ايدز؛ بيماري قرن
ويروس نقص ايمني انساني- HIV، عامل بيماري ايدز است كه از زمان ورود ويروس به بدن تا بروز ايدز، ممكن است ۶ ماه الي 10 سال يا بيشتر، دوران نهفتگي بيماري باشد. در چنين شرايطي، بيمار با وجود آن كه هيچ علامتي در ظاهر ندارد اما يك ناقل فعال براي انتقال ويروس به سايرين است. راه انتقال ويروس و سرايت بيماري، رابطه جنسي محافظت نشده، تزريق مشترك مواد مخدر يا روانگردان (يا حتي ساير فرآورده‌هاي نيازمند تزريق مانند آنتي بيوتيك‌ها و آنتي مالاريا) با سرنگ آلوده، انتقال از طريق خون و فرآورده‌هاي خوني آلوده به بيماران نيازمند جراحي، انتقال از طريق زايمان طبيعي از مادر آلوده به نوزاد در حال تولد و همچنين از طريق شيردهي پس از تولد نوزاد، انتقال به جنين در دوران بارداري مادر آلوده و همچنين انتقال از طريق زخم‌ها و بريدگي‌هاي سطحي باز و جديد و تماس محل زخم با خون بيمار آلوده است. تا امروز و با گذشت 5 دهه از شناسايي نخستين موارد ابتلا در امريكا، هنوز هيچ درمان قطعي براي بيماري وجود ندارد و درمان‌هاي موجود، صرفا مانع از پيشروي و سرعت فعاليت ويروس شده و تا حد قابل توجهي باعث افزايش طول عمر بيمار مي‌شود. تمام زنان و مرداني كه رابطه جنسي غيرايمن با شركاي جنسي متعدد و تزريق مشترك با سرنگ‌هاي آلوده داشته‌اند بايد درصدي از احتمال آلودگي به ويروس HIV را براي خود در نظر بگيرند. با وجود كمون اوليه، در اغلب موارد علايمي طي چند روز تا چند هفته پس از تماس جنسي با فرد آلوده به ويروس يا تزريق با سرنگ آلوده به ويروس، يا حتي ورود ويروس به بدن از طريق ساير راه‌هاي ابتلا (غير از انتقال در دوران بارداري به جنين) بروز مي‌كند كه به «نشانگان حاد ويروسي» موسوم است. اين علايم بي‌شباهت با علايم سرماخوردگي (و در موارد حاد) يا آنفلوآنزا نيست و معمولا شامل تب، بزرگي غدد لنفاوي، گلودرد، بثورات پوستي، سردرد و زخم در اندام‌هاي حساس يا دهان است و برخي مبتلايان هم علايمي مانند برهم خوردن نظم دستگاه گوارش، تهوع، استفراغ و اسهال را گزارش داده‌اند و شباهت اين علايم اوليه، مي‌تواند پزشك متخصص را در شناسايي يا ارجاع بيمار براي آزمايشات تخصصي دچار ترديد يا اشتباه كند. پس از علايم اوليه، بيمار وارد مرحله‌اي به نام دوره نهفتگي ويروس مي‌شود كه اين دوره، بسته به شرايط جسماني و زندگي بيمار مي‌تواند از سه سال تا بيش از ۲۰ سال طول بكشد. در صورت شناسايي نشدن مبتلايان و مراجعه نكردن بيمار براي آزمايش خون و شمارش سلول‌هاي CD4، علايم اوليه با شدت بيشتري بروز كرده و حتي مشكلاتي همچون التهاب ريه، لاغري مفرط و برفك، در دوران پاياني بيماري با شدت بيشتري ظاهر مي‌شود و در حالي كه تمام بيماران، در نهايت به مرحله ايدز مي‌رسند، مراجعه زودهنگام و كنترل پيشرفت فعاليت ويروس با داروهاي ضدرتروويروسي مي‌تواند زندگي طولاني‌تري را براي بيماران به دنبال داشته باشد. مبتلايان ايدز، به دليل نقص سيستم ايمني بدن، به‌شدت در معرض ابتلا به ويروس‌هاي سرطان‌زا هستند. نخستين مورد ابتلا به ايدز در ايران، سال 1365 شناسايي شد كه كودك خردسال مبتلاي هموفيلي بود و بر اثر دريافت فرآورده‌هاي خوني وارداتي آلوده به ويروس مبتلا شده بود. تا امروز بيش از 30 هزار بيمار در ايران شناسايي شده‌اند.