر رايجي محسوب مي‌شود. تقريبا دو‌سوم (64%) از مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك حداقل بعضي وقت‌ها روي لينك‌هاي خبري كليك مي‌كنند.
درگاه‌هاي خبري به دليل كليك مصرف‌كنندگان خبر فيس‌بوك روي لينك‌هاي خبري در رتبه پاييني قرار دارند. بزرگ‌ترين دليل افراد براي كليك كردن بر مقولات خبري «علاقه آنها به عنوان خبر» است؛ يعني 70 درصد اين امر را مهم‌ترين موضوع كليك كردن روي لينك‌هاي خبري مي‌دانند.
مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك كه مطالب سازمان‌هاي خبري و روزنامه‌نگاران را دنبال مي‌كنند سطوح بالاي درگيري خبري را در سايت نشان مي‌دهند. تقريبا يك‌سوم يعني 34 درصد از مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك در موارد ارايه‌شده خود داراي سازمان‌هاي خبري يا روزنامه‌نگاران خاص هستند. افرادي كه اين امر براي آنها صدق مي‌كند احتمال فراوان اين سايت را به عنوان شيوه‌اي مهم براي به دست آوردن خبر نسبت به ديگر سايت‌ها مي‌دانند (54 درصد در مقابل 38 درصد). فراي آن، اين افراد تقريبا سه برابر ديگران روي لينك‌هاي خبري كليك مي‌كنند (27 درصد در مقابل 10 درصد) و مطالب موجود در اخبار را با ساير افراد در فيس‌بوك مورد بحث و بررسي قرار مي‌دهند (11 درصد در مقابل 4 درصد). همچنين آنها دوبرابر سايرين مقولات خود را پست يا به مشاركت مي‌گذارند (16 درصد در مقابل 7 درصد) و 29 درصد در مقابل 15 درصد روي مقولات كامنت مي‌گذارند.
مانند كاربران بزرگسال امريكايي، تنها يك گروه اقليتي از مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك بر اين باورند كه آنها اخباري را ترجيح مي‌دهند كه ديدگاه‌هاي خاص آنها را به شراكت مي‌گذارد. كمتر از يك‌سوم يعني 31 درصد از مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك عموما اخباري را ترجيح مي‌دهند كه ديدگاه‌هاي آنها را به اشتراك بگذارد؛ تنها كمي بالاتر از 27 درصد از بزرگسالان امريكايي كه چنين اعتقادي دارند.
در بين بزرگسالان امريكايي، كامپيوتر، لپ‌تاپ يا دسك تاپ هنوز به عنوان نخستين و مهم‌ترين راه دسترسي به فيس‌بوك قلمداد مي‌شوند. 59 درصد محض از كل كاربران بزرگسال فيس‌بوك و 53 درصد از مصرف‌كنندگان اخبار فيس‌بوك اغلب از طريق كامپيوتر، دسك‌تاپ يا لپ‌تاپ به نسبت ابزار سيار مانند اسمارت فون (Smartphone) يا تبلت (tablet) به فيس‌بوك دسترسي مي‌يابند.
٭ استاديار دانشگاه صدا و سيما
منابع در دفتر روزنامه موجود است.