رضا هاكان تكين، سفير تركيه در تهران:
با وجود فشارها به نفع ايران راي داديم
گروه ديپلماسي| ايران و تركيه همچنان روزهاي سكون در رابطه سياسي را تجربه مي‌كنند. تهران و آنكارا نه مانند گذشته به هم نزديك هستند و نه رابطه در سطحي از تنش جدي قرار دارد كه بتوان آن را از كنترل خارج شده دانست. هر دو طرف تلاش مي‌كنند بحران به وجود آمده را مديريت كنند و مانع از بسط و گسترش آن شوند. با اينهمه اين رابطه به نوعي بندبازي بازيگران روي خطي بسيار باريك تبديل شده است و هرلحظه احتمال دارد كه عامل سومي اين رابطه را به آن سوي تنش‌هاي بيشتر رهنمون كند. روز سه‌شنبه سايت شوراي راهبردي روابط خارجي با برگزاري نشستي با عنوان «تاثيرات ژئوپولتيكي منطقه بر روابط ايران و تركيه» به بررسي چالش‌ها و فرصت‌هاي موجود در اين رابطه پرداخت. رضا هاكان تكين، سفير تركيه در ايران و عليرضا بيگدلي، سفير سابق ايران در تركيه در اين نشست نظرات خود را مطرح كردند.
در شوراي امنيت به نفع ايران راي داديم
رضا هاكان تكين، سفير تركيه در ايران سخنان خود را با اشاره به اينكه ايران و تركيه با توجه به همسايگي ديرينه گريزي از توسعه روابط خوب با يكديگر ندارند، گفت: نهادينه كردن چنين تفكري مي‌تواند تحولات مثبتي را براي منطقه رقم بزند. ما ايران را نه رقيب، بلكه شريك مي‌بينيم و اگر رقابتي هم هست، مي‌تواند سازنده باشد. زماني كه سياست منزوي كردن ايران در عرصه بين‌المللي پيگيري مي‌شد، تركيه با وجود اينكه در بسياري از سازمان‌هاي بين‌المللي با غرب همراه است، اما حتي در شوراي امنيت به نفع ايران راي داد و واكنش‌هاي منفي را نيز تحمل كرد. تكين در همين حال به وجود اختلاف نظرهاي جدي ميان ايران و تركيه در موضوعات منطقه‌اي اذعان كرد و گفت: با اين حال مي‌توان از اين اختلاف نظرها عبور كرد. بحران سوريه فاصله‌اي ميان تركيه و ايران ايجاد كرده است. اتهام‌زني‌هاي متقابل در داخل دو كشور كمكي به روابط فيمابين نمي‌كند؛ با همه اينها، اين بخش حاشيه‌اي روابط ما است. چنان كه توانستيم با ايران و روسيه روند سه جانبه‌اي را براي قطع درگيري‌ها در سوريه ايجاد كنيم. اين بحران هم اقتصاد و هم بافت اجتماعي تركيه را تحت تاثير قرار داده، به طوري كه ميزبان سه ميليون آواره سوري هستيم و اين زندگي روزمره را در تركيه تحت تاثير قرار مي‌دهد. بحران سوريه راه‌حل نظامي ندارد و بايد از طريق سياسي حل و فصل شود. سفر تركيه در ايران در ادامه اين نشست به سوالات حاضران جواب داد كه مهم‌ترين محورهاي پاسخ‌هاي وي به شرح زير است:
تركيه سياست خارجي خود را بر مبناي منافع ملي‌اش تنظيم مي‌كند و در اين باره مستقل تصميم‌گيري مي‌كند.
رويكرد تركيه به سوريه مبتني بر 3 محور اساسي است: 1. سوريه نبايد تقسيم شود 2. حاكميت ملي نبايد تكه‌تكه شود و ۳- حكومت مشروعي از طرف مردم انتخاب شود و همه مردم در انتخاب آن مشاركت داشته باشند.
اگرچه آستانه روند بزرگي براي حل تمام مشكلات سوريه نيست، اما از اين جهت مهم است كه دو كشور ايران و تركيه كه ديدگاه‌هاي متفاوتي دارند، توانستند زير يك سقف عزم خود را براي راه‌حل بحران سوريه ارايه دهند، مهم است. اگرچه اين كافي نيست، اما نخستين گام مهم است و امكان آن وجود دارد كه در ادامه گام‌هاي بلندتري براي ايجاد آتش‌بس به همراه داشته باشد.
در جريان كودتاي تركيه، ايران آشكارا از دولت ما حمايت كرد و آن شب تا صبح تا هفت بار تماس تلفني ميان آقاي ظريف، وزير امور خارجه ايران و وزير خارجه تركيه برقرار شد و ما براين اساس از تهران تشكر مي‌كنيم. ايران بيش از بسياري از كشورهاي غربي از نظام دموكراتيك تركيه حمايت كرد تا نشان دهد كه دوست روزهاي سخت آنكارا است، اما نبايد اين اقدام را عاملي براي چانه‌زني قرار داد.
نگاه ايران و تركيه به هم تحت تاثير احساسات است
عليرضا بيگدلي، سفير سابق كشورمان در تركيه در نشست روز گذشته درباره گفتمان غالب در روابط ايران و تركيه گفت: سه گفتمان «تقابل»، «رقابت و همكاري» و «تعامل» در روابط ميان ايران و تركيه نمود دارد. از زمان به قدرت رسيدن نجم‌الدين اربكان و انعقاد قراردادهاي صادرات نفت و گاز ميان دو كشور، گفتمان تعامل رويكرد غالب به خود گرفته است و هدف‌گذاري روي تجارت 30 ميليارد دلاري بين دو كشور سبب شده تا همچنان اين رويكرد به عنوان گفتمان غالب ميان دو كشور نمود داشته باشد. مهم‌ترين تحولي كه در مخاورميانه مي‌تواند اتفاق بيفتد، تحول در روابط ايران و تركيه است و بسياري از تحولات در منطقه ما مي‌تواند مقدمه‌اي براي اين تحول اساسي تلقي شود. طراحي‌هايي وجود دارد كه مي‌خواهد روابط ايران و تركيه را بر اساس منافع خود تغيير دهد. اين طراحي‌ها تنها از سوي كشورهاي منطقه، بلكه از سوي قدرت‌هاي بزرگ خارج از منطقه هم دنبال مي‌شود. همكاري‌هاي دوستانه ايران و تركيه تاثير فوق‌العاده‌اي بر منافع دو كشور، كشورهاي خاورميانه و حتي فراتر از آن مناطق پيراموني مثل بالكان، قفقاز، آسياي مركزي، شبه قاره، خليج فارس و همچنين جهان اسلام و روابط بين‌الملل خواهد داشت. بنابراين بايد بتوانيم در مسير تقويت همكاري دوجانبه و همچنين همگرايي منطقه‌اي حركت كنيم. يعني فارغ از اينكه تحولات منطقه‌اي به چه سمت و سويي مي‌رود، كاري كه دولت ايران و تركيه بايد انجام دهند اين است كه دولت- ملت‌هاي منطقه را در يك محور همگرا در كنار يكديگر قرار دهيم. ايران و تركيه بايد نسبت به هم سياست متوازن و پايدار داشته باشند و ساز و كارهاي عقلاني و خردمندانه براي حل مشكلات‌مان تهيه كنيم. نگاه دو كشور تا حدودي تحت تاثير احساسات قرار دارد و اين قهر و آشتي احساسي هم ناشي از توقعات برادرانه‌اي است كه دو كشور نسبت به هم دارند. اگر نسبت به رفتار يكديگر در محيط پيراموني خود شناخت داشته باشيم، ديگر قهر و آشتي‌هاي احساسي در ارتباط دو كشور جايي نخواهد داشت. بيگدلي افزود: ما به طور همزمان شاهد وجود سه گفتمان تقابل، گفتمان رقابت-همكاري و گفتمان تعامل در روابط ايران و تركيه هستيم. در گفتمان تقابل، قدرت‌هاي بيروني (فرامنطقه‌اي) حضور فعالي دارند و سرمايه‌گذاري‌هاي زيادي هم براي تشديد روند تقابل ايران و تركيه انجام مي‌دهند. عربستان، رژيم صهيونيستي و امريكا قدرت‌هايي هستند كه در اين گفتمان حضور دارند و منافع آنها در اين است كه در روابط ايران و تركيه با چالش مواجه شود و براي اين منظور سرمايه‌گذاري‌هاي كلاني هم انجام مي‌دهند. در روابط بين ايران و تركيه اين گفتمان هم به لحاظ تاريخي و هم به لحاظ ذهنيتي اين ظرفيت وجود دارد كه اين گفتمان رشد كند، بنابر اين بايد كاملا مراقب باشيم. گفتمان رقابت-همكاري، گفتمان غالب در روابط بين ايران و تركيه محسوب مي‌شود. مشكل اين گفتمان اين است كه در روابط دو كشور، پيوندهاي قوي ميان دو كشور شكل نمي‌گيرد. به عبارتي روابط به شكل سنتي اداره مي‌كنيم و مراقب هستيم كه از طرف مقابل آسيبي به ما نرسد و تا آنجا كه ممكن است از اين رابطه نفع ببريم. به همين دليل زمان زيادي صرف مي‌شود و كار جدي انجام نمي‌شود. گفتمان تعامل، گفتماني است كه از سال 1996 و مرحوم نجم‌الدين اربكان تجربه كرديم و دولت جمهوري اسلامي ايران و تركيه توانستند در اين مسير با هم حركت كنند و قرارداد صادرات گاز و توافقات مهمي در اين گفتمان شكل گرفته است. اين گفتمان در دوره آك‌پارتي هم ادامه پيدا كرده و الان هم زمينه‌هايش وجود دارد. بيگدلي با اشاره به مساله سوريه و تحولات منطقه گفت: اعتقاد دارم كه ما مي‌توانيم با تركيه درباره سوريه به يك راه‌حل مشترك برسيم.