واكاوي سفر رييس‌جمهور...
حسين مسعودنيا
رييس‌جمهور اسلامي ايران به دعوت همتاي قطري خود براي سفري دو روزه عازم اين كشور شد. گسترش روابط دوجانبه در حوزه‌هاي مختلف و شركت در اجلاس سران مجمع كشورهاي صادركننده گاز از مهم‌ترين برنامه‌ها و اهداف سفر رييس‌جمهور به قطر اعلام شده است. اين سفر مي‌تواند پيامدهاي مهمي براي سياست خارجي ايران به‌ويژه در حوزه منطقه‌اي داشته باشد كه مهم‌ترين آنها به شرح ذيل است:
1- دولت سيزدهم يكي از اهداف اصلي خود در سياست خارجي را گسترش روابط با كشورهاي همسايه به‌ويژه در حوزه جنوب اعلام كرده و اين سفر مي‌تواند گامي مهم براي تحقق اين هدف باشد.
2- جمهوري اسلامي ايران به دنبال مقابله با جنگ رواني ايران‌هراسي در منطقه و سياست هژمون‌گرايي عربستان در منطقه و شوراي همكاري خليج‌فارس است لذا يكي از مهم‌ترين راهكارها براي نيل به اين هدف گسترش روابط با برخي كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس مانند عمان، قطر و كويت همراه با كاهش تنش در روابط با امارات متحده عربي است.
3- خاورميانه در سال‌هاي اخير شاهد رقابت سه گفتمان متفاوت از اسلام يعني اسلام سلفي - تكفيري به رهبري عربستان، اسلام اخواني به رهبري قطر و تركيه و اسلام شيعي به رهبري ايران بوده است. گسترش روابط جمهوري اسلامي ايران با قطر به عنوان يكي از اعضاي اصلي اردوگاه اخواني مي‌تواند به حل‌وفصل چالش‌هاي ايجاد شده فراروي امنيت منطقه از سوي گفتمان‌هاي سلفي_ تكفيري كمك كند.
4- نزديكي ايران و قطر مي‌تواند نه‌تنها زمينه را براي گسترش مقابله با تروريسم در منطقه فراهم كند، بلكه مي‌تواند به حل‌وفصل برخي بحران‌هاي منطقه‌اي مانند بحران سوريه، يمن و حتي بهبود روابط ايران با كشورهاي عربي از جمله با عربستان كمك كند.
5- گسترش روابط با قطر نه‌تنها امكان دسترسي ايران به بازار اقتصادي اين كشور را فراهم مي‌كند، بلكه در صورت تداوم تحريم‌ها به ايران امكان دور زدن برخي تحريم‌ها را از طريق تجار و موسسات قطري فراهم مي‌كند.
6- به دنبال تصميم امريكا مبني بر خروج نيروهايش از منطقه نوعي خلأ در ساختار امنيتي منطقه فراهم شده است. كشورهاي حاشيه جنوبي خليج‌فارس به دليل ماهيت دست‌نشانده بودن خود و عدم برخورداري از پايگاه مردمي هميشه درصدد بوده‌اند تا با بهره‌گيري از حمايت يك دولت خارجي تداوم حيات خود را تضمين كنند... اما اكنون دولت كنوني امريكا يعني بايدن به دليل تمركز روي مسائل جنوب شرق آسيا به‌ويژه روابط با چين تصميم به خروج نيروهايش از اين منطقه گرفته است. رقيب و دشمن اصلي ايران يعني اسراييل درصدد برآمده است تا با استفاده از اين فرصت و با توسل به حربه ايران‌هراسي از طريق اعلام آمادگي براي جايگزيني نقش امريكا در منطقه به دنبال نزديكي به مرزهاي ايران و استقرار نيروهاي خود در نزديكي ايران باشد. سفر مقامات رژيم صهيونيستي در ماه‌هاي اخير به كشورهاي امارات و بحرين در اين راستاست. بدون شك راهكار دولت مبني بر تنش‌زدايي با همسايگان و ايجاد اعتمادسازي در روابط با كشورهاي حاشيه جنوبي خليج‌فارس مي‌تواند ترفند رژيم صهيونيستي را خنثي كند.
7- قطر در جريان مذاكرات احياي برجام در وين سعي كرده است تا نقش ميانجي در اين مهم به‌ويژه در روابط ايران و امريكا ايفا كند. سفر رييس‌جمهور به قطر و مذاكره با مسوولان قطري مي‌تواند درحالي كه مذاكرات وين به روزهاي سرنوشت‌ساز خود نزديك شده است نقش مثبت و سازنده‌اي در احياي برجام داشته باشد.
8- سياستمداران ما بايد اين مهم را مدنظر قرار دهند كه منافع ملي ما گسترش روابط با همسايگان به‌ويژه در حاشيه جنوبي خليج‌فارس را ايجاب مي‌كند و تنش‌زدايي در روابط با كشورهاي اين منطقه مي‌تواند مقدمه‌اي براي تنش‌زدايي بين‌المللي باشد، موضوعي كه متاسفانه سال‌هاي متوالي مورد غفلت قرار گرفت و خسارات زيانباري براي منافع ملي ايران به دنبال داشته است.
9- يكي از مولفه‌هاي اصلي سياست خارجي ايران انرژي به ويژه نفت و گاز است. در سال‌هاي پس‌از انقلاب به‌ويژه در سال‌هاي اخير به دليل تحريم‌ها، رقابت‌هاي سياسي در درون اوپك و مداخله قدرت‌هاي خارجي نقش ايران در بازار انرژي به‌ويژه نفت كم‌رنگ شده است و رقباي منطقه‌اي ايران مانند عراق درصددند تا با افزايش توليد جايگزين نقش ايران در بازار نفت شوند. اما اكنون با توجه به رويگرداني جهان از انرژي‌هاي فسيلي و روي‌آوري به انرژي‌هاي پاك هنوز گاز از اهميت زيادي در سياست بين‌الملل انرژي برخوردار است. مجمع كشورهاي صادركننده گاز كه به ابتكار ايران تاسيس شده و حداقل سه ضلع مثلث گازي جهان يعني روسيه، ايران و قطر در آن عضويت دارند، فرصت مناسبي در اختيار رييس‌جمهور ايران قرار داده است تا با شركت در كنفرانس سران اوپك گازي و رايزني با مقامات قطري و حتي روسيه درصدد بازيابي نقش ايران در تامين انرژي جهان به‌ويژه در حوزه گاز برآيد به‌خصوص در روزهايي كه غرب به دليل تنش با روسيه بر سر موضوع اوكراين به شدت به دنبال پيدا كردن جايگزيني به جاي روسيه براي تامين انرژي خود است. لذا همكاري ايران و قطر در اين حوزه نيز مي‌تواند به نفع منافع ملي ايران باشد مضافا اينكه اين همكاري مي‌تواند بستري براي افزايش همكاري در حوزه‌هاي مشترك گازي مانند حوزه چهارده پارس جنوبي باشد به‌خصوص با توجه به اينكه متخصصين انرژي بارها هشدار داده‌اند كه با توجه به عدم توانايي ايران براي سرمايه‌گذاري در حوزه پارس جنوبي مي‌تواند در آينده‌اي نزديك ايران را با بحران انرژي در اين حوزه مواجه كند. خلاصه كلام اينكه سفر بالاترين مقام اجرايي كشور به قطر به عنوان يكي از اعضاي شوراي همكاري خليج‌فارس و شركت در مجمع كشورهاي صادركننده گاز هم از نظر منطقه‌اي و هم از نظر بين‌المللي مي‌تواند به نفع منافع ملي جمهوري اسلامي ايران باشد البته مشروط بر اينكه كارگزاران حوزه سياست خارجي و انرژي ايران بتوانند از اين سفر حداكثر استفاده را برده و تحت تاثير فضاي رسانه‌اي در داخل و تبليغات رواني دشمنان منطقه‌اي به‌ويژه رژيم صهيونيستي قرار نگيرند.