تغيير موضع رييس‌جمهور سوريه
درباره همتاي تازه نفس امريكايي
بشار اسد: نيروهاي خارجي كه بدون دعوت، اجازه و اطلاع ما در سوريه هستند، اشغالگرند
سارا معصومي
15 نوامبر 2016 بود كه بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه در نخستين اظهارنظر رسمي پس از پيروزي دونالد ترامپ در انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده به حضور وي در كاخ سفيد و سياستي كه در پرونده سوريه اتخاذ خواهد كرد، واكنش نشان داد. خبرنگار رسانه پرتغالي از مردي كه پس از شش سال بحران همچنان عنوان رييس‌جمهور سوريه را در اختيار دارد، سوال كرد: امريكايي‌ها رييس‌جمهور جديدي را انتخاب كرده‌اند، شما از دونالد ترامپ چه انتظاري داريد؟ بشار اسد پاسخ داد: ما انتظار زيادي نداريم و نمي‌خواهيم درباره انتظارهاي‌مان هم صحبت كنيم چرا كه سيستم سياسي در امريكا صرفا در اختيار رييس‌جمهور نيست. ساختار سياسي بخش‌هاي متفاوتي دارد و لابي‌هاي متعددي نيز وجود دارد كه بر سياست‌هاي رييس‌جمهور اثر مي‌گذارند. بنابراين بايد منتظر بمانيم و ببينيم كه وي پس از آنكه رسما قدرت را در دست بگيرد، چه سياستي را دنبال خواهد كرد. اميدوار هستيم كه ايالات متحده به قوانين بين‌المللي احترام بگذارد، در مسائل داخلي ديگر كشورها دخالت نكند و دست از حمايت از تروريست‌ها نيز بردارد. در ادامه اين مصاحبه بشار اسد در پاسخ به سوال ديگر خبرنگار گاردين مبني براينكه ترامپ اعلام كرده كه به دنبال همكاري با شما در مسير مبارزه با داعش است و آيا شما نيز چنين آمادگي‌اي داريد، گفت: اين وعده هم اميدوار‌كننده است اما بايد ببينيم كه آيا وي مي‌تواند به حرف‌هاي خود جامه عمل بپوشاند؟ آيا مي‌تواند مانع از دخالت ديگر عوامل شود؟ رسانه‌هايي هستند كه مخالف او هستند، چهره‌هايي در داخل حزب هستند كه مخالف او هستند، آيا وي مي‌تواند از عهده آنها برآيد؟ اگر وي به دنبال مبارزه با تروريسم باشد مي‌تواند متحد ما در اين مسير باشد، همان‌گونه كه ايراني‌ها و روس‌ها متحد ما هستند. خبرنگار گاردين دوباره از بشار اسد سوال كرد كه بنابراين شما با امريكاي ترامپ در مسير مبارزه با ترور همكاري خواهيد كرد؟ و بشار اسد در پاسخ چندين بار تكرار كرد: بله قطعا، بله قطعا. متحد خواندن امريكا در مسير مبارزه با تروريسم و هم رتبه ايران و روسيه قرار دادن اين كشور در آن بازه زماني بازتاب بسياري در رسانه‌هاي غربي داشت و همگي اين تيتر را انتخاب كردند: بشار، ترامپ را متحد سوريه در مبارزه با تروريسم خواند. سخنان بشار اسد در همان مقطع نشان داد تا چه اندازه سياستي كه شخص دونالد ترامپ مايل به پياده كردن آن در خاورميانه است با سياستي كه باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده پيش برده، متفاوت است. اين سخنان اسد در روزهايي مطرح شد كه هنوز جان كري، وزير امور خارجه امريكا بود و هنوز ادعا مي‌كرد كه رييس‌جمهور سوريه بايد به جرم جنايت‌هاي جنگي محاكمه شود. همان اظهارنظرها نشان داد كه تا چه اندازه سياست خارجي كه ترامپ وعده اجراي آن را داده مي‌تواند پيچيده باشد و تا چه اندازه رفتار امريكا در خاورميانه مي‌تواند در فاصله جابه‌جايي دو رييس‌جمهور متفاوت از هم باشد. سوريه به ميراث باراك اوباما براي دونالد ترامپ بدل شده است و شايد بتوان گفت كه يارگيري‌هايي كه اوباما در جريان شش سال گذشته از بحران سوريه در اين پرونده به اسم امريكا ثبت كرده بود نيز در زمره اتفاق‌هايي بودند كه گريزي از آنها براي رييس‌جمهور آتي امريكا وجود نداشت. موضع‌گيري‌هاي ترامپ در خصوص مبارزه با داعش را اولويت نخست دولت خود خواندن و همچنين سخنان مثبتي كه درخصوص همكاري با روس‌ها از زبان ترامپ شنيده شده بود همگي بشار اسد را به تغيير سياست‌هاي امريكا در قبال سوريه هرچند با شك و ترديد اميدوار كرده بود. آن موضع‌گيري‌هاي دوره رقابت‌هاي انتخاباتي ترامپ و اين سخنان بشار اسد همگي زنگ‌هاي خطر را در اتحاديه اروپا و در ميان كشورهاي عربي مخالف دولت مركزي سوريه به صدا درآورد. ترامپ يك هفته پيش از سخنان بشار اسد درخصوص متحد خواندن امريكا در مسير مبارزه با تروريسم ادعا كرده بود كه تنها تمركز دولت امريكا بر بمباران مواضع داعش خواهد بود: عقيده من اين است كه شما با سوريه مي‌جنگيد، سوريه با داعش مي‌جنگد و شما هم بايد از شر داعش خلاص شويد پس مي‌توانيد با دولت سوريه در اين زمينه همكاري كنيد. درحالي كه داعش در موصل نفس‌هاي آخر خود را مي‌كشد و در رقه نيز وضعيت به گونه‌اي است كه مي‌توان از پايان كار اين گروه تروريستي سخن گفت اما حقيقت اين است كه در پرونده چندلايه سوريه شايد بتوان گفت كه حذف فيزيكي داعش آسان‌ترين كار باشد. زماني كه داعش حداقل به شكل تشكيلاتي در سوريه وجود نداشته باشد سخت‌ترين بخش كار آغاز خواهد شد و آن‌هم قرار گرفتن در ميان مخالفان و موافقان بشار اسد است. امريكا يا بايد روسيه و ايران را انتخاب كند يا عربستان سعودي، تركيه، ناتو و ديگر متحدان را. دومين موضع‌گيري بشار اسد درباره دونالد ترامپ كه به ستايش رييس‌جمهور تازه نفس امريكا تعبير شد، به فرمان مهاجرتي رييس‌جمهور امريكا اختصاص داشت. هنوز جاي گام‌هاي ترامپ بر خاك كاخ سفيد خشك نشده بود كه فرمان مهاجرتي جديد شهروندان 7 كشور را در ليست سياه قرار داد. درحالي كه نام سوريه در اين ليست قرار داشت و دولتمردان كشورهاي هدف اين ليست همگي نسبت به تصميم ترامپ اعلام موضع كردند اما بشار اسد ترجيح داد رابطه هنوز شكل نگرفته ميان دمشق – واشنگتن در دوره جديد را گرفتار جزر و مد جدي بر اساس اين فرمان نكند و اعلام كرد كه فرمان ترامپ تروريست‌ها را شامل خواهد شد و نه شهروندان عادي سوري را. اين در حالي بود كه بر اساس فرمان اوليه ترامپ تمامي شهروندان سوري حتي كساني كه كوچك‌ترين نشانه‌اي از فعاليت‌هاي تروريستي آنها وجود ندارد از ورود به خاك امريكا منع شده بودند. در اين فرمان ممنوعيت نامحدودي براي ورود تمام مهاجران سوري در نظر گرفته شده بود. در آن بازه زماني بشار اسد در گفت‌وگو با يك راديوي اروپايي در اين خصوص گفت: فكر مي‌كنم كه هدف فرمان ترامپ مردم عادي سوري نبوده است و وي به دنبال ممانعت از ورود تروريست‌ها به داخل امريكا است. رييس‌جمهور سوريه در گفت‌وگوي ديگري نيز اعلام كرده بود كه از حضور نيروهاي امريكايي در سوريه در شرايطي كه براي مبارزه با داعش باشد، استقبال خواهد كرد. از 20 ژانويه 2017 كه دونالد ترامپ عنان كار در كاخ سفيد را برعهده گرفته، هم بشار اسد در سوريه و هم ولاديمير پوتين در روسيه سياست صبر و انتظار را در پيش گرفته‌اند تا فرصت‌هاي همكاري را به تهديد تبديل نكنند. با اين‌همه در چند روز گذشته دونالد ترامپ سياستي را در پيش گرفت كه عملا عرصه را بر رييس‌جمهور سوريه تنگ كرد. افزايش حضور نظامي امريكا در سوريه و زمزمه‌هايي در خصوص افزايش نيروهاي نظامي اين كشور در كويت براي اعزام به سوريه عملا رييس‌جمهور سوريه را در منگنه استراتژيك قرار داد. امريكايي‌ها به سوريه آمده‌اند و اين در حالي است كه هيچ هماهنگي با دولت مركزي صورت نگرفته است.
اقدام چشمگيري از ترامپ عليه داعش نديديم
روز گذشته انتشار مصاحبه شبكه تلويزيوني «فونيكس» چين با رييس‌جمهور سوريه نشان داد كه كاسه صبر بشاراسد درقبال سياست‌هاي ترامپ و ضد و نقيض‌گويي‌هايش لبريز شده است. در اين گفت‌وگو، بشار اسد درباره مذاكرات سوري – سوري اظهارنظرهاي مفصلي داشته و تاكيد كرده كه هنوز هيات مخالفان به دستورنظر واحدي نرسيده است. وي در پاسخ به سوال خبرنگار مبني بر اينكه هيات مخالفان سوريه اميدهايي به دولت ترامپ بسته است، گفت: زماني كه بخواهي به يك كشور خارجي اميد ببندي اين يعني شما ملي‌گرا نيستي. آنها بايد بر حمايت مردم سوريه نه كشور ديگر حساب باز كنند. اظهارات ترامپ در دوره تبليغات براي رياست‌جمهوري‌اش درباره اولويت شكست داعش بود اما ما هيچ گونه اقدام چشمگيري در اين زمينه شاهد نبوديم؛ ما اكنون شاهد انواع مختلفي از حملات نظامي هستيم اما تنها به مناطق اندكي محدود شده و در نتيجه نمي‌توان به صورت مجزا به مبارزه با تروريسم پرداخت بلكه حملات بايد فراگير باشند نه‌اينكه جزيي يا موقتي باشند. نمي‌توان حملات را تنها به بمباران هوايي محدود كرد بلكه بايد با نيروهاي زميني همكاري صورت گيرد. براي همين بود كه روس‌ها از آغاز حمايت‌شان از ارتش سوريه در جنگ عليه داعش و ممانعت از پيشروي اين گروه موفق بودند. ما اميدواريم كه دولت و مسوولان جديد امريكا آنچه را ما شنيديم، اجرا كنند و بايد به اين مساله نيز توجه كرد كه صحبت درباره تروريسم تنها به داعش محدود نمي‌شود بلكه ما با گروه ديگري به عنوان جبهه النصره مواجه هستيم. گروه‌هاي زيادي هستند كه عضو داعش نيستند بلكه عضوالقاعده هستند و همان ايدئولوژي را دارند.
تماس شخصي با ترامپ ندارم
بشار اسد درباره همكاري با دولت ترامپ گفت: بله زمينه‌هايي وجود دارد اما به صورت عملي هنوز اين مساله امكان‌پذير نيست چراكه هيچ ارتباطي ميان سوريه و امريكا در سطح رسمي وجود ندارد. حتي حملات آنها عليه داعش بدون همكاري و مشورت با ارتش يا دولت سوريه صورت گرفته و اين غيرقانوني نيست. ما و دولت ترامپ به صورت نظري درباره اولويت مبارزه با تروريسم همفكر هستيم اما به صورت عملي هنوز نه.
وي در جواب اين سوال كه آيا تماس‌هاي شخصي با ترامپ دارد يا خير، گفت: نه. به هيچ‌وجه. درباره تماس‌هاي غيرمستقيم كانال‌هاي ارتباطي زيادي وجود دارد اما نمي‌توانيد روي كانال‌هاي خصوصي حساب باز كنيد زماني كه مي‌خواهيد درباره روابط واقعي با دولتي ديگر صحبت كنيد، بايد اين كانال‌ها رسمي باشند.
هر خارجي بدون مجوز ما اشغالگر است
وي درباره حضور نيروهاي امريكايي در منبج گفت: هر گونه نيروهاي خارجي كه بدون دعوت، اجازه يا مشورت ما در خاك كشور ما باشند نيروهاي متجاوز هستند چه اين نيروها امريكايي، چه تركيه‌اي و چه هر نيروي ديگري باشند. ما فكر نمي‌كنيم اين مفيد باشد. امريكايي‌ها تقريبا در هر جنگي شكست مي‌خورند. در عراق شكست خورده و در نهايت مجبور به عقب‌نشيني شدند حتي در سومالي نيز شكست خوردند؛ علاوه در ويتنام و افغانستان هم همين‌طور. آنها هيچ كجا موفق نشده‌اند. حضور آنها تنها به هياهوها اضافه كرده است. امريكايي‌ها در ايجاد مشكل و تخريب متخصص هستند اما در يافتن راهكار بسيار نابلد هستند. بشار اسد درحالي اين اظهارات را بر زبان رانده است كه نيروهاي دريايي امريكا به مناطقي در شمال سوريه رسيده‌اند تا به نيروهاي محلي كه در اين منطقه مشغول جنگ با داعش هستند، كمك رساني كنند. شبه‌نظاميان مورد حمايت امريكا خود را براي شركت در عمليات آزادسازي رقه ظرف چند هفته آتي مهيا مي‌كنند. پنتاگون و نيروي دريايي امريكا تاكنون از انتشار جزييات يا تاييد اين حضور نظامي امريكا در اين منطقه اجتناب كرده‌اند و دليل آن را مسائل امنيتي اعلام كرده‌اند. امريكا همچنين حدود 100 نيروي نظامي نيز در داخل و اطراف منبج مستقر كرده است.