اتفاق نظر بر تمديد بحران

يسرا بخاخ

روز يكشنبه بحرين ميزبان نشست ديگري براي وزراي خارجه 4 كشور تحريم‌كننده قطر خواهد بود. قرار است در اين نشست كه با حضور وزراي خارجه مصر، عربستان، امارات و بحرين در منامه برگزارمي‌شود. تحولات اخير در بحران كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس مورد بررسي قرار مي‌گيرد. وزارت خارجه مصر در بيانيه‌اي در اين باره اعلام كرده كه قرار است ميزان پايبندي قطر به عدم حمايت از تروريسم و دخالت منفي در امور داخلي ديگر كشورها در اين نشست بررسي شود. بعد از گذشت چند هفته پر تردد در منطقه كه با سفر مسوولان ارشد امريكايي و اروپايي همراه شده بود و در نهايت با سفر رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه به كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس به پايان رسيد، مي‌توان تا حد زيادي مطمئن بود كه كشورهاي عربي محاصره‌كننده قطر به دنبال حل اين بحران نيستند و ترجيح مي‌دهند شرايط بر همين وضعيتي كه قرار دارد ادامه پيدا كند يا در سطح جديدي پيگيري شود. اين روزها با حجم انبوهي از اطلاعات و افشاگري‌هايي مواجه مي‌شويم كه به دليل اين بحران از سوي شركاي ديروز و دشمنان امروز منتشر مي‌شود. از حمايت‌هاي كشورهاي عربي از گروه‌هاي مسلح مخالف دولت سوريه گرفته تا افشاگري درباره جرايم عربستان و امارات در خاك يمن.
با اين حال مسوولان عربي ضمن اتهام زني به يكديگر در محافل بين‌المللي همچنان اظهار مي‌كنند كه به حل ديپلماتيك اين بحران اميدوار هستند. لانا نسيبه، نماينده امارات در سازمان ملل روز جمعه به رويترز گفت كه ابوظبي اميدوار است براي بحران موجود با قطر راهكار ديپلماتيكي ايجاد شود، با اين وجود وي اقدامات تحريمي اتخاذ شده عليه قطر را قانوني توصيف كرده و گفته كه با توجه به حمايت قطر از تروريسم، اقدامات صورت گرفته عليه دوحه قانوني به نظر مي‌رسد.
يوسف العتيبه، سفير امارات در ايالات متحده هم با حضور در برنامه چارلي رز در شبكه«پي بي‌اس» اظهارات جالب‌توجهي داشته است. او مي‌گويد اختلاف امارات، عربستان، بحرين، مصر و حتي اردن با قطر به مسائل ديپلماتيك مربوط نمي‌شود بلكه اختلاف با اين كشور به دليل ديدگاه‌هاي دوحه است. العتيبه ديپلماتي است كه افشاگري درباره ايميل‌هاي او نشان مي‌دهد مسووليت او به عنوان سفير در واشنگتن به نمايندگي ديپلماتيك كشورش محدود نشده و او از مدت‌ها قبل با لابي‌هاي مختلف و چهره‌هاي سياسي در امريكا در ارتباط بوده و تلاش كرده است چهره همسايگان عربي خود را كه شريك ديرين ابوظبي در شوراي همكاري خليج فارس به شمار مي‌رفتند، در واشنگتن تخريب كند. او كه در يكي از ايميل‌هايش تاكيد مي‌كند در كويت حمايت مالي از تروريسم به صورت علني انجام مي‌شود و در خاورميانه تنها اردن و امارات هستند كه در سنگر اعتدال باقي مانده‌اند، به چارلي رز درباره اينكه كشورهاي عربي از قطر چه مطالباتي دارند، مي‌گويد: مشكل ما با قطر ناشي از اختلاف نظر در آينده‌اي است كه ما و قطر براي خاورميانه متصور هستيم. ما مي‌خواهيم حكومت‌هاي سكولار، پيشرفته، با ثبات و قدرتمند در خاورميانه وجود داشته باشد درحالي كه قطر از گروه‌هاي اسلام‌گرا مانند حماس، اخوان‌المسلمين، گروه‌هاي مسلح سوري و طالبان حمايت مي‌كند. العتيبه تاكيد كرده كه كشورش و ديگر كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس آمادگي دارند با قطر درباره مطالبات 13 گانه مذاكره كنند اما اين قطر است كه از مذاكره در اين خصوص خودداري مي‌كند. سفير امارات در حالي چنين ادعايي را مطرح مي‌كند كه پيش از اين مسوولان 4 كشور تحريم‌كننده قطر از جمله عربستان اعلام كرده بود مطالبات 13گانه كشورهاي عربي قابل مذاكره نيست. قطر هم ضمن تاكيد بر آمادگي دوحه براي مذاكره گفته بود كه شرط مذاكره با كشورهاي عربي رفع همه تحريم‌هاي اعمال شده عليه قطر است. از طرف ديگر هم قطر اعلام كرد كه همكاري با همه نهادهاي وابسته به سازمان ملل براي مبارزه با تروريسم را ادامه خواهد داد. عليا احمد بن سيف آل ثاني، نماينده قطر در سازمان ملل در نشست مجمع عمومي سازمان ملل كه با موضوع مقابله با تروريسم برگزار شده بود، تاكيد كرد كه كشورش حمايت‌هاي مالي زيادي از گروه‌هاي كار سازمان ملل براي مقابله با تروريسم داشته و گفت كه دوحه به همه تصميم‌هاي بين‌المللي كه از طريق شوراي امنيت براي مقابله با تروريسم و حمايت مالي از آن گرفته شده پايبند است. در حالي كه در جريان اين بحران هر كدام از طرف‌ها خود را صاحب حق مي‌داند و طرف مقابل را محكوم مي‌كند روزنامه العربي الجديد در گزارشي اعلام كرده كه شايد يكي از مهم‌ترين نتايج بحران كشورهاي عربي، نمايان شدن راهبرد و استرات‍ژي قطر در خصوص تعامل با بحران‌هاي اينچنيني بوده است. علاء بيومي، تحليلگر العربي الجديد قطر را تاكنون پيروز اين ماجرا مي‌داند و معتقد است كه قطر نه‌تنها تنش‌زايي كشورهاي عربي عليه دوحه را كنترل كرده بلكه باعث شده كشورهاي محاصره‌كننده قطر عقب‌نشيني كنند. بيومي نوشته قطر علاوه بر اينكه از سوي همسايگان عربي خود مورد هجمه قرار گرفته بود از سوي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا نيز به قطر اتهاماتي وارد شده بود اما در اين مدت تلاش كرد در تئوري توطئه گرفتار نشود و با تقويت ائتلاف‌هاي خارجي خود پاسخ تحريم‌كنندگان به ويژه امريكا را بدهد. بر اساس اين گزارش به همين دليل است كه قطر تفاوت رييس‌جمهور و ديگر موسسه‌ها و نهادهاي دولتي در واشنگتن را درك كرده و پاسخ حملات ترامپ را با تقويت ارتباط و هماهنگي با وزارت خارجه و وزارت دفاع امريكا داد زيرا اين موسسه‌ها تاريخ روابط دوحه و امريكا را بهتر نمايان مي‌كنند. تحليلگر العربي الجديد معتقد است بهتر است كه قطر از راه‌هاي سنتي مانند ميانجيگري براي حل اين بحران كه در ميان كشورهاي عربي مرسوم است، استفاده نكند و راهبرد جديدي براي حل اين مساله در نظر بگيرد به‌عنوان مثال قطر اجازه بدهد كه بحران ادامه پيدا كند نه به اين دليل كه دوحه در اين ماجرا اشتباهي مرتكب شده يا اينكه به صورت عامدانه با حل بحران مخالفت كند، بلكه طولاني شدن بحران براي قطر به اين معناست كه اين كشور به مطالباتي كه براي اعمال فشار به قطر و وادار كردن اين كشور به فرمانبرداري طراحي شده تن نخواهد داد.
امنيت براي سرمايه‌گذاري قطر در مصر
اما بدون شك تصميمات اتخاذ شده عليه قطر تعدادي از اولويت‌ها و منافع مشترك دو كشور را تحت تاثير قرار داد كه يكي از اين تاثيرات بيكاري بخش عظيمي از اتباع مصر است كه به دليل قطع روابط قاهره با دوحه، شغل‌هاي خود را از دست داده‌‌اند. اما مساله به سرمايه‌گذاري‌هاي قطر در خاك كشورهاي عربي منطقه از جمله مصر كه مي‌رسد موضوع متفاوت مي‌شود يكي از بخش‌هايي كه تحت فشار تحريم قرار نگرفته سرمايه‌گذاري‌هاي قطر در خاك مصر بوده است كه مسوولان مصري به دوحه اطمينان‌خاطر داده‌‌اند كه اين سرمايه‌گذاري‌ها در خاك مصر در امان خواهند بود. براساس گزارشي كه هيات عمومي سرمايه‌گذاري و مناطق آزاد قطر اعلام كرده حجم سرمايه‌گذاري‌هاي قطر در مصر از سال 1970 تا 2017 به بيش از 105/1 ميليارد دلار مي‌رسد آن هم در شرايطي كه قطر در مركز نهم كشورهايي قرار داد كه در مصر سرمايه‌گذاري كرده‌اند. در اين ميان تاجراني كه با عبدالفتاح السيسي، رييس‌جمهور مصر رابطه نزديكي دارند نيز از شركاي اصلي تجاري قطر به شمار مي‌روند و به نظر مي‌رسد تنش سياسي واضحي كه در سطح منطقه در ميان مسوولان مصري و قطري مشهود است خيلي براي سرمايه‌گذارهاي قطري و تجار مصري كه با دوحه همكاري مي‌كنند اهميت ندارد و در حالي كه عبدالفتاح السيسي از مردم مي‌خواهد كه در زمينه مشكلات اقتصادي كه مصر با آن دست و پنجه نرم مي‌كند صبور باشند و از خود گذشتگي داشته باشند، تجار و حاميان مالي او از سود خود براي همكاري اقتصادي با قطر صرف نظر نمي‌كنند.