آيا امريكا به دنبال جنگ است ؟
وزير دفاع ايالات متحده: به دنبال اجماع ديپلماتيك هستيم نه رويارويي نظامي
سارا معصومي
ابتدا تخريب كوركورانه سپس ترميم عجولانه؛ وضع در كابينه دونالد ترامپ چهل و پنجمين رييس‌جمهور ايالات متحده 11 ماه است كه به همين منوال پيش مي‌رود. يك روز فردي از اعضاي كابينه اين‌بار بخوانيد نيكي هيلي، نماينده اين كشور در سازمان ملل با چراغ سبز رييس‌جمهور بحراني جديد خلق مي‌كند و روز ديگر مقام ديگري اين‌بار بخوانيد جيم متيس، وزير دفاع در مسير كنترل همان بحران قرار مي‌گيرد. اجماع كلي در مواجهه با ايران در ساختار سياست داخلي ايالات متحده وجود دارد و آن هم اين است كه نبايد دست‌هاي تهران را براي بسط نفوذ در منطقه بازگذاشت اما در جزييات رفتار با ايران اختلاف‌هاي بي‌شماري ميان چهره‌هاي متفاوت حاضر در كابينه وجود دارد. در چنين شطرنج پيچيده‌اي يك روز نيكي هيلي در پايگاهي نظامي در جامه يك ژنرال امريكايي فرو مي‌رود و ادعا مي‌كند كه جهان بايد مراقب موشك پراكني‌هاي تهران باشد. روز ديگر بالاترين مقام دفاعي همين كشور از در ديپلماسي وارد مي‌شود و با زبان بي‌زباني مي‌گويد كه خير، از عزم ما براي توسل به گزينه نظامي عليه تهران خبري نيست و نخواهد بود. نيكي هيلي بساط لازم براي نوعي هشدار نظامي به تهران را چيده بود و حتي آگاهانه يا ناآگاهانه تلاش كرد به نوعي خود را در جامه كالين پاول در سال 2003 فرو ببرد و تظاهر كند كه اين‌بار پس از عراق نوبت به ايران رسيده است. با اين وجود پيركهنه كار امريكايي‌ها در حوزه نظامي جيم متيس كه البته يكي از تندروترين چهره‌ها عليه تهران است روز شنبه با حضور در جمع خبرنگاران هرگونه نقشه نظامي از سوي امريكا براي مقابله با ايران را رد كرد و البته براي تثبيت گفته خود ادعا كرد كه اگر واشنگتن برنامه‌اي نظامي عليه ايران در سر داشت سخنگوي روز جمعه در مراسم رونمايي از موشكي كه حوثي‌هاي يمن به سمت رياض پرتاب كرده‌اند يك ژنرال ستاره‌دار امريكايي بود و نه نماينده امريكا در سازمان ملل. وي در بخش‌هايي از سخنانش تاكيد كرد كه واشنگتن به منظور نشان دادن خطر ايران به جامعه جهاني بود كه بخش‌هايي از لاشه موشك شليك شده به پايتخت سعودي را در معرض ديد عموم قرار داده است. وزير دفاع ايالات متحده البته باز هم از حمايت‌هاي ايران از بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه و همچنين حزب‌الله لبنان انتقاد كرد. جيم متيس از جمله چهره‌هايي بوده كه در 11 ماه گذشته همواره خواهان باقي ماندن واشنگتن در توافق هسته‌اي با ايران بوده است و در مقابل اصرار بر استفاده از ساير اهرم‌ها براي تحت فشار قراردادن تهران داشته است. با وجود اظهارنظرهاي متيس درباره ايران كه مي‌توان آن را به نوعي به تلاش براي ممانعت از بحران‌سازي جديد در خاورميانه دانست، يك مقام ارشد امريكايي مي‌گويد كه مايك پنس، معاون رييس‌جمهور امريكا با دستور كار مقابله با نفوذ ايران به منطقه سفر خواهد كرد؛ سفري كه مصر و تل‌آويو را جزء مقصدهاي خود قرار داده است. اين مقام ارشد امريكايي كه نامي از وي برده نشده است، مي‌گويد كه مساله صلح در فلسطين و مبارزه با داعش همچنان در دستوركارها قرار دارد اما ايران نيز يكي از اولويت‌هاي واشنگتن است.
هيلي به دنبال اتحاد نظامي است
نيوزويك در تحليلي درباره تحركات 48 ساعت اخير مي‌نويسد: هم نيكي هيلي در سال 2017 و هم كالين پاول در سال 2003 در طرح نام به ترتيب ايران و عراق به دنبال كسب اجماع نظامي بوده‌اند. با اين وجود هم در سال 2003 ميلادي در مواجهه با عراق و هم‌اكنون در مقابله با تهران متحدان امريكا خواهان گفت‌وگو و نه اقدام نظامي هستند. البته بريتانيا از اين گعده در سال 2003 ميلادي هم جدا بود و با واشنگتن در حمله به عراق همراهي كرد. در مورد نيكي هيلي، كار سخت‌تر است چرا كه اعضاي دايم شوراي امنيت به علاوه آلمان خواهان باقي ماندن در توافق هسته‌اي با تهران مصوب سال 2015 ميلادي هستند. اين در حالي است كه دولت ترامپ در 11 ماه گذشته بارها و بارها تاييد كرده كه اين توافق بايد تغيير يا اصلاحاتي را تجربه كند. در سال 2003 ميلادي پس از آنكه كالين پاول اظهاراتي را درباره برنامه تسليحات كشتار جمعي عراق مطرح كرد، هانس بليكس از بازرسان شوراي امنيت سازمان ملل به‌شدت اين يافته‌ها از جمله برخي تصاوير ماهواره‌اي موجود را زير سوال برد. با وجود نگراني‌هاي بليكس اما امريكايي‌ها حمله گسترده به عراق را در همان سال رقم زدند و بلافاصله دولت صدام حسين را كنار گذاشتند. پس از آنكه مشخص شد صدام حسين هيچ گونه سلاح كشتار جمعي در اختيار نداشته است تنها كاري كه از كالين پاول و ساير حاميان گزينه نظامي عليه بغداد برمي‌آمد، ابراز تاسف بود.
چرا رياض توان رويارويي با تهران را ندارد؟
ميدل ايستاي از زاويه ديگري به ماجراي حمله نيابتي نيكي هيلي به تهران از جانب سعودي پرداخته و اين سوال را مطرح مي‌كند كه چرا رياض نمي‌تواند مستقيما با تهران وارد منازعه و نبرد شود؟ در بخش‌هايي از اين گزارش آمده است: «جنگ در يمن با هدايت نظامي عربستان سعودي نتوانسته است به اهداف اعلامي و تعريف شده‌اش دست پيدا كند. نه حوثي‌ها شكست خورده‌اند و نه عبد ربه منصور، چهره مورد حمايت عربستان به قدرت در صنعا بازگشته است. اين جنگ و وضعيت سعودي در آن نيز يكي از موانع عربستان براي ورود به منازعه مستقيم نظامي با ايران است. عمليات‌هاي نظامي متفاوتي كه عربستان سعودي در يمن پيش برده است اين كشور را در جنگ بسيار پرهزينه‌اي فرو برده و اين در حالي است كه رياض نتوانسته ثمر چنداني از اين نبرد را درو كند.» ميدل ايستاي در ادامه ادعا مي‌كند «كه اگر منازعه‌اي ميان ايران و عربستان سعودي رخ بدهد، رياض بايد از موشك‌هاي بالستيك ايران نيز واهمه داشته باشد. با وجود آنكه رياض سيستم‌هاي دفاع موشكي از ايالات متحده خريداري كرده است اما برخي از فرماندهان نظامي ايران اعتقاد دارند كه اين سيستم‌ها در برابر حملات مداوم و پشت سر هم موشكي توانايي مهار خود را از دست خواهند داد.» نويسنده اين مطلب در بخش‌هاي ديگري از اين نوشته تاكيد مي‌كند كه «در حالي كه قدرت ايران در حال رشد است و مساله توافق هسته‌اي در سال 2015 ميلادي نيز بر اين مساله سايه جدي‌تري انداخته، رياض تلاش مي‌كند عقب‌ماندگي‌هاي خود را از طريق توسل به برخي عكس‌العمل‌هاي خشن جبران كند. دخالت نظامي در يمن كه در اوايل سال 2015 آغاز شد و به نوعي همزمان با مذاكرات هسته‌اي با ايران بود يكي از بهترين ادعاها براي همين مساله است. حصر بي‌فايده قطر و سياستي كه در قبال سعد حريري، نخست‌وزير لبنان اتخاذ شد نيز نمونه‌هاي ديگري از اين كوتاه‌بيني سعودي‌ها در حوزه سياست خارجي است.»درحالي كه عربستان سعودي به هيچ كدام از اظهارات غيرمستقيم و مستقيم مقام‌هاي ايراني براي گفت‌وگو به منظور حل اختلاف‌ها چراغ سبزي نشان نمي‌دهد اما سوالي كه در 11 ماه گذشته تحليلگران مسائل بين‌الملل تلاش وافري براي يافتن پاسخ آن به كار گرفته‌اند اين است كه واشنگتن تا كجاي كار پاي رياض مي‌ايستد؟ ميدل ايستاي در اين باره مي‌نويسد: يكي از حقايق دال بر عدم عزم سعودي براي رويارويي نظامي با ايران اين است كه متحدان غربي و منطقه‌اي رياض از جمله اسراييل و ايالات متحده تمايلي به قرباني كردن آنچناني خود براي عربستان ندارند مگر تا زماني كه منافع استراتژيك خود آنها مستقيما در معرض خطر از جانب ايران قرار گيرد. مي‌توان گفت كه با وجود همه مانورهاي سياسي و رسانه‌اي در مورد افزايش تهديد ايران در منطقه، عربستان سعودي كه كه اين ايده را پيش برده بايد به تنهايي با آن مقابله كند. سعودي‌ها دير يا زود به اين نتيجه خواهند رسيد كه تنها راه پيش روي تهران و رياض يك چيز است و آن هم ديپلماسي است.
اتهام‌ها قابل اثبات نيست
نيوزويك در مطلب ديگري با محوريت سخنان نيكي هيلي اين سوال را مطرح مي‌كند كه آيا دروغ‌هاي ترامپ، امريكا را به سمت نبرد با ايران پيش مي‌برد؟ در بخش‌هايي از اين مطلب به نقل از منابع سرويس‌هاي اطلاعاتي در خاورميانه نوشته شده است كه نمي‌توان به راحتي ثابت كرد كه ايران اين تجهيزات نظامي را در اختيار حوثي‌ها قرار داده است. پيش از اين نمايش نيكي هيلي نيز ايالات متحده و متحدانش به خصوص عربستان سعودي و اسراييل، ايران را متهم به انتقال تجهيزات به گروه‌هاي نظامي مانند حوثي‌ها در يمن و حزب‌الله لبنان مي‌كردند كه آن ادعاها نيز هيچگاه به طور قطع اثبات نشد. يكي از كارشناسان سابق سازمان سيا در اين باره مي‌گويد: مدارك جامع نيستند اما مي‌توان گفت كه ايراني‌ها صنعت دفاعي بسيار پيشرفته‌اي دارند. از سوي ديگر برخي از كارشناسان سابق سازمان سيا نيز مي‌گويند كه اين احتمال وجود دارد كه تجهيزات حتي ايراني از كانال‌هاي غيرايراني در اختيار حوثي‌ها قرار گرفته باشند و اين امر نيز مسبوق به سابقه است چرا كه اخيرا نيز يك موسسه بريتانيايي در تحقيقاتي اعلام كرده است كه بخش اعظمي از تجهيزات و تسليحات نظامي در اختيار داعش از سوي امريكا و عربستان تامين شده است. بنابراين به طور قطع نمي‌توان گفت كه دولت ايران در انتقال اين تجهيزات به حوثي‌ها دست داشته است. نيوزويك در ادامه مي‌نويسد: موضع‌گيري‌هاي سختگيرانه ترامپ عليه ايران نگراني‌هايي را در جامعه جهاني درباره از كنترل خارج شدن بحران ايجاد كرده است. در حالي كه ترامپ هر روز مواضع سخت‌تري را عليه ايران اتخاذ مي‌كند، نيروهاي تحت تابع ايران و متحدانش نيز در منطقه بر حجم فعاليت‌هاي خود افزوده‌اند. همزمان در حالي كه رابطه تهران و واشنگتن هر روز متشنج‌تر از ديروز شده است اما رابطه تهران و مسكو سير صعودي خود را طي كرده است.