اجماع براي صلح جهاني، بزرگ‌ترين نگهبان برجام
علي خرم
نماينده پيشين ايران در مقر اروپايي سازمان ملل
آنچه امروز ايران مي‌تواند براي آينده توافق هسته‌اي انجام دهد اين است كه در يك كلام بايد اجماع جهاني كه پشت سر ما وجود دارد را حفظ كنيم. اجماع امروز جهاني شامل تمام كشورهاي اروپايي، روسيه و چين و ساير كشورهاي جامعه جهاني مي‌شود. در واقع غير از دونالد ترامپ و تعدادي از اعضاي تيم او فقط يكي دو دولت در جهان هستند كه ممكن است از اقدام امريكا براي عدم تمديد اعتبار برجام حمايت كنند. حتي در دولت اسراييل هم مخالفت‌هايي با اين رويكرد وجود دارد و بخش عمده نيروها مخالف موضع نتانياهو براي از ميان برداشتن توافق هسته‌اي هستند. اجماع جهاني كه امروز در حمايت از جمهوري اسلامي وجود دارد، مستحكم‌تر و قدرتمندتر از هر زمان ديگري در تاريخ 39 سال گذشته است. بزرگ‌ترين گامي كه ايران در آستانه اعلام تصميم حساس ترامپ مي‌تواند بردارد، تلاش براي حفظ و انسجام اين اجماع جهاني است.
شايد در اين ميان، تحولات اخير يك نكته مثبت و پيامي رسا براي برخي نيروهاي داخلي داشته‌باشد. كساني كه طي دو سال گذشته و در طول مذاكرات هسته‌اي، با هر وسيله‌اي به مذاكره‌كنندگان و برجام حمله مي‌كردند. كساني كه برنده‌ترين انتقادات و مهلك‌ترين حمله‌ها را به برجام كردند و دعا مي‌كردند كه دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا شود تا اين توافق را پاره كند. شايد اين تحولات باعث شده‌باشد تا اين دسته افراد متوجه شده‌باشند كه توافق هسته‌اي تا چه اندازه نقش مثبت و سازنده‌اي در اقتصاد، امنيت ملي و ثبات كشور بازي مي‌كند. امروز بسياري از افرادي كه به هر بهانه‌اي، چه كاسبي تحريم، چه رقابت سياسي، چه سوداي قدرت و چه رويكردهاي اعتقادي، برجام را مورد حمله قرار مي‌دادند در شرايطي قرار دارند كه بايد به بازي كردن با امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران در لحظات حساس پايان دهند. اينها گام‌هايي هستند كه بايد از سوي ما برداشته‌شوند.
در سطح جهاني به دليل اقدامات و رويكردهاي شخص دونالد ترامپ از جمله شعله‌ور كردن آتش جنگ لفظي با كره شمالي و قرار دادن جهان در آستانه يك جنگ اتمي، اروپايي‌ها به عنوان اصلي‌ترين متحدان امريكا، بيش از هر زمان ديگري پشت ايران جمع شده‌اند. انگيزه اروپايي‌ها اين‌بار برخلاف زماني كه در دولت اصلاحات به دنبال از سرگيري رابطه با ايران بودند يا حتي در دوره اوباما، ديگر فقط منافع خودشان نيست. امروز از هدفي بزرگ‌تر و مهم‌تر حمايت مي‌كنند، آنها تلاش مي‌كنند تا صلح و ثبات جهاني را حفظ كنند. آنها امروز نگران اين هستند كه بحراني كه در شبه‌جزيره كره ايجاد شده است با ايجاد يك بحران تازه براي ايران، كنار هم قرار بگيرند و صلح و امنيت جهاني را لب پرتگاه قرار دهد. در اين راستا اروپايي‌ها حتي حاضرند براي دفاع از توافق هسته‌اي با ايران هزينه كنند. در دوره‌هاي گذشته، اروپايي‌ها به دنبال منافع خودشان در رابطه با ايران بودند و از ايران مي‌خواستند كه براي عادي‌سازي رابطه هزينه كنند، اما امروز مي‌بينيم كه رهبران اروپايي در تلاش براي حفظ صلح جهاني و براي مديريت رفتار و آثار اقدامات ترامپ، حاضرند هزينه كنند.
فراموش نكنيم كه عملا هيچ دوره‌اي وجود نداشته كه جمهوري اسلامي ايران تحت تحريم‌هاي دوجانبه ايالات متحده امريكا نباشد. آنچه دستاورد برجام براي ايران محسوب مي‌شود، اين است كه تحريم‌هاي بين‌المللي عليه ايران با برجام از ميان رفته است. اگر در دوره‌هاي جورج بوش و اوباما، تلاش‌ها براي ايجاد نظام تحريم بين‌المللي موفق شد به اين دليل بود كه براي ايجاد آن نظام نزديك به يك دهه تلاش شده‌بود، آن هم در بهترين شرايط روابط سياسي دولت اوباما با كشورهاي اروپايي. در شرايط حاضر آقاي ترامپ هر اندازه هم تلاش كند تا تحريم‌هاي هسته‌اي را عليه ايران احيا كند يا در اقدامي ايذايي همان تحريم‌ها يا تحريم‌هايي وسيع‌تر را به بهانه‌هاي ديگر برقرار كند، حتي اگر در قانع كردن كنگره و ايجاد اجماع در سياست داخلي كشورش موفق باشد، مسيري سخت و پرچالش پيش روي خودش براي قانع كردن بقيه جهان در پيش دارد. بعيد است اگر دونالد ترامپ تمام دوران رياست‌جمهوري‌اش را صرف كند، باز هم بتواند نظام تحريم‌هاي بين‌المللي تحت حمايت قطعنامه سازمان ملل متحد به وجود بياورد كه شرايط ايران در جهان را به پيش از برجام بازگرداند.