دو وجهي بودن ميرزاي شيرازي

مهدي فدايي: ميرزاي شيرازي زماني كه فتواي تحريم تنباكو را مي‌دهد، كساني مثل سيد جمال‌الدين اسدآبادي و ملكم‌خان تلاش مي‌كنند، اين رويكرد ادامه يابد و ايشان تلاش كردند ميرزا را به رهبر يك نهضت عليه حكومت تبديل كنند. زيرا در آن دوره دين بستري براي همراه كردن مردم با جريان‌هاي سياسي بود. اما ميرزا به هيچ‌وجه زير بار نرفت و حمايتش از تحريم تنباكو را به وجه سلبي محدود كرد. اين كار ميرزا معنا‌دار بود و من آن را دو وجهي بودن ميرزاي شيرازي و آخوند خراساني مي‌خوانم. بنابراين مشروطه‌اي كه اينجا از آن صحبت مي‌شود، مشابه مشروطه خواهي غربي نيست كه ذاتا مشروعيت دارد. اينجا از مشروطه دفاع مي‌شود، زيرا خيرالموجودين است.