تصميم دستوري، تكرار تجربيات گذشته
فريال مستوفي
بخش خصوصي سال‌هاست كه خواهان تك‌نرخي شدن ارز از سوي دولت است و اين امر را باعث ثبات بيشتر اقتصاد و افزايش حضور بخش خصوصي داخلي و خارجي در بخش سرمايه‌گذاري ايران مي‌داند اما به نظر مي‌رسد دستور جديد دولت مبني بر تثبيت قيمت ارز و تعيين قيمت 4200 توماني براي شرايط فعلي بازار ارز تنها تكرار تجربه‌هاي گذشته تك نرخي كردن ارز است و حاصل ديگري ندارد.
ناگفته پيداست كه نرخ 4200 تومان دلار ماندگار نخواهد بود، چراكه در حال حاضر ارزش دلار واقعي بالاتر از قيمت 4200 تومان اعلام شده است. در حقيقت موضوع اصلي اين است كه هميشه عرضه و تقاضا تعيين‌كننده قيمت ارز بوده و اينكه بخواهيم با تعيين يك قيمت بازار را به سمت و سويي هدايت كنيم كه شرايط آن وجود ندارد حاصلي جز شكست به دنبال نخواهد داشت.
علم اقتصاد تاكيد مي‌كند كه اگر عرضه در بازار وجود داشته باشد مي‌توانيم قيمت ارز را به هر قيمتي كه بخواهيم ثابت نگه‌داريم ولي در شرايط حاضر با توجه به اينكه عرضه پايين‌تر از تقاضا است اين امر محقق نخواهد شد. اگر مي‌توانستيم ارز را 4200 تومان قيمت‌گذاري كنيم و اگر عرضه وجود داشت چرا اجازه تلاطم در بازار داده شد؟ و حتي اجازه فرار سرمايه را داديم.
در حقيقت فرار سرمايه فقط به معني خروج ارز از كشور نيست، بلكه ارزي كه از چرخه اقتصاد به صندوق خانه‌ها منتقل مي‌شود هم فرار سرمايه خوانده مي‌شود. در همين حال اعلام تثبيت نرخ ارز از سوي دولت به اين معناست كه دولت ارز در اختيار دارد و مي‌خواهد با نرخ دستوري خود به بازار عرضه كند و اين امر اين سوال را به ذهن متبادر مي‌سازد كه اگر دولت ارز داشت چرا در شرايط بحراني با عرضه به بازار جلوي بحراني‌تر شدن قيمت‌ها را نگرفت؟
به همين دليل فكر نمي‌كنم اين تاكتيك اعلام‌شده از سوي دولت براي تثبيت قيمت ارز ماندگاري داشته باشد. تجربه‌هاي قبلي نشان داد كه زماني دلار 170 توماني، 100 و 800 توماني، 3200 توماني و الان 4200 توماني داشته‌ايم و در نهايت باز هم قيمت ارز ثابت نمانده و چند نرخي شده است و هم‌اكنون بنا به شرايط باز هم محكوم به تكرار تجربيات قبلي هستيم. به همين دليل پيش‌نياز اجرايي شدن اين تصميم دولت عرضه به‌قدر نياز است كه مي‌تواند بازار عرضه و تقاضا را به ثبات برساند. وقتي بسترهاي لازم وجود نداشته باشد، سخن گفتن از ثبات معنادار نيست.
نيك مي‌دانيم نرخ‌گذاري‌ها و تلاطم بازار ارز بر بازار سرمايه‌گذاري تاثير دارد. حتما تك‌نرخي شدن ارز، اثر مثبتي بر سرمايه‌گذاري خواهد داشت. اينكه سرمايه‌گذار بداند با چه نرخي پول خود را مي‌آورد و با چه نرخي آن را مي‌برد، براي او حائز اهميت است. ولي اطمينان از آينده اين تصميم شايد براي سرمايه‌گذار دشوار باشد. هميشه نرخ‌هاي دستوري بي‌ثبات بوده است. ما بايد از دولت بپرسيم چگونه مي‌خواهد اين نرخ را ثابت نگه دارد؟
رييس كميسيون سرمايه‌گذاري اتاق ايران