گام‌هاي دولت براي ايجاد شبكه سراسري اجراي تئاتر در كشور
حلقه سوم، احداث پلاتوهاي نمايشي است
بابك احمدي
حضور مستمر گروه‌هاي تئاتري تهران در استان‌هاي سراسر ايران هنوز به عنوان سنتي فرخنده در ياد بخشي از اهل هنر و مردم مناطق گوناگون كشور پابرجا است. پيش از انقلاب برنامه‌ريزي مدوني براي پيش‌برد اين هدف وجود داشت و گروه‌ها بعد از پايان اجراي خود در تهران از سوي دولت موظف به سفر مي‌شدند تا علاقه‌مندان ديگر شهرها نيز از هنرشان بهره ببرند. اين روند مدتي بعد از انقلاب متوقف ماند تا زماني كه مديران خوشفكر و دلسوز در معاونت هنري وزارت ارشاد و مركز هنرهاي نمايشي آن روزگار بر سر كار آمدند. بعد از آن بود كه حمايت دولت از اين اتفاق مبارك آغاز شد و مبنايي قرار گرفت براي آموزش نسل هنرمنداني كه در يكي دو دهه بعد به هنرمندان صاحب‌نام اين عرصه بدل شدند. ماجرا به شكل كژدار و مريز ادامه داشت تا اينكه در سال 83 همه‌چيز دستخوش تغيير شد و كمبودهاي مالي از راه رسيد و دريافتي استان‌ها از محل بودجه حمايت توليد تئاتر به‌شدت كاهش يافت و ديگر تناسب چنداني با كميت هنرمندان اين حوزه و بودجه وجود نداشت. قطار هنرهاي نمايشي به ويژه در دو سال گذشته بر مدار ثبات قرار گرفته و زماني به آرامي و گاهي به تندي پيش مي‌رود. مهدي شفيعي، مديركل هنرهاي نمايشي همين چندي قبل از پرداخت چهار ميليارد و 500 ميليون تومان كمك هزينه توليد و اجراي آثار نمايشي به استان‌هاي سراسر كشور در سال 95 خبر داد. اين مدير در ادامه همچنين از آغاز پرداخت يك ميليارد و 100 ميليون تومان به انجمن نمايش استان‌ها در سال جديد سخن گفت. اين اتفاق در حالي رخ مي‌دهد كه اعتبار دريافتي اداره كل هنرهاي از محل بودجه بخش فرهنگ در يكي دو سال گذشته تفاوت چنداني نسبت به قبل نداشته يا حداقل متناسب با رشد كمي گروه‌ها و سالن‌هاي نمايشي پيش نرفته است. حال پرسش اينجاست كه مديريت اين اداره كل با وجود كمبود منابع مالي چطور موفق شد حمايت حداقلي از گروه‌هاي استان‌هاي سراسر كشور از جمله تهران را مديريت كند؟ رويكرد و مسووليتي كه در تمام جهان تنها روي دوش دولت نيست و بنگاه‌هاي تجاري به همراه شهرداري‌ها بيش از دولت بار حمايتي از تئاتر را برعهده دارند. شفيعي در گفت‌وگو با «اعتماد» در پاسخ به اين پرسش كه مديريت منابع براي حمايت در اين بخش چگونه صورت گرفته است، مي‌گويد: «همواره در برنامه‌ها بخشي از اعتبار بايد به مركز و بخشي به استان‌ها اختصاص يابد. اما نكته اين بود كه قبلا بيشتر بودجه صرف برپايي رويدادها و جشنواره‌هاي استان‌ها مي‌شد ولي از دوره‌اي تصميم بر اين شد كه بودجه را براي تقويت زيرساخت‌ها و به نفع كل تئاتر كشور هزينه كنيم. اين بخش به صورت هدفمند پيش رفت و استان‌ها هم متوجه بودند كه چنين رويكردي براي‌شان ماندگار مي‌شود. وقتي حمايت مالي جاي پرداخت به جشنواره به خود هنرمندان اختصاص يابد شرايط بهتري حاكم مي‌شود.»مديركل هنرهاي نمايشي در ادامه به «حلقه سوم» اين ماجرا اشاره كرد: «اميدوارم هر چه رو به پيش حركت مي‌كنيم ايجاد پلاتوها در شهرستان‌ها افزايش يابد چون موجب خواهد شد با اتفاق مستمر در تمام استان‌ها روبه‌رو مي‌شويم. اتفاقا در ديدار نوروزي با وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، ايشان هم به‌شدت نسبت به ايجاد زيرساخت‌ها در استان‌هاي ديگر تاكيد داشتند كه اتفاق بسيار خوشايندي بود.» اما نكته ديگر كمكي است كه از سالن‌هاي خصوصي فعال در تهران برمي‌آيد. بعضي از مديران سالن‌ها چنين عنوان مي‌كنند كه در صورت حمايت دولت - در حد فراهم شدن امكان اقامت- قادر به گسيل گروه‌هاي تئاتري به ديگر استان هستند و فقط برطرف شدن موانع اداري به‌واسطه رايزني اداره كل هنرهاي نمايشي با اداره ارشاد استان‌ها يا انجمن‌هاي نمايش كفايت مي‌كند. «از گروه‌هاي شهرستاني كه به تهران آمدند حمايت كرده‌ايم. به استان‌ها هم اعلام كرده‌ايم كه اگر درخواست اعزام گروه تئاتري از تهران كنند ما حمايت مي‌كنيم.»
شفيعي در اين باره به نكته جالبي نيز اشاره دارد و پيشنهادي مطرح مي‌كند: «ايده‌آل ما اين است كه موسسه‌هاي حقوقي به صورت تخصصي وارد عمل شوند و با رصد آثار، نمايش‌هاي با كيفيت را براي اجرا در ديگر استان‌ها پيشنهاد دهند. البته بعضي افراد هم با جديت پاي كار آمده‌اند. گرچه با مشكل زيرساخت هم مواجه هستيم و هنوز امكانات در بعضي استان‌ها فراهم نيست و تازه در حال رايزني براي احداث هستيم.»
براساس آنچه مديركل مركز بيان مي‌كند «امروز در مشهد شرايط به خوبي فراهم است و اگر امور به همين منوال پيش برود به زودي وارد آن شبكه سراسري اجراي عمومي آثار در سراسر كشور خواهيم بود.» مديركل هنرهاي نمايشي همچنين به نكته قابل توجه ديگري نيز اشاره كرد. «بايد شاهد يك مطالبه دوطرفه باشيم، چون گاهي پيش آمده كه هماهنگي اجراي يك گروه تئاتري در ديگر استان‌ها انجام شده اما بعد مشكلات پيش‌بيني نشده‌اي به وجود آمده است. ولي تاكيد دارم در صورت وجود درخواست هيچ مشكلي نيست و قطعا حمايت خواهيم كرد.» بنابراين اگر اداره كل هنرهاي نمايشي با همين برنامه – احداث پلاتوها در شهرستان‌ها- پيش برود، ظرف يكي دو سال آينده شاهد اجراي مستمر آثار نمايشي در بيشتر استان‌ها خواهيم بود. به نظر مي‌رسد نگاه مسوولان تئاتر تا حدي ريشه‌اي است و دولت در حال كاشت بذري است كه در چهار يا پنج سال آينده به بار خواهد نشست. اما براي كوتاه‌مدت نيز برنامه‌ريزي شده و تا چندي ديگر تعدادي از پلاتوهاي تازه تاسيس به عنوان نمونه در كرمان و ديگر شهرها وارد چرخه فعاليت مي‌شوند.