گره جديد در مناسبات ايران- امريكا

گروه ديپلماسي

گره تازه‌اي در رابطه ايران و امريكا كه البته اين‌بار پاي چين را هم به ميدان باز كرده است. خبر را غلامحسين محسني‌اژه‌اي، سخنگوي قوه قضاييه روز يكشنبه و در نشست خبري با خبرنگاران اعلام كرد: وزارت اطلاعات يكي از عوامل نفوذي امريكا كه دوتابعيتي است را دستگير كرده است. اين فرد كه هم تابعيت امريكا را داشت و هم از تابعيت يك كشور خارجي ديگر برخوردار بود، با نفوذ خاصي وارد ايران شده بود كه توسط نيرو‌هاي وزارت اطلاعات شناسايي و دستگير شد. سخنگوي قوه قضاييه در حالي كه از بيان نام اين فردخودداري كرد، تاكيد داشت كه نامبرده مستقيما از امريكا هدايت مي‌شد و محرز شده كه قصد جمع‌آوري اسناد را داشته است. وي همچنين تاكيد كرد كه حكم اوليه اين فرد در دادگاه بدوي 10 سال زندان است اما قابل اعتراض است.
ساعتي پس از اين سخنان محسني‌اژه‌اي، زمزمه‌هاي بسياري در مورد هويت اين فرد در رسانه‌هاي داخلي و خارجي شنيده شد و در نهايت خبرگزاري قوه قضاييه - ميزان - در گزارشي به نقل از منابع آگاه، هويت و اتهام‌هاي اين فرد دو تابعيتي را اعلام كرد. براساس اين گزارش، فرد بازداشت شده زيو وانگ، مدرس تاريخ دانشگاه پرينستون در امريكا است. وي در حالي كه شهروند امريكايي به حساب مي‌آيد اما متولد چين است.
پس از اعلام اين خبر از سوي قوه قضاييه ايران، سخنگوي دانشگاه پرينستون امريكا ضمن تاييد بازداشت زيو وانگ، دانشجوي مقطع دكتراي اين دانشگاه در ايران اعلام كرد كه براي چند ماه از بازداشت او خبر داشته است. در سايت اين دانشگاه، زيو وانگ، مدرس دانشگاه معرفي شده است. با اين‌ همه زيو وانگ از سوي قوه قضاييه ايران متهم است كه به قصد پژوهش وارد خاك كشور شده اما در حقيقت عامل نفوذي در اختيار سرويس‌هاي اطلاعاتي امريكا بوده است كه نيت او نفوذ و جمع‌آوري اسناد و مدارك محرمانه از كتابخانه‌هاي ايران بوده است. يكي ديگر از اتهام‌هاي وي كه از سوي خبرگزاري قوه قضاييه مطرح شده نيز ارتباط با نهادهاي برانداز است.
پس از انتشار اين خبر در رسانه‌هاي ايراني، نيويورك تايمز سراغ دانيل دي، سخنگوي دانشگاه پرينستون رفته و از وي در مورد پرونده زيو وانگ سوال كرد. در بيانيه‌اي كه اين دانشگاه منتشر كرده، آمده است كه زيو وانگ چيني تبار و دانشجوي سال چهارم مقطع دكتراي اين دانشگاه است. رشته تحصيلي وي نيز تاريخ قرون نوزدهم و اوايل قرن بيستم «اوراسيا» (اروپا-آسيا) بوده است. تاريخ بازداشت وي در ايران نيز به تابستان سال 1395 بازمي‌گردد و زماني كه وي براي انجام تحقيقات دانشگاهي درباره سلسله قاجار در ايران دستگير شده بود. در حالي كه دانشگاه پرينستون تاكنون در مورد اين مساله سكوت اختيار كرده بود اما به نظر مي‌رسد كه مسوولان اين دانشگاه در پشت پرده رايزني‌هايي را با دولت امريكا درباره پرونده زيو وانگ پيش برده بودند. در بيانيه روز گذشته دانشگاه نيز اين مساله به چشم مي‌خورد و در بخشي از آن آمده است: دانشگاه از زمان بازداشت با خانواده زيو وانگ، دولت امريكا، مشاوران خصوصي و سايرين رايزني كرده است تا به آزادي او كمك كند. ما خيلي نگران اتهام‌هاي وارده به او در ارتباط با فعاليت‌هاي تحقيقاتي‌اش و محكوميت و مجازات متعاقب آن هستيم. خانواده وانگ و دانشگاه از ادامه حبس او نگران هستند و اميدوارند پس از بررسي پرونده او توسط مقام‌هاي (دادگاه) استيناف در تهران آزاد شود. ساعتي پس از اعلام خبر مشخص شدن حكم اوليه اين دانشجوي امريكايي- چيني در ايران بود كه يك مقام وزارت خارجه امريكا در اظهاراتي مداخله‌جويانه از جمهوري اسلامي ايران خواست كه فورا همه شهروندان امريكايي در حبس و ديگر زندانيان خارجي كه به اتهام امنيت ملي دستگير شده‌اند را آزاد كند. شبكه خبري فرانس 24 به نقل از يك مقام وزارت امور خارجه امريكا اعلام كرد: ما درخواست آزادي فوري همه شهروندان امريكايي را كه در حال حاضر در ايران در زندان هستند، داريم. آنها مي‌توانند به جمع خانواده‌هاي خود بازگردند. امنيت همه‌ شهروندان امريكايي براي ما اولويت است. همه‌ شهروندان به خصوص شهروندان دو تابعيتي كه قصد سفر به ايران را دارند، بايد با دقت هشدارهاي ما در رابطه با اين سفر را مطالعه كنند. در بخش ديگري از بيانيه وزارت خارجه امريكا آمده است كه ما از همه ابزارهاي موجود براي كمك به آزادي شهروندان امريكايي كه در خارج به ياري ما نياز دارند، به خصوص كساني كه به‌طور ناعادلانه در خارج دستگير شده‌اند، استفاده خواهيم كرد. نيويورك تايمز در گزارشي دراين‌باره نوشت: ايران چندماه پس از بازداشت زيو وانگ سرانجام اعلام كرد كه وي بازداشت و حكم اوليه وي نيز اعلام شده بود. در حالي كه زمزمه‌هايي درمورد دستگيري وي در رسانه‌ها شنيده مي‌شد اما روز يكشنبه قوه قضاييه ايران براي نخستين‌بار بازداشت وي را تاييد كرد. خبرگزاري ميزان كه متعلق به قوه قضاييه است پس از اعلام خبر بازداشت و صدور حكم اوليه زيو وانگ سن او را 37 سال اعلام كرد و وي را به رابطه با سرويس‌هاي اطلاعاتي بريتانيا و آمريكا متهم كرد. در خبري كه خبرگزاري ايراني ميزان منتشر كرده آمده است كه زيو وانگ به راحتي فارسي صحبت مي‌كند و توانسته است به شكل ديجيتالي به 4500 برگه از اسناد ايران دست پيدا كند. وي همچنين متهم شده كه اين مدارك را براي وزارت خارجه امريكا و چند نهاد آموزشي انگليسي و امريكايي جمع‌آوري مي‌كرده است. نيويورك تايمز به نقل از سخنگوي دانشگاه پرينستون اعلام كرده كه اين دانشگاه از چندماه پيش از اين بازداشت خبرداشته اما ترجيح داده ابتدا در سكوت پيگير اين پرونده باشد تا شايد بتواند مقدمات آزادي زيو وانگ را فراهم كند.
سي‌ان‌ان نيز در گزارشي جداگانه به پوشش كامل سخنان سخنگوي قوه قضاييه ايران در مورد زيو وانگ پرداخته و مي‌نويسد: وانگ در چين به دنيا آمده و در اين كشور بزرگ شده اما مدرك فوق‌ليسانس خود در مطالعات آسياي جنوبي را از دانشكده‌اي در واشنگتن گرفته است. وي همچنين در هاروارد مطالعاتي در حوزه اوراسيا و روسيه داشته است.
رسانه‌هاي غربي چون واشنگتن پست و نيويورك تايمز در حالي خبر بازداشت و اعلام حكم شهروند امريكايي را اعلام كردند كه در ادامه اين خبر به بازداشت حسن فريدون، برادر رييس‌جمهور ايران نيز اشاره كردند. نيويورك تايمز كه رسانه امريكايي است در گزارش خود ادعا كرده است كه اعلام حكم زيو وانگ درست در روزهايي از سوي قوه قضاييه ايران صورت گرفت كه ايران و شش كشور ديگر شاهد عبور توافق هسته‌اي از مرز دو‌سالگي و ورود آن به سومين سال تولدش بودند. مورد زيو وانگ در حالي به تازه‌ترين گره مازاد بر كلاف هزارسر رابطه تهران – واشنگتن اضافه شده است كه در چندسال اخير مساله دو تابعيتي‌هاي ايراني – امريكايي كه در هركدام از اين دو كشور بازداشت هستند به سوژه‌اي براي رايزني‌هاي پشت پرده ميان تهران- واشنگتن بدل شده است. نيويورك تايمز در گزارش خود در اين باره مي‌نويسد: اكثر دو تابعيتي‌هاي ايراني- امريكايي كه در ايران بازداشت مي‌شوند با اتهام مشايه زيو وانگ كه جاسوسي براي سرويس‌هاي اطلاعاتي غرب است، مواجه شده‌اند. 5 نفر از اين افراد پس از اجرايي شدن برجام در ژانويه سال 2016 از زندان‌هاي ايران آزاد شدند كه جيسون رضاييان، خبرنگار واشنگتن پست در تهران يكي از اين افراد بود كه در جريان مبادله زنداني‌هاي ايراني- امريكايي آزاد و به واشنگتن بازگشت. سيامك و باقر نمازي، پدر و پسري كه چندسالي است در ايران بازداشت شده‌اند و تابعيت امريكايي دارند در كنار نيزار زكا، شهروند لبناني كه اقامت امريكا را هم دارد از مهم‌ترين زنداني‌هاي دو تابعيتي در ايران هستند كه واشنگتن تلاش گسترده‌اي را براي آزادي آنها انجام داد.