«برخوردهاي خشونت‌آميز و اهانت به پليس را به هيچ‌وجه تحمل نمي‌كنيم». اين را حسن روحاني، رييس‌جمهور مي‌گويد و اشاره‌اش به حوادث دوشنبه شب خيابان پاسداران است. احتمالا گوشه چشمي نيز به اعتراضات توام با خشونت دي ماه دارد. هرچه باشد فضاي سياسي كشور طي ماه‌هاي گذشته تغييرات قابل توجهي داشته است. شور و نشاط ارديبهشت ماه جايش را به اعتراض داد و زمستان با خشم و ناآرامي‌هايي كه با يك جرقه در مشهد شعله كشيد و به برخي شهرها سرايت كرد. مسوولان انتظامي بدون خشونت متقابل وضعيت را كنترل كرده و آرامش را به كشور بازگرداندند. بلواي گلستان هفتم نيز ظرف چند ساعت مديريت و كنترل شد. دراويش تازه به تهران نيامده و در محله پاسداران ساكن نشده‌اند اما اين نخستين‌باري است كه اينچنين با نيروهاي انتظامي درگير مي‌شوند و كار به شهيد شدن چند مامور مي‌كشد. از همين رو بايد مساله را در بستر فضاي سياسي، اجتماعي و رسانه‌اي موجود بررسي كرد و از نقش موج‌سواران و اغتشاشگران نيز غافل نشد.
نگاه‌هاي متفاوت به غائله گلستان هفتم
فعالان سياسي و رسانه‌هاي اصلاح‌طلب و اصولگرا نگاه متفاوتي به حوادث دوشنبه شب دارند و بر اساس همان نگاه نيز اظهارنظر مي‌كنند. اصلاح‌طلبان كه همواره با خشونت مخالف بوده و هر نوع ايجاد ناامني در كشور را محكوم كرده‌اند، اين‌بار كمتر حرف زده و سعي مي‌كنند قبل از اطلاع از همه جوانب موضوع، اظهارنظر نكنند. اظهارنظر‌ها در تقبيح خشونت است و بس. به عنوان مثال مصطفي تاجزاده، معاون سياسي وزير كشور دولت اصلاحات در توييتر خود نوشت: «انتقاد و حتي اعتراض به عملكرد در همه سطوح از حقوق مسلم شهروندان است. متوسل شدن به خشونت توسط هر‌كس و به هر شكل محكوم است. اصلاح‌طلبي يعني دفاع از آن حقوق و همزمان محكوم كردن خشونت‌ورزي.» عبدالله رمضان‌زاده نيز در توييتر خود نوشته بود: «چرخه تبعيض، سركوب و خشونت ره به جايي جز نابودي ملي نخواهد برد. با ادامه اين چرخه نه از تاك نشاني خواهد ماند نه از تاك نشان». رسانه‌هاي اصلاح‌طلب نيز از انتشار اخبار رسمي و روايت مسوولان نيروي انتظامي فراتر نرفتند. در مقابل رسانه‌ها و فعالان سياسي اصولگرا به بهانه انتقاد از خشونت، بر دراويش تاختند. به عنوان مثال روزنامه كيهان در گزارشي تحت عنوان «جنايت تفاله‌هاي وحشي داعش در پوشش دراويش» نوشت: «حاميان داعشي‌هاي وطني خداوندان تناقض هستند، زماني كه در امريكا يا فرانسه فردي با خودرو به مردم حمله كرده و از روي آنان رد و تعدادي را به قتل مي‌رساند به عنوان اينكه داعش مسبب اين كار بوده بلافاصله با تروريستي خواندن حادثه آن را محكوم مي‌كنند ولي در ايران وقتي دراويش داعشي همين كار را انجام مي‌دهند رفتار آنان را با عنوان پرطمطراق و مضحك «مبارزه مدني» و «مسالمت‌آميز» توجيه مي‌كنند!». گروه ديگري نيز اين ماجرا را بهانه كرده و اصلاح‌طلبان را نواختند. به عنوان نمونه حسين قدياني در روزنامه وطن امروز نوشته است: «چگونه از ياد ببريم كه تا همين چند وقت پيش، مدام توييت مي‌زدند عليه نيروي انتظامي و له فرقه مذكور؟! چگونه از ياد ببريم به بهانه انسان‌دوستي و رعايت حقوق اقليت، عاليجنابان مدعي اصلاحات و داعيه‌دار نرمش، با سران همين فرقه تروريست، عكس يادگاري مي‌انداختند و طلبكارتر و پرروتر و وقيح‌تر مي‌كردند اين نابخردان دشنه در دست را؟! گراي جان جوان 20 ساله نيروي انتظامي را چه تصاويري و چه تفاسيري و چه تحليل‌هايي و چه توييت‌هايي دادند به اين آدمكشان بي‌رحم كه اين فجايع را آن هم در پايتخت مملكت به بار آورند؟!»
ماموريت ريشه‌يابي
نيروي انتظامي در جريان حوادث پاسداران نيز همچون ناآرامي‌هاي دي ماه از اعمال خشونت خودداري كردند. درگيري چند ساعتي طول كشيد زيرا ماموران حاضر در محل سعي داشتند با مذاكره و گفت‌وگو موضوع را حل كنند و به همين خاطر نيز از سوي جريان راديكال به مماشات در برخورد با خشونت طلبان متهم شدند. برخي از نمايندگان مجلس نيز از نوع مواجهه نيروهاي انتظامي و دولت با اين موضوع ناراضي هستند. مثلا نادر قاضي پور و حسينعلي حاجي‌دليگاني از ضرورت عذرخواهي و حتي استعفاي رحماني‌فضلي، وزير كشور سخن گفتند. اين حرف‌ها در حالي بيان شد كه وزير كشور همين ديروز در جلسه هيات دولت به مافوق خود در مورد حوادث دوشنبه شب گزارش داد. او كه در دو ماه گذشته با بحران‌هاي جدي مواجه بوده و اتفاقا از پس آنها به خوبي برآمده است، تاكيد داشت نبايد حوادث گلستان هفتم را به جريان بزرگ دراويش منتسب كرد. او بعد از جلسه هيات دولت در جمع خبرنگاران حاضر شد و گفت: «كساني كه دنبال قانون‌شكني هستند، مدارا، هوشمندي و خويشتنداري نيروي انتظامي را به معناي انفعال تعبير نكنند.» وي افزود: «با تمام برنامه‌ريزي‌ها تلاش شد با مذاكره و صحبت و گفت‌وگو اين موضوع حل شود. متاسفانه به دنبال رعايت شؤون قانوني و همكاري با نيروي انتظامي اغتشاشگران اقدام به فعاليت خشونت‌طلبي داشتند حاضر به مذاكره و رعايت قانون نشدند و نهايتا نيروي انتظامي ظرف ۱۵ دقيقه در محل برخي را بازداشت كرد، آنها را به مراجع قضايي سپرد و قوه قضاييه هم با شدت با آنها برخورد خواهد كرد.» وزير كشور ضمن ابراز همدردي و تسليت گفتن به خانواده شهداي اتفاق اخير، تاكيد كرد كه «مردم ما كساني را كه نظم عمومي را به هم بزنند و قانون را زير پا بگذارند و با مسائل با خشونت برخورد كنند، نخواهند بخشيد. به هيچ‌وجه دولت، دستگاهاي امنيتي، نظامي، بسيج و سپاه در مقابل خشونت‌طلبي، قانون‌شكني و افراطي‌گري مراعات هيچ كسي را نخواهند كرد و از قوه قضاييه انتظار است با تمامي مسببان حادثه برخورد قانوني و صريح انجام دهد.» روحاني نيز در اين مورد با وزير كشور هم‌نظر بود و در جلسه ديروز بعد از دريافت گزارش وزراي كشور و اطلاعات، گفت: «برخوردهاي خشونت‌آميز و اهانت به پليس را كه حافظ نظم و امنيت جامعه است، به هيچ‌وجه تحمل نمي‌كنيم.» وي ضمن احترام به همه عقايد و افكار و پذيرش تنوع‌هاي فكري و فرهنگي، رفتارهاي خشونت‌آميز از طرف هر گروهي را به‌شدت محكوم كرد. رييس‌جمهور در ادامه دستگاه‌هاي مسوول را با هدف تقويت انسجام و يكپارچگي ملي و افزايش وحدت و همگرايي، به بررسي و كند و كاو در ريشه‌هاي شكل‌گيري اينگونه حوادث مامور كرد.»
رخنه در ميان دراويش
تحليل مسوولان از درگيري‌هاي پاسداران و ناآرامي‌هاي دي ماه يك وجه مشترك دارد و آن وجود گروه‌هاي اغتشاشگر و موج‌سواري است كه از هر اعتراض، تجمع و رويدادي به نفع خود و در راستاي برهم زدن نظم عمومي سوءاستفاده مي‌كنند. رحماني‌فضلي نيز ديروز به اين موضوع اشاره كرده بود. او با اشاره به حوادث دوشنبه شب گفت: «مسائل و موضوعاتي كه رخ داده را نبايد به يك جريان بزرگ اجتماعي دراويش منتسب كرد، هركدام از اقشار و گروه‌ها نبايد به جاي اينكه به قانون متوسل شوند، اقدامات خودشان را وراي قانون انجام دهند.»
وزير كشور خاطرنشان كرد: «رسانه‌هاي خارجي، برخي از كانال‌هاي فضاي مجازي و سايت‌ها اين موضوع را به گونه‌اي مطرح كردند كه منتسب به جريان دراويش شود. ما جريان دراويش را در كشور عاقلانه، منطقي و معتدل مي‌دانيم و اين موضوع را هم به هيچ‌وجه به آنها منتسب نمي‌دانيم اما بايد با اخلالگران مقابله شود.»
رحماني‌فضلي گفت: «از كساني كه در دايره دراويش هستند خواهش مي‌كنم درباره كساني كه خلاف قانون عمل كردند و رعب و وحشت ايجاد كردند به خصوص كساني كه در گلستان هفتم اقداماتي انجام دادندنگويند كه نبايد با آنها برخورد شود. از ساكنان آن منطقه كه شرايط سختي را گذراندند هم عذرخواهي مي‌كنم.»
گويا علي لاريجاني نيز در جلسه غيرعلني صبح ديروز از رخنه كردن گروه‌هاي اغتشاشگر ميان دراويش سخن گفته است. حتي بهروز نعمتي، سخنگوي هيات رييسه نيز در تشريح جلسه غيرعلني مذكور، با تاكيد بر اينكه وقايع دو شب گذشته گلستان هفتم ربطي به اتفاقات ۱۰ روز گذشته در مورد دراويش ندارد، گفت كه در اين زمينه ارتباطاتي با خارج از كشور وجود دارد كه بايد بررسي شود.
علاءالدين بروجردي، رييس كميسيون امنيت ملي مجلس نيز درباره اينكه آيا بازداشتي‌هاي وقايع خيابان گلستان هفتم همگي از دراويش بودند، گفت: «معمولان در اينگونه اغتشاشات ممكن است از افراد مختلف دخالت كنند، موج سواري كنند يا افرادي كه حتي وابسته به گروه‌هاي ديگر باشند يا بدون انگيزه به اين موضوع ورود كرده باشند. بنابراين آمار را طبيعتا مراجع قضايي اعلام مي‌كنند.» وي در پايان همچنين گفت: «ما با دراويش مشكلي نداريم و امنيت رهبر آنها و بقيه اين افراد به عهده تامين‌كننده امنيت جامعه است. بحث ما دراويش نيست؛ بلكه افرادي است كه مخل امنيت مردم بشوند. به هر جناح، گروه، طيف يا قشري از جامعه تعلق داشته باشند طبيعتا برخورد لازم با آنها صورت مي‌گيرد كمااينكه در همه دنيا هم چنين است.»
آن‌طور كه حسين نقوي‌حسيني، سخنگوي كميسيون امنيت ملي بعد از جلسه فوق‌العاده ديروز به خبرنگار «اعتماد» گفته است: «در اين جلسه عنوان شد كه دريافت اطلاعاتي و ميداني ما اين است كه هدف اين گروه انحرافي به هيچ‌وجه حفظ امنيت تابنده يا سر حلقه‌هاي خودشان نبود. بلكه هدف‌شان برهم زدن امنيت، طرح شعارهاي ساختارشكنانه، ايجاد رعب و وحشت، همراهي با گروه‌هاي معاند و ضد انقلاب خارج از كشور و ايجاد آشوب بود. موج‌سواري گروه‌هاي افراطي مرتبط با ضد انقلاب و برهم زدن نظم، امنيت و آرامش مردم به هيچ‌وجه قابل قبول نيست و مردم انتظار دارند با اينگونه وحشي‌گري‌ها و خشونت‌طلبي‌ها برخورد قاطع شود.»
نارضايتي از عملكرد پليس
در اتفاقات خيابان پاسداران با مدارا برخورد شد. اين نظر محمود واعظي، رييس دفتر رييس‌جمهور است و بسياري از اصولگرايان مجلس به اين مدارا اعتراض دارند. واعظي ديروز در مورد نوع برخورد با درگيري‌هاي دوشنبه شب، گفت: « هيات دولت از وزارتخانه‌هاي اطلاعات و كشور و نيروي انتظامي و بسيج در خصوص مدارا و خويشتنداري با معترضين تشكر كرد.» مدارا و خويشتنداري مورد اشاره اما از نظر برخي سياسيون راهكار مناسب نيست. به عنوان نمونه بروجردي اتفاقات خيابان گلستان را از مصاديق بارز سوءاستفاده از مماشات پليس دانست و گفت: «به نظرم افكار عمومي انتظار دارد كه پليس با جديت بيشتري برخورد كند.»
رييس كميسيون امنيت ملي كه اتفاقات مورد را تروريستي مي‌خواند، «اتوبوسي كه به صورت وحشيانه و با روش داعشي موجب به شهادت رسيدن تعدادي از نيروهاي ناجا و بسيج شد مدت‌ها در اين خيابان پارك بوده و آن را تبديل به يك وسيله لجستيكي و تهيه غذا كرده بودند كه اين براي جامعه بسيار سنگين است كه درون يك خيابان مهم و اصلي تهران چند اتوبوس پارك كنند و براي افرادي كه مخل امنيت هستند تدارك ببينند. به نظر شوراي تامين بايد تصويب كند كه با جديت اقدامات بازدارنده صورت گيرد كه در آينده شاهد اين حوادث تلخ نباشيم.» انتقادها از عملكرد نيروهاي انتظامي به خاطر مدارا درحالي مطرح مي‌شود كه اين نهاد مسوول به بهترين شكل موجود از پس مديريت بحران برآمده و به گفته سخنگوي هيات رييسه مجلس در ماجراي اخير ۳۰۰ نفر را بازداشت كرده است. بهروز نعمتي همچنين توضيح داده است سه نفر از نيروي انتظامي و دو بسيجي شهيد و ۳۵ مامور نيروي انتظامي نيز مجروح شدند. گفتني است كه در جريان اين درگيري‌هاي برخي از دراويش نيز مجروح شده‌اند. البته بهروز نعمتي با تاكيد بر اينكه حتي يك گلوله نيز به سوي آنها شليك نشده است، گفت كه آنها خودشان با شمشير و آلات ديگر اقدام به ضرب و شتم كردند. نظر بروجردي نيز در مورد مجروح شدن برخي از آنها اين است كه در دعوا حلوا پخش نمي‌كنند.
ورود قوه قضاييه
«از قوه قضاييه انتظار مي‌رود با تمامي مسببان حادثه برخورد قانوني و صريح انجام دهد». اين خواسته رحماني‌فضلي وزير كشور، مجموعه دولت و مردم است. خواسته‌اي كه بدون شك از سوي قوه قضاييه بي‌پاسخ نمي‌ماند. در همين راستا غلامحسين محسني‌اژه‌اي سخنگوي قوه قضاييه ديروز گفت: «به دادسراي تهران تاكيد شده با سرعت و جديت در مورد همه عوامل مخل امنيت و آرامش مردم و كساني كه تحريق و تخريب داشته‌اند و براي به شهادت رسيدن عزيزان ما اقداماتي مشابه اقدامات جريان‌هاي تكفيري و داعشي انجام دادند، با تمام توان وارد شده و هرچه سريع‌تر پرونده آنها را تكميل و كساني را كه در اين راستا مجرم هستند، به دادگاه معرفي كنند.» وي با بيان اينكه امنيت و آرامش مردم يكي از امور مهمي است كه وظيفه حكومت اقتضا مي‌كند براي امنيت همه‌جانبه، تمام تلاش خود را انجام دهد، تصريح كرد: «اگر كساني از طريق قانون‌شكني، مخل نظم، امنيت و آرامش مردم شوند، دلهره، ناامني و خوف در جامعه ايجاد كنند و بخواهند براي مردم اضطراب به وجود بياورند، بايد به طور جد در مقابل آنها ايستاد و اين امر شوخي‌بردار نيست. اين اتفاقي كه در يكي دو شب پيش در خيابان پاسداران تهران رخ داد، موضوعي است كه نه دستگاه‌هاي مسوول مي‌توانند از آن بگذرند و نه مردم.»