تاييد پايبندي ايران، تمديد معلق ماندن تحريم‌هاي هسته‌اي

سارا معصومي

دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده سومين گام اجرايي براي متعهد باقي ماندن به تعهدات رسمي امريكا در قبال برنامه جامع اقدام مشترك را برداشت، هرچند دولت در اختيار جمهوريخواهان در امريكا چه در زمان رقابت‌هاي انتخاباتي رييس آن يعني دونالد ترامپ و چه در شش ماه گذشته از حضور وي در كاخ سفيد ترجيح داده كه فاصله خود با اقدام‌هاي از سر تكليف امريكا در برجام را زياد و زيادتر كند اما در نهايت بزنگاه‌هاي زماني هستند كه رييس‌جمهور و وزير امور خارجه بايد براي باقي ماندن امريكا در اين توافق دست به قلم شده و با صدور دستور اجرايي يا ارسال نامه‌اي به آدرس كنگره امريكا، پايبندي ايران به برجام و همچنين تمديد توقف اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي را اعلام كنند. در شرايطي كه هركدام از اين اقدام‌ها از سوي اين دو مقام در داخل امريكا انجام نشود، تحريم‌هاي هسته‌اي كه به واسطه توافق هسته‌اي ايران و 1+5 برداشته شده‌اند به شكل خودكار بازخواهند گشت. لذا دولت امريكا هرگاه تصميمي براي خروج از برجام بگيرد كافي‌است كه دست به قلم نشود و معادله را به نقطه صفر در مواجهه با ايران بازگرداند. با وجود تمام بدبيني‌هاي موجود در مورد فرجام برجام در دولت جديد امريكا كه همچنان هم ادامه دارد اما سرانجام عصر روز گذشته به وقت ايران، وزير امور خارجه امريكا در دومين نامه به كنگره در شش ماه گذشته اعلام كرد كه ايران به تعهدات خود در قالب توافق هسته‌اي پايبند است و بدين وسيله مسير را براي آنكه رييس‌جمهور نيز دستور اجرايي تمديد توقف تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را صادر كند، هموار كرد. ركس تيلرسون در اواخر ماه آوريل نيز چنين نامه‌اي را به كنگره ارسال كرده بود و البته چاشني آن نيز انتقادهايي در مورد برنامه موشكي ايران، فعاليت‌هاي منطقه‌اي و رابطه تهران با گروه‌هاي حزب‌الله لبنان و حماس بود. قيد اين جملات در نامه وزير خارجه به كنگره از همان ابتدا نشان داد كه دولت جديد امريكا با بي‌ميلي و از سر اكراه است كه در توافق هسته‌اي با ايران باقي مانده است. چندهفته پس از اين نامه بود كه رسانه‌هاي امريكايي از اختلاف ميان وزارت امور خارجه امريكا با برخي چهره‌هاي تندرو در شوراي امنيت ملي اين كشور و همچنين در كاخ سفيد برسر متن نامه ارسالي به كنگره پرده برداشتند. به گزارش اين رسانه‌ها متن اوليه‌اي كه قرار بود در اختيار كنگره قرار گيرد و پس از آن در رسانه‌ها به عنوان شهادت دولت امريكا مبني بر پايبندي ايران به برجام قرار گيرد بسيار تند و تيز‌تر از متني بود كه در نهايت منتشر شد و دليل تعديل آن نيز مقاومت‌هاي ركس تيلرسون بوده است. هرچند كه به گزارش برخي رسانه‌هاي امريكايي در ساعات پاياني موكول به ضرب‌الاجل 18 آوريل، ترامپ مجددا در اين ماجرا دخالت كرده و متن را كمي تندتر از متن مدنظر وزير خارجه‌اش مي‌كند. پس از اين تاريخ در 18 ماه مه نيز ترامپ به آرامي و با كمترين سر و صدا تمام وعده‌هاي انتخاباتي خود مبني بر خروج امريكا از برجام را زير پا گذاشت و در دستوري اجرايي، فرمان متوقف ماندن اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را صادر كرد. تمديدي دوباره كه نشان داد فشارهاي بين‌المللي بر امريكا براي باقي ماندن در برجام پاسخ داده است. در اين مسير روز گذشته (دوشنبه) نيز همان‌طور كه بسياري از رسانه‌ها پيش‌بيني كرده بودند، دولت امريكا گام‌هايي را كه بايد براي باقي ماندن در برجام برمي‌داشت، اتخاذ كرد. در نتيجه اين اقدام در حالي كه سياست واشنگتن براي بازنگري سياست‌هاي كلان امريكا در برابر ايران ادامه دارد و نتيجه اين بازبيني هم برخلاف وعده اوليه ركس تيلرسون ظرف 90 روز اعلام نشده است اما كاخ سفيد پذيرفته است كه نمي‌تواند برخلاف ميل باطني خروجي ايمن از برجام داشته باشد.

همزمان با اعلام پايبندي ايران به برجام و صدور دستور تمديد توقف اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي، اسامي جديد حقيقي و حقوقي به ليست موجود تحريم‌هاي ايران به واسطه فعاليت‌هاي موشكي اين كشور اضافه شد. اقدامي كه پيش از اين نيز در تاريخ ‌هاي فوريه و ماه مه صورت گرفته بود. اين رويكرد دوضلعي واشنگتن در برابر ايران نشان مي‌دهد كه هرچند امريكا در قالب به برجام پايبند مانده است اما با اجراي سختگيرانه آن به دنبال اعمال فشار بر تهران به گونه‌اي است كه تهران را وادار به عقب‌نشيني از اين توافق كند. اضافه شدن افراد حقيقي و حقوقي به برجام در حالي صورت مي‌گيرد كه محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران اين روزها در نيويورك به سر مي‌برد و در تمام گفت‌وگوهاي انجام گرفته تاكنون در خاك امريكا، اين كشور را به عدم رعايت متن و روح برجام متهم كرده و در پاسخ به تمام ادعاها در مورد عدم پايبندي فني ايران به برجام اعلام كرده كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در ساختار توافق هسته‌اي ايران با 1+5 به عنوان مرجع اصلي براي قضاوت در مورد ميزان پايبندي ايران انتخاب شده و تاكنون در 7 مورد اين پايبندي را تاييد كرده است.
تاييد برجام از سوي دولت امريكا براي سومين بار در شش ماه گذشته در حالي صورت گرفت كه امريكايي‌ها هنوز از عدم مشخص بودن نتيجه بازبيني سياست‌هاي كلي واشنگتن در قبال تهران خبر مي‌دهند و با اين اهرم به دنبال حفظ فضاي خاكستري پيرامون تهران هستند. فضايي كه شكسته شدن آن تا حدود بسيار زيادي به ديگر بازيگران فعال در برجام مانند اتحاديه اروپا، روسيه و چين و البته سازمان ملل به عنوان ناظر بر اين توافق هسته‌اي بستگي دارد. بازيگراني كه در شش ماه گذشته از دولت ترامپ بارها و بارها بر لزوم تداوم اجراي برجام و حفظ آن به عنوان دستاوردي براي توسل به ديپلماسي در روزگار لشگركشي‌هاي نظامي تاكيد كرده‌اند. در حال حاضر در سطح بين‌المللي شكافي بر سر تداوم برجام به وجود آمده است. شكافي كه در يك سوي آن امريكا و متحدان منطقه‌‌اي‌اش ايستاده‌اند و در سوي ديگر آن ساير اعضاي جامعه بين‌المللي كه گام‌هاي متوازن ايران در وفاي به تعهداتش در قالب برجام و شفاف‌سازي در مورد برنامه هسته‌اي‌اش را ديده‌اند و با وجود فضاي منفي كه امريكا تلاش مي‌كند پيرامون بازار ايران حفظ كند براي سرمايه‌گذاري و بهره‌برداري از بازار بكر اين كشور روانه آن شده‌اند.