عادل الجبير در ديدار با سرگئي لاوروف:
ديدگاه‌هاي مسكو و عربستان مطابق يكديگر است
رياض و درك اهميت شراكت راهبردي با روسيه
يسرا بخاخ
سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه كه دور تازه‌اي از سفرهاي منطقه‌اي را آغاز كرده است روز شنبه براي ديدار با مسوولان ارشد سعودي و بررسي تحولات منطقه به ويژه پرونده بحران قطر به جده سفر كرد. وي روز يكشنبه با سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان ديدار كرد و بعد از ديدار با همتاي سعودي‌اش در يك نشست خبري مشترك با عادل الجبير، وزير خارجه عربستان حضور پيدا كرد. برخي منابع خبري نيز اعلام كرده‌اند كه سفر لاوروف به عربستان براي مقدمه چيني سفر ملك سلمان، پادشاه اين كشور به روسيه خواهد بود. او قرار است بعد از اين سفر راهي اردن شود و در آنجا با عبدالله دوم، پادشاه اردن ديدار خواهد كرد.
وزير خارجه روسيه در نشست خبري مشترك با همتاي عربستاني خود تاكيد كرد كه در ديدار با عادل الجبير به تقويت همكاري‌هاي مشترك ميان عربستان و روسيه در زمينه‌هاي مختلف اقتصادي و فرهنگي به اتفاق نظر رسيد‌ه‌اند. لاوروف گفت كه با همتاي سعودي خود تحولات سياسي و بحران‌هاي خاورميانه را مورد بررسي قرار داده و بر اين نكته تاكيد كرده‌اند كه هيچ يك از بحران‌هاي منطقه بدون راهكار سياسي قابل حل نيست. وزير خارجه روسيه در اين نشست خبري گفت: ما بر لزوم اتحاد تلاش‌هاي بين‌المللي براي مقابله با تروريسم تاكيد كرده و در همين راستا به اوضاع سوريه به صورت ويژه پرداخته و معتقديم كه ايجاد مناطق كاهش تنش گام مهمي به سوي بهبود ساز‌وكار آتش‌بس در سوريه به شمار مي‌رود و به حل مشكلات و چالش‌هاي انساني براي بهبود وضعيت غيرنظاميان سوري كمك مي‌كند و شرايطي ايجاد مي‌كند تا گام برداشتن در مسير حل سياسي بحران سوريه بر اساس قطعنامه 2254 شوراي امنيت سازمان ملل آسان‌تر شود.
در حالي كه بر اساس گزارش‌ها عربستان با عقب‌نشيني از مواضع پيشين خود تلاش مي‌كند معارضان سوري را در يك هيات واحد گرد هم آورده و كاري كند تا معارضان از مطالبه بركناري بشار اسد از قدرت در سوريه عقب‌نشيني كنند، لاوورف يادآور شد كه روسيه از تلاش‌هاي عربستان براي متحد كردن جريان‌هاي مختلف معارضان سوري حمايت مي‌كند و تاكيد كرد كه در ديدار با مسوولان اين كشور به موضوعات ديگر خاورميانه از جمله بحران يمن، ليبي و عراق پرداخته است و به صورت تفصيلي هم چشم‌انداز پرونده فلسطين و لزوم حل منازعات فلسطيني‌ها و اسراييلي‌ها را بررسي كرده است. بعد از اينكه طي چند روز گذشته بار ديگر پرونده بحران قطر و كشورهاي عربي خبرساز شده است. وزير خارجه روسيه تاكيد كرد كه در ديدار با مسوولان سعودي مساله بحران كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس موسوم به بحران قطر را مورد بررسي قرار داده و تاكيد كرده كه بايد اين اختلافات از طريق مذاكره حل و فصل شود. لاوروف ضمن حمايت از تلاش‌هاي ميانجيگرانه امير كويت براي حل اين بحران گفت: از تلاش‌هاي ايالات متحده هم حمايت مي‌كنيم و معتقديم كه همبستگي و اتحاد شوراي همكاري خليج فارس به عنوان يك نهاد مهم براي حل بسياري از پرونده‌ها به سود روسيه است. از سوي ديگر و در بخش ديگري از اين نشست خبري عادل الجبير، وزير خارجه عربستان تاييد كرد كه در ديدار با وزير خارجه روسيه تحولات منطقه‌اي و روند حل منازعه فلسطين و اسراييل را بررسي كرده و گفت كه موضع رياض و مسكو براي حل نزاع اعراب با اسراييلي‌ها بر اساس ابتكار عمل صلح عربي و تصميم‌هاي بين‌المللي يكسان است و در نهايت اين نزاع بايد به تشكيل دولت فلسطيني با اعلام قدس شرقي به عنوان پايتخت دولت فلسطين منتهي شود. عادل الجبير با اشاره به پرونده سوريه هم تاكيد كرد كه به همتاي روسي خود گفته كشورش با حل سياسي بحران سوريه بر اساس بيانيه ژنو 1 و قطعنامه 2254 شوراي امنيت موافق است و رياض از ايجاد مناطق كاهش تنش در سوريه حمايت كرده و اميدوار است كه براي خارج كردن سوريه از بحراني كه با آن دست و پنجه نرم مي‌كند روند سياسي حل بحران سريع‌تر آغاز شود و گفت: عربستان و روسيه از سوريه‌اي مستقل و متحد حمايت مي‌كنند. الجبير تاكيد كرد كه در ديدار با همتاي روس خود تحولات عراق را هم مورد بررسي قرار داده و افزود كه دو كشور از تلاش‌هاي دولت حيدر‌العبادي، نخست‌وزير عراق براي مقابله با داعش حمايت مي‌كنند و بر موضع خود در خصوص لزوم حفظ وحدت و استقلال اراضي عراقي پافشاري مي‌كنند. در حالي كه علاوه بر مرگ هزاران غيرنظامي يمني كه صدها نفر از آنها را كودكان تشكيل مي‌دهند و بر اساس آخرين گزارش سازمان يونيسف بيش از 150 هزار كودك يمني در پي جنگي كه عربستان در يمن ايجاد كرده به وبا مبتلا شده‌اند، وزير خارجه عربستان در خصوص يمن هم اظهارنظر كرد. الجبير گفت كه در ديدارش با لاوروف از تلاش‌هاي روسيه براي برقراري ارتباط با دولت مستعفي يمن تقدير كرده و افزود اميدواريم كه بحران اين كشور با استناد به دستاوردهاي نشست شوراي همكاري خليج فارس، گفت‌وگوهاي ملي يمن و قطعنامه 2216 شوراي امنيت حل و فصل شود. در بخش پرسش خبرنگاران از دو وزير، لاوروف در پاسخ به خبرنگار شبكه راشا تودي در خصوص حل سياسي بحران سوريه گفت كه مواضع مسكو و رياض در اين خصوص يكسان است و تاكيد كرد كه با توجه به كاهش قدرت تروريست‌ها در سوريه و عراق و متلاشي شدن سازمان‌هاي تروريستي در اين كشورها ضرورت حل سياسي بحران‌هاي منطقه بيشتر شده است و گفت هنگامي كه معارضان سوري باهم متحد مي‌شوند به نظر ما بايد همه در قالب يك هيات راهكار جامع حل بحران سوريه كه مورد تاييد مردم اين كشور باشد را هدايت كنند. وي در خصوص پيش‌شرط‌هايي كه از سوي برخي جريان‌ها براي مذاكرات حل بحران سوريه مطرح مي‌شود، گفت: براي آغاز مذاكرات شوراي امنيت هيچ پيش‌شرطي قايل نشده است و به همين دليل وقتي معارضان سوري متحد شدند از همه آنها مي‌خواهيم كه موضع متحدي داشته باشند تا به پيشبرد مذاكرات ژنو كمك كند. عادل الجبير هم گفت كه يكي از اهداف عربستان حفظ وحدت خاك سوريه و تضمين حقوق همه اقليت‌ها و طيف‌هاي مختلف اين كشور بر اساس اصل بيانيه ژنو1 است و در خصوص بحران قطر هم گفت كه موضع عربستان در اين خصوص واضح و روشن است و پيش از اين‌بارها اعلام كرديم و قطر مي‌داند كه مطالبات كشورهاي عربي از دوحه چيست. عادل الجبير گفت از قطر مي‌خواهيم در مواضع خود جدي و واضح به دنبال حل اين بحران باشد تا اصولي كه همه كشورهاي جهان بايد به آن پايبند باشند مانند عدم حمايت از تروريسم، مخالفت با انتشار افراط‌گرايي و كينه‌ورزي و دخالت در امور داخلي ديگر كشورها كه در قالب مطالبات 13گانه كشورهاي عربي از قطر مطرح شده، اجرايي شود. وزير خارجه عربستان تاكيد كرد كه بحران كشورهاي عربي با قطر تا زماني كه دوحه به خواسته‌هاي اين كشورها تن دهد ادامه خواهد داشت. در حالي كه رياض در طول چندسال گذشته مدام بر لزوم بركناري بشار اسد از قدرت در سوريه سخن به ميان آورده بود و در حالي كه روسيه در طول چندسال گذشته با سرازير كردن نيروهاي نظامي و تجهيزات تسليحاتي خود به اين كشور مانع سقوط بشار اسد شده است، عادل‌الجبير تاكيد كرد كه ديدگاه‌هاي روسيه و عربستان در خصوص تحولات منطقه مطابق يكديگر است و اگر اختلاف نظر جزئي هم باشد در مسير رسيدن به يك هدف مشترك است. عادل الجبير در پاسخ به يك خبرنگار در خصوص بحران كشورهاي عربي با قطر گفت كه اين بحران به 40 سال قبل باز مي‌گردد و در نتيجه سياست‌هاي دشمنانه قطر نسبت به كشورهاي منطقه و دخالت‌هايش در امور داخلي اين كشورها ايجاد شده است.
با وجود اينكه پيش از اين امير كويت فاش كرده بود كه گزينه اقدام نظامي عليه قطر از سوي 4 كشور عربي روي ميز بوده است، وزير خارجه عربستان گفت در سال 2013 اقداماتي عليه قطر اتخاذ شد و در نهايت به دو توافق رياض در 2013 و2014منجر شد كه مربوط به حمايت‌هاي قطر از تروريسم و دخالت در امور داخلي كشورهاي عربي بود كه متاسفانه اين توافق‌ها اجرايي نشد و به همين دليل كشورهاي عربي تصميم گرفتند تا اقدامات جديدي عليه دوحه اتخاذ كنند تا اين كشور را وادار كنند تا از سياست‌هاي خود دست‌بردارد. به همين دليل اگر قطر براي حل و فصل وضعيت فعلي جدي باشد بايد ابتدا به درخواست‌هاي كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس پاسخ مثبت داده و بعد از آن ما مي‌توانيم يك مرحله تازه در روابط را با اين كشور آغاز كنيم. روزنامه عكاظ عربستان يك روز قبل از سفر سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه به جده در گزارشي نوشت كساني كه تحولات روابط روسيه و عربستان را دنبال مي‌كنند مي‌دانند كه سطح روابط مسكو و رياض در مدت زمان اندكي از روابط ديپلماتيك عادي به شراكتي راهبردي تبديل شده است. بر اساس گزارش اين روزنامه ناظران بر روابط دو كشور متوجه شده‌اند كه سطح همكاري و هماهنگي ميان عربستان و روسيه بر اساس تغييرات ژئواستراتژي حال حاضر تنظيم شده است و علاوه بر علاقه عربستان براي تنوع در سطح روابط خود با شرق و غرب، حالا روسيه به يك قدرت عظيم در منطقه خاورميانه به ويژه در پرونده سوريه و مبارزه با تروريسم تبديل شده است كه ارتباط مستحكم با روسيه را به يك ضرورت براي رياض تبديل كرده است. اين روزنامه نوشته كه جريان جديد حاكم بر عربستان معتقد است كه اختلاف نظر به معناي قطع روابط نيست بلكه محمد بن سلمان، شاهزاده جوان و وليعهد اين كشور پيش‌تر هم گفته كه شايد با روسيه در زمينه سوريه اختلاف نظر داشته باشيم اما نكات مشترك زيادي هست كه با مسكو بر آن توافق نظر وجود دارد.
به اين ترتيب به نظر مي‌رسد عربستان بعد از شكست در تجربه خود در زمينه بحران سوريه به اين نتيجه رسيده است كه گاهي براي داشتن نقش موثر در منطقه يا مشاركت در تصميم‌گيري‌هايي كه شكل و شمايل آينده خاورميانه را رقم خواهد زد بايد خود را با شرايط سياسي موجود در منطقه تطبيق دهد در غير اين صورت مانند بسياري از كشورهاي عربي كه نقش خود را در خاورميانه از دست داده‌اند، در آينده اين منطقه نقشي نخواهد داشت.