ماجراي ثبت نخستين آثار تاريخي در فهرست ميراث جهاني يونسكو
«عدل» پيوند دهنده
سال 1353 است. سه سال از تصويب كنفرانس عمومي يونسكو براي تصويب كنوانسيون ميراث جهاني مي‌گذرد. ايران هنوز به اين كنوانسيون نپيوسته. شهريار عدل، باستان‌شناس و پژوهشگر براي عضويت ايران در اين كنوانسيون تلاش مي‌كند. راي‌زني‌هاي او به نتيجه مي‌رسد، سرانجام ايران به اين كنوانسيون مي‌پيوندد. كار براي تشكيل پرونده‌هاي ثبت جهاني آثار شاخص و ارزشمند ايران آغاز مي‌شود. سه سال ديگر مي‌گذرد. پرونده‌ها آماده شده‌اند. در آن زمان به دليل مشكلات سياسي و اتفاقاتي كه ايران درگير آن است، به ثبت رسيدن اين پرونده‌ها دشوار به نظر مي‌رسد. سياست نه امروز كه سال‌هاي سال است بر ميراث فرهنگي ايران سايه سنگين خود را انداخته و برنمي‌دارد. محمد حسن طالبيان، معاون ميراث فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي مي‌گويد كه هميشه دشواري‌هايي در راه ثبت ميراث جهاني بوده است و در آن زمان شهريار عدل گره از كار اين دشواري مي‌گشايد. گفته مي‌شود كه او با هزينه شخصي خود، براي ثبت آثار جهاني ايران تلاش مي‌كند. در آن زمان سه اثر ايران نامزد ثبت جهاني مي‌شوند؛ چغازنبيل، تخت جمشيد و ميدان نقش جهان. روزهاي نفسگيري بر هيات ايراني در مصر مي‌گذرد. اقدامات شهريار عدل براي تهيه پرونده‌هاي كارشناسي از آثار ميراث فرهنگي ايران به نتيجه مي‌رسد. شهريار عدل موفق مي‌شود.
او باعث مي‌شود كه چغازنبيل نيايشگاهي باستاني كه در زمان عيلامي‌ها و در حدود ۱۲۵۰ پيش از ميلاد ساخته شده و گفته مي‌شود، بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است را با شماره 113 به ثبت جهاني برسد. تخت جمشيد يا پارسه كه در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس قرار گرفته و يكي از شهرهاي باستاني مشهور ايران به شمار مي‌رود با مجموعه كاخ‌هايش با شماره 114 در زمره فهرست آثار جهاني جاي گرفته و همچنين ميدان نقش جهان، ميدان بزرگ مستطيل شكلي در شهر اصفهان ايران با بناهايش يعني عالي‌قاپو، مسجد امام، مسجد شيخ لطف‌الله و سردر قيصريه با شماره 115 براي هميشه در حافظه جهانيان ماندگار مي‌شود. با اين وجود، اين سال طلايي براي آثار و بناهاي ميراث فرهنگي خيلي زود به نقطه اتمام مي‌رسد. ديگر اثري از سرزمين آريايي در فهرست ميراث جهاني جاي نمي‌گيرد تا سال 1381؛ 24 سال وقفه در جهاني شدن ميراث فرهنگي ايران مي‌افتد. 24 سال ايران از فرآيند و پويايي جهاني‌كردن آثار و محوطه‌هاي تاريخي دور مي‌افتد. روزهايي كه به نظر غيرقابل جبران مي‌رسد. روزهايي كه ميراث فرهنگي ايران كمتر ارزشي دارد. تا اينكه سرانجام مسوولان سازمان ميراث فرهنگي در حركتي نو، بار ديگر با كنوانسيون جهاني يونسكو ارتباط مي‌گيرند. ايران بار ديگر به جريان ثبت آثار تاريخي پيوند مي‌خورد و تاكنون توانسته است 17 بنا و محوطه تاريخي را در فهرست ميراث جهاني جاي دهد. با اين حال خيلي از كشورهاي جهان از ايران در اين حوزه با وجود پتانسيل‌هاي عظيم اين سرزمين پيشي گرفته‌اند. نگاهي به فهرست ميراث جهاني نشان مي‌دهد كه كشورهاي ايتاليا با 41، اسپانيا با 39 و چين با 35 اثر بيشترين آثار ثبت جهاني را دارا هستند و در حال حاضر آلمان، فرانسه، هند، روسيه و مكزيك از جمله كشورهايي هستند كه بيش از20 اثر در فهرست جهاني دارند.
حالا فرآيند ثبت جهاني هر سال باشكوه‌تر و كارشناسي‌شده‌تر از پيش برگزار مي‌شود. زمان گذشته و تكنولوژي به ياري مسوولان اجرايي اجلاس‌هاي ثبت جهاني آمده و بسياري از جلسه‌هاي اجلاس به صورت آنلاين پخش مي‌شوند و ميليون‌ها مخاطب در سراسر جهان مي‌توانند، جهاني شدن آثار كشورهاي ديگر را دنبال كنند اما 36 سال پيش اين كنوانسيون ناشناخته بود و شهريار عدل، مردي بود كه نام ايران را با اين كنوانسيون پيوند داد و توانست سه اثر برجسته و شاخص ايران را به ثبت برساند.