توليت آستان قدس در جلسات جامعه روحانيت شركت نمي‌كند
رييسي؛ از مشهد تا لبنان
انتخابات 96 را مي‌توان نقطه عطفي در زندگي سياسي سيدابراهيم رييسي به شمار آورد. از آنجا بود كه ديگر اظهارنظر در موضوعات مختلف، سخنراني، سفر، بازديد و كارهايي از اين دست را رها نكرد. رييسي به پشتوانه حمايت جمنا و رسانه‌هاي اصولگرا خود را در قامت يك رييس‌جمهور مي‌ديد اما 16 ميليون راي براي تحقق اين رويا كافي نبود. رييسي انتخابات رياست‌جمهوري دوازدهم را به رقيب واگذار كرد اما دست از كار نكشيد. از همين رو به سفرهاي استاني و سخنراني‌هايي با رنگ و بوي رقابت‌هاي انتخاباتي ادامه داد. سفرهايي كه به مرزهاي ايران محدود نماند و تا لبنان پيش رفت. انتقادهاي بسياري به رويه رييسي مطرح شد و گويا او را به اين نتيجه رساند كه براي دستيابي به هدف بايد راه ديگري بيابد. اقدامات و اظهارات او در هفته‌هاي اخير نشان مي‌دهد كه از فضاي انتخاباتي و تلاش براي تخريب دولت روحاني فاصله و يك نوع رويكرد ايجابي در پيش گرفته است. نگاهي به سير رفتارهاي سياسي رييسي در ماه‌هاي گذشته اين گزاره را تاييد مي‌كند.
منطق اصولگرايان براي تغيير رويه
حال و هواي انتخابات چند ماه ادامه داشت و رييسي و جريان همفكر او به نوعي باخت در انتخابات را انكار مي‌كردند. چنانچه رييسي در نشست تقدير از نامزدها و فعالين اقشاري جبهه مردمي نيروهاي انقلاب كه در خرداد ماه برگزار شد، گفته بود: «انسجام ايجاد شده و سرمايه‌اي كه در انتخابات حاصل شد، اگر حفظ شود قطعا پيروزي حاصل مي‌شود». سيد محمد حسيني، عضو شوراي مركزي جمنا نيز معتقد بود كه « 16 ميليون راي فعلي اصولگرايان كاسته نخواهد شد بلكه با افزايش منتقدان دولت بر تعداد آنها افزوده خواهد شد مگر اينكه يك تغيير روش و منش اساسي در دولت دوازدهم صورت گيرد». از همين جمله سيد محمد حسيني معلوم شد كه اصولگرايان به ضعف‌هاي دولت دل بسته و تصور مي‌كنند كه دولت دوازدهم در ادامه راه موجبات نارضايتي مردم را فراهم مي‌كنند؛ پس جاي نگراني نيست و آنها بايد به روش ديگري آراي خود را افزايش دهند. عملكرد چند ماه گذشته دولت و اصولگرايان نشان مي‌دهد كه بر همين مدار حركت مي‌كنند. دولت دوازدهم با وجود تلاش‌ها و اقدامات مثبتي كه نبايد ناديده گرفته شود نتوانست موجبات رضايت خاطر حداكثري جامعه مدني را فراهم آورد. اصولگرايان از جمله ابراهيم رييسي نيز از اين فرصت استفاده كرده و ايجاد شكاف ميان مردم و دولت را به نقاط ضعف و اشتباهات تيم روحاني سپرده و خود از در ديگري وارد شدند.
مواضع غيرهمسو با دستگاه ديپلماسي
ابراهيم رييسي نسبت به ماه‌هاي اول بعد از انتخابات تغيير رويه داد اما به روزهاي قبل از كانديداتوري بازنگشت. او حالا ديگر خود را موظف مي‌داند تا در مورد هر يك از مسائل ريز و درشت در عرصه‌هاي سياست داخلي، سياست خارجي، اقتصاد، فرهنگ و... اظهارنظر كند. مثلا بعد از ماجراي حمله تروريستي به مجلس و هدف گرفتن مواضع داعش در سوريه توسط موشك‌هاي نقطه‌زن سپاه گفته بود: «بايد به سلاح روز مجهز بود و البته قدرت اصلي از آن خداوند است. بايد بنيه دفاعي و موشكي كشور مورد تقدير قرار گيرد، زيرا رسيدن به اين مرحله موشكي به صورتي ابتكاري با ايمان و اتكال به خداوند انجام شده و تضعيف كردن آن از ناحيه هر كسي امر ناپسندي است. دشمنان با نقشه استكبار و پول آل‌سعود قصد ناامن كردن تهران را داشتند، ولي نتوانستند و پيام سپاه به آنان اين بود كه اگر ناامني به ايران بياوريد هيچ جايي براي آنان امن نخواهد ماند». رييسي در برخي ديگر از اظهارنظرهاي خود از لحني استفاده مي‌كرد كه با رويكرد دستگاه ديپلماسي در راستاي ايجاد آرامش در منطقه سازگار نبود. مثلا در جلسه تفسير سوره «والعاديات» در مسجد جامع گوهرشاد گفته بود: « حكومت آل‌سعود امتداد راهبردي نظام استكبار جهاني در منطقه خاورميانه است. با وجود تمام امتيازات و باج‌هايي كه اين رژيم به امريكايي‌ها و غربي‌ها داده اما هر روز بيشتر تحت سلطه و نفوذ آنها قرار مي‌گيرد؛ رمز عقب‌نشيني استكبار، كوتاه آمدن از مواضع نيست، بلكه ايستادگي بر مواضع است».
سفرهاي پرحاشيه
رييسي سرگرم اظهارنظرهاي تند بود كه اصولگرايان تغيير رويكرد داده و ترجيح دادند كمي آهسته‌تر و با تامل‌تر حركت كنند. ترديدهايي در مورد جايگاه رييسي در جريان اصولگرا ايجاد شد و مصداقش آن بود كه حسين نقوي حسيني، نماينده اصولگراي مجلس در گفت‌وگويي با روزنامه ايران گفت: «بحث ليدري آقاي رييسي نياز به گذر زمان دارد. بايد بگذاريم زمان بگذرد. فعلا تازه از انتخابات خارج شديم و بايد يك مقدار بگذرد. به هر تقدير اصولگرايان نيازمند يك مكانيزم وحدت‌ساز و تصميم‌ساز هستند كه در اين انتخابات براي آن قدم‌هاي خوبي برداشته شد. قدم‌هاي بعدي را براي اينكه مشخص كنيم چه خواهيم كرد بايد فرصتي براي اظهارنظرها و موضع‌گيري‌هاي گروه‌هاي مختلف بدهيم تا نهايتا به يك اجماع برسيم».
اين ترديدها و تامل روي اظهارنظرها احتمالا در تغيير رويكرد رييسي اثرگذار بود و سبب شد كه او نيز از ضرب انتخاباتي فاصله بگيرد. با اين حال سفرهاي پشت سر هم ادامه داشت و بعضا حاشيه‌ساز نيز مي‌شد. جنجال اصلي را سفر به لبنان ايجاد كرد. جلال ميرزايي، نماينده مجلس شوراي اسلامي اين سفر را هزينه‌ساز خوانده و گفته بود: «مقامات مسوول در حوزه سياست خارجي مجاز به انجام چنين سفرهايي هستند و كسي انتظار ندارد ديگر مقام‌ها دست به چنين سفرهايي بزنند. چراكه به اعتقاد او اين سفرها نه‌‌تنها دستاوردي براي كشور ندارد، كه صرفا منجر به ايجاد هزينه مي‌شود».
كمتر سياسي و بيشتر اقتصادي
تغيير لحن و رويكرد رييسي در عرصه سياست داخلي اما كمتر ملموس است رييسي كه در تير ماه مي‌گفت: «عده‌‌اي در لباس دين، نگاه سكولار دارند و با وجود قرار داشتن در كسوت روحانيت، معتقدند دين در زندگي اجتماعي نبايد تاثير داشته باشد» و در بهمن ماه نيز هنوز بر مدار كنايه‌زني به رييس‌جمهور حركت مي‌كرد. شاهد اين مدعا آن است كه بعد از پيشنهاد حسن روحاني مبني بر استفاده از همه‌پرسي براي حل و فصل اختلاف نظرها، گفت: « مردم به فراخوان «همه خواهند آمد» كه رهبر حكيم انقلاب سردادند، پرشورتر و مستحكم‌تر از هميشه به صحنه آمدند و فرياد زدند كه اين لشكر عظيم به عشق رهبر آمده است... پاسخ متناسب به حضور پرشور مردم كه با وجود گله‌مندي‌هاي به‌حق آنان از مشكلات انجام شد، دميدن در آتش تفرقه و بيان سخنان جناحي و انتخاباتي نبوده و نيست. قدرشناسي از اين حضور پرشور، در گرو مبارزه بي‌امان با فقر و فساد و تبعيض است». با اين وجود نبايد اين نكته را ناديده گرفت كه رييسي در ماه‌هاي گذشته كمتر به موضوعات سياست داخلي پرداخته و مسائل اقتصادي مثل ماليات آستان قدس، بودجه اين نهاد و... را ترجيح داده است. او همين ديروز گفته بود: «راهبرد آستان قدس رقابت با فعالان بخش خصوصي و تصديگري نيست، بايد به‌گونه‌اي اقدام كنيم كه عامل تحرك و كارآمدي فعالان مردمي در بخش‌هاي مختلف باشيم. مهم‌تر از خصوصي‌سازي، توانمندسازي و حمايت از بخش خصوصي است كه يك حلقه مفقوده در مديريت كشور است». وي افزود: «در سال 94 تنها 48 درصد درآمدهاي پيش‌بيني‌شده در بودجه محقق شده بود كه اين رقم در سال 95 به 76 درصد افزايش يافت و در سال گذشته اين ميزان به بيش از 90 درصد رسيد. عملكرد دستگاه‌هاي نظارتي را مخل ابتكار و جرات مديران نمي‌دانم. كار اگر متقن و علمي باشد و مدير خود را مقيد به قانون بداند، زمينه‌هاي ابتكار و اقدام جهادي فراهم خواهد بود».
جامعه روحانيت يا جمنا
بررسي فعاليت‌هاي سياسي رييسي در يك سال گذشته به اظهار نظرهاي او و تغييرات ايجاد شده در لحن و محور آنها محدود نيست. رييسي در اين مدت علاوه بر مسووليت آستان قدس، يك مسووليت جديد يعني حضور در هيات انديشه ورز خبرگان رهبري را بر عهده گرفته اما اين امر مانع از آن نشده كه اصولگرايان او را از فهرست كانديداهاي اصولگرايان در انتخابات‌هاي آتي حذف كنند. چندي قبل گمانه‌هايي در مورد استفاده از ظرفيت او در انتخابات 98 نيز مطرح شده بود البته تحليلگران مسائل سياسي اين گمانه را چندان جدي نگرفته و اغلب معتقد بودند كه او جايگاه فعلي را به خاطر كرسي نمايندگي و رسيدن به يك نبرد انتخاباتي با علي لاريجاني بر سر رياست مجلس رها نخواهد كرد. بر اين مبنا اصولگرايان همچنان رييسي را داراي ظرفيت رياست‌جمهوري مي‌بينند. رييسي اما براي آزمودن دوباره بخت خود در اين نبرد به جمنا نزديك‌تر شده است و آنطور كه محمدتقي رهبر، عضو جامعه روحانيت مبارز اعلام كرده بود طي يك سال گذشته در جلسه اين تشكل شركت نكرده است. غلامرضا مصباحي‌مقدم، سخنگوي جامعه روحانيت مبارز اما عدم حضور رييسي در جلسات را به خاطر مشغله رييسي و دوري مسافت از تهران تا مشهد مي‌داند و معتقد است كه جدايي در كار نيست.