تنش در روابط برلين و آنكارا
خبرنگار يا جاسوس؟
محمود فاضلي
مناقشه ميان برلين و آنكارا بر سر دستگيري اتباع آلماني در تركيه در پنجم ماه جولاي توسط پليس تركيه در سميناري در هتلي در استانبول، به اصلي‌ترين مشكل ميان دو كشور تبديل شده است. تركيه خبرنگاران آلماني و يك فعال حقوق بشري را «شبه روزنامه‌نگار» و ديگري را متهم به حمايت از «جاسوسي» مي‌كند اما همزمان مدعي است بين تروريسم و فعال سياسي و خبرنگار تفاوت قايل بوده و خبرنگار واقعي نبايد با شبه‌خبرنگار حامي تروريسم اشتباه گرفته شود. روزنامه‌نگاران واقعي را نبايد با روزنامه‌نگاراني كه از تروريست‌ها حمايت مي‌كنند، اشتباه گرفت.
دولت آلمان در واكنش به دستگيري فعال حقوق بشر آلماني اخيرا از تصميماتش براي چرخش سياست در قبال آنكارا سخن گفته كه نمونه‌اش بالابردن سطح هشدارهاي امنيتي براي شهروندان خود براي سفر به اين كشور است. از ديدگاه برلين، حداقل براي افراد دستگير شده بايد اين مساله مشخص شود كه رسما چه اتهامي به آنها وارد است. آلمان در واكنش به اقدامات آنكارا خواستار توقف كمك‌هاي اقتصادي به اين كشور شده كه اين مساله خشم آنكارا و دولتمردان آن را برانگيخته است.
اردوغان مدعي است مدتي است اكثر كشورهاي غربي و در راس آنها امريكا، آلمان و هلند موضع غيرقابل درك عليه تركيه اتخاذ مي‌كنند. غربي‌ها مي‌خواهند هر آنچه آرزو دارند و طلب مي‌كنند، تركيه بي‌چون و چرا به‌جاي آورد، فقط منافع آنها مد نظر باشد، ما فداكاري كنيم و جاسوسان آنها به راحتي در كشورمان پرسه بزنند. اردوغان كه بر اتهامات جاسوسي عليه دولت آلمان تاكيد دارد در واكنش به اين اقدام آلمان مدعي است اگر شما گمان مي‌كنيد تركيه را با تهديد درباره موانع تجاري مي‌ترسانيد، بايد بپذيريد كه خودتان بهاي سنگين‌تري خواهيد پرداخت. به رييس‌جمهور و نخست‌وزير تركيه اجازه نمي‌دهيد در كشورتان حرف بزنند، اما جاسوسان شما اينجا در هتل‌ها به اين طرف و آن طرف مي‌روند و كشور من را تجزيه مي‌كنند. شركت‌هاي آلماني باهوش‌تر و منطقي‌تر از سياستمداران اين كشور رفتار مي‌كنند، سرمايه‌گذارهاي آلماني در تركيه با وجود تهديدهاي سياستمداران اين كشور به سرمايه‌گذاري خود ادامه مي‌دهند.
تركيه معتقد است رابطه ميان تركيه و اروپا بر مبناي اعتماد، منافع مشترك، تساوي و احترام، ممكن و ضروريست. آلماني‌ها و اروپايي‌ها بايد به‌شدت روي اين نكته كار كنند كه از موضع‌گيري‌هاي غيرعقلاني و سياست توام با بي‌مسووليتي كه در آينده همه را به درد خواهد آورد، پرهيز كنند. آلماني‌ها و اتباع ساير كشورها به هنگام ديدار از تركيه يا انجام معاملات با اين كشور، در معرض خطر قرار ندارند.
به گفته دولت آلمان، تركيه در ماه مه از طريق اينترپل فهرستي را با نام حدود 700 شركت در اختيار آلمان قرار داده بود كه بر اساس اطلاعيه اوليه آنكارا، به خاطر روابط تجاري‌شان با شركت‌هاي ترك جلب نظر كرده و مراجع ترك به خاطر تامين هزينه فعاليت‌هاي تروريستي عليه آنها تحقيق مي‌كرده‌اند. فهرست شركت‌هاي مظنون به ترور باعث نگراني شديد در اقتصاد آلمان شده است. برلين اين اتهامات را دور از عقل خوانده و آنها را رد مي‌كند.
پس از انتقاد شديد برلين از اظهارات آنكارا مبني بر اعمال تفتيش و بازرسي در شركت‌هاي آلماني فعال در تركيه، كه گفته مي‌شود نزديك هفت هزار شركت آلماني در اين كشور فعال هستند، مقامات آنكارا از مواضع خود عقب‌نشيني و اعلام كردند كه اين مساله دچار سوءبرداشت شده است و اين موضوع يك «مشكل ارتباطي» بوده است وهيچ پيگرد قانوني و تحقيقاتي كه مراجع قضايي عليه شركت‌هاي آلماني در تركيه انجام دهند، وجود ندارد.نخست وزير تركيه نيز با هدف حل سوءتفاهم‌هاي موجود، در نشستي مشترك با 19 نماينده شركت آلماني فعال در تركيه كه حجم كل صادرات آنها نزديك به 10 ميليارد دلار و سرمايه‌گذاري شان تقريبا 20 ميليارد يورو است، تاييد كرد ما قصد انتقاد ناحق از سرمايه‌گذاران آلماني ما كه بيش از نيم قرن در اين كشور بوده و در اذهان مردم به مانند شركت ترك ارزيابي مي‌شوند را نداريم. ما روابط ريشه‌اي و عميق با آلمان داريم. با توجه به حضور 5/3 ميليون شهروند ترك در اين كشور، تداوم سير منفي مناسبات، هم به لحاظ آلمان و هم تركيه عاقلانه نيست. به اعتقاد او اين ادعا مطرح است كه عليه شركت‌هاي آلماني فعال در تركيه تحقيقات آغاز شده است اما سازمان‌هاي رسمي ما به هيچ‌وجه چنين تحقيقاتي را آغاز نكرده‌اند. ما از آلمان انتظار داريم موضع قاطعانه‌اي در رابطه با پ‌ك‌ك و گروه گولن و موسسات حامي آنها اتخاذ كند. اينها دشمن كشور ما هستند، لذا به نفع ما فعاليت نمي‌كنند و باز كردن عرصه فعاليت براي آنها، به مناسبات دوجانبه ضربه مي‌زند. دوستي و خصومت ميان كشورها، گذراست. ما طرفدار تشديد تنش در مناسبات طرفين نيستيم. از لحاظ ما متضرر نشدن شما و عدم تبديل شركت‌هاي آلماني به بخشي از تنش در نتيجه تحولات اخير، بسيار حايز اهميت است. رسانه‌هاي ترك نزديك به دولت نيز كماكان عليه آلمان جوسازي مي‌كنند و مركل را بدتر از هيتلر خوانده و او را به عنوان فردي كه در اجراي سياست سركوب و نفرت، از هيتلر سبقت گرفته است، نام مي‌برند. در طرف مقابل حملات شخصيت‌هاي دولتي و حزبي آلمان به تركيه نيز ادامه دارد. رييس حزب دموكرات آزاد آلمان خواستار توقف گفت‌وگوهاي الحاقي و كمك‌هاي مالي مرتبط با آن براي تركيه است. در آلمان نيز فضاي ضد تركيه شدت گرفته است. نتايج يك همه‌پرسي نشان مي‌دهد 92درصد مردم آلمان در حال حاضر به خاطر وضعيت سياسي كنوني تركيه از سفر به اين كشور خودداري مي‌كنند. 8/79 درصد شركت‌كنندگان «به هيچ‌وجه» نمي‌توانند تصور كنند تعطيلات خود را در تركيه بگذرانند!