حفظ برجام نيازمند ورود جدي‌تر اروپا به ميدان است
سيد محمد علي حسيني
سخنگوي اسبق وزارت امور خارجه
سخنان جمعه شب گذشته ترامپ، رييس‌جمهورظاهرا روانپريش رژيم امريكا، قبل ازهرموضوعي، ملت ايران، انقلاب اسلامي و نظام جمهوري اسلامي برخاسته از يك همه‌پرسي بي‌نظيروهمچنين رهبريت عظيم‌الشان آن را مورد تهاجم وقيحانه و اهانت‌هاي بي‌شرمانه قرار داد؛ امري كه بيش از پيش برنفرت عمومي ملت و مقامات ايران نسبت به او و دولتي كه وي در راس آن قرار گرفته، افزود. گرچه سخنان ترامپ را نبايد صرفا متمركز بر برجام كرد ونبايد از ساير محورهاي اصلي آن به سادگي عبور كرد ليكن از آنجا كه اين موضوع موجب شد تا لفاظي‌هاي وي بازتاب رسانه‌اي گسترده‌اي در خارج از كشور داشته باشد، يادآوري چند نكته ضروري به نظر مي‌رسد. لفاظي‌هاي رييس‌جمهور امريكا نشان داد او به رويكردي كه در قبال برجام و در رقابت‌هاي انتخاباتي خود اعلام كرد، پايبند و مصمم است. او در سخنان مشمئز‌كننده خود از كنگره خواست تا اشكالات برجام را رفع كند و تصريح كرد چنانچه نتوانيم درباره رفع اشكالات برجام با كنگره و هم‌پيمانان خود به توافق برسيم، برجام را لغو خواهيم كرد.
به فرض بعيد بودن اين اقدام، او اگر هم به هر دليل برجام را صريحا لغو نكند، با ادامه نقض‌هاي مكرر روح و جسم برجام تلاش خواهد كرد تا تنها جسد نيمه جان و رو به احتضاري از آن باقي گذارد كه ديگران نيز رغبتي براي نزديك شدن به آن نداشته باشند. درهرصورت با رويكرد كنوني ايالات متحده در ناكارآمد‌سازي برجام، نقش و قدرت تاثير‌گذاري اتحاديه اروپا در دفاع از تماميت برجام و البته افزايش كارآمدي آن، صرف نظر ازامكان و ميزان آن، بيش از پيش مورد رصد و توجه قرار مي‌گيرد.
بدون آنكه بخواهيم به علت سكوت اروپاييان درقبال ساير بخش‌هاي سخنان ترامپ و اتهامات نفرت‌انگيز او عليه جمهوري اسلامي ايران كه با ارزش‌ها و ادعاهاي مورد تاكيد اروپا در تعارض است، بپردازيم؛ مواضعي كه بلافاصله پس از سخنراني ترامپ از سوي رهبران اروپايي و به ويژه خانم موگريني، نماينده عالي اتحاديه اروپا صرفا درباره برجام اعلام شد، لازم، اما براي ادامه مسير، ناكافي و حداقلي است. اتحاديه اروپا ضمن آنكه به درستي، همچنان بر تماميت برجام و حمايت از تداوم آن مي‌كوشد بايد با افزايش رايزني‌ها با تمامي طرف‌هاي ذي‌ربط و موثر براي اعمال فشار به امريكا اقدام جدي‌تري بكند. اضافه بر اين اروپا بايد تلاش كند تا همزمان با اذعان و تاكيد بر پايبندي جمهوري اسلامي ايران به تعهدات خود در قبال نقض‌هايي كه امريكا مرتكب شده و به روح و متن برجام آسيب رسانده، بدون مسامحه اظهارنظر و اعلام موضع بكند. به نظر مي‌رسد يكي از دلايل گستاخي‌هاي بي‌حد و مرز و طلبكاري كنوني آقاي ترامپ، سهل‌انگاري در اين باره بوده است. اروپا در عين حال بايد گزينه‌هاي موثر مختلفي را جدا بررسي كند تا چنانچه رژيم امريكا به سياست جنون‌آميز خود در قبال اين توافق بين‌المللي ادامه داد آنها را مورد توجه و اقدام قرار دهد.
از زمان اجرايي شدن برجام تاكنون، عملكرد خود اروپا در جهت لغو تحريم‌ها و امكان بهره‌برداري ايران از منافع آن در قبال پايبندي به تعهدات خود، قابل قبول و قابل دفاع نبوده؛ از اين رو چنانچه اروپا واقعا به بقا و ادامه حيات موثر برجام اعتقاد دارد، بايد براي مطلوب بودن فرجام آن براي همه طرف‌ها تلاش جدي‌تري بكند.
در همين راستا انتظار بسيار مهم و سرنوشت‌ساز اين است كه به طور جدي و قاطع از همراهي با امريكا براي اعمال تحريم‌هاي جديد يا استمرار و تشديد تحريم‌ها به بهانه‌ها و اتهام‌هاي واهي ديگر كه به طور مستقيم و غير مستقيم برجام را مورد نقض جدي قرار مي‌دهد، اجتناب كند.
ميزان توان و تاثير اتحاديه اروپا براي برآوردن انتظاراتي از اين دست براي بسياري جاي ترديد و تامل دارد. با اين وجود و با توجه به رويكرد مخرب و احمقانه كاخ سفيد، آيا راه ديگري براي بقاي موثر يك توافق چندجانبه كه يك طرف اصلي آن خود را شديدا به جنون و ديوانگي زده و يك طرف مهم ديگر آن ناتوان از تامين و تضمين كف خواسته‌هاي مشروع و قانوني طرف ديگراست، باقي خواهد ماند؟ ملت ايران و مسوولان كشور به دور از بدبيني و خوش‌بيني بلكه با واقع‌نگري و با رصد دقيق تحولات سياسي، رفتار و عملكرد اتحاديه اروپا در پايبندي به تعهدات خود را به قضاوت مي‌نشينند. از اين رو براي آنان مهم است كه نتايج واقعي و ملموس حمايت اين اتحاديه از يك توافق بين‌المللي چندجانبه را بيش از پيش مشاهده و مورد ارزيابي قرار دهند.