شهر فراموش شده شوش

شوش يكي از سرزمين‌هاي شگفتي‌ باستان است. از دوره عيلامي و شهر و معبد دورانتاش و آپادانا گرفته تا شهر ُمگرنات اسلامي. بسياري نمي‌دانند به غير از بناهاي معرفي شده در شوش، بنا و شهرهاي ديگري با قدمت هزارساله در شوش وجود دارد.

ميراث فرهنگي در شوش هرگز و هيچ جايي اين مكان و بناهاي فاخر اسلامي را معرفي نمي‌كند. علت اين رويه را مي‌توان در رويكرد سليقه‌اي، يا شايد نوعي شلختگي در مديريت جست. مگرن يا ُمگرنات نام شهري باستاني در بخش شاوور شهرستان شوش است كه بنا به مستندات ميراث فرهنگي به قرن دوم و سوم هجري قمري برمي‌گردد. اين بنا كه به ثبت ملي نيز رسيده هنوز تعيين عرصه و حريم نشده است.

اهالي اين منطقه باورهاي مختلفي درباره اين مكان و بنا دارند. زنان قديمي مي‌گويند آن بنا قبرستان ِ موهومي است و اگر بخواهند كسي را نفرين بكنند مي‌گويند «كون نمت بل ُمگرنات» يعني «در مگرنات بخوابي و بميري». اما مردان مي‌گويند اينجا در عين موهوم بودن، مكان مقدسي بود كه اجدادمان وقتي مي‌خواستند به سفر بروند و اگر وسيله قيمتي داشتند و مي‌خواستند آن را در جايي امن نگهداري كنند در همين بناي مگرنات مي‌گذاشتند و كسي به آن دست نمي‌زد.

شهر اسلامي مگرنات كه نام آن از واژه قرن يا به زبان محلي ِ آن منطقه ُگرن به معني «شاخ» گرفته شده همواره مورد تعرض و تخريب حفاران غيرمجاز قرار مي‌گيرد. تاكنون ده‌ها گودال عميق در اين شهر باستاني به صورت غيرمجاز حفاري شده است. تنها بناي به جا مانده از اين شهر نيز به‌شدت در معرض خطر و تعرض سودجويان است بطوري كه در چهار گوشه اين بنا حفاري‌هايي به عمق 10 تا 12 متري صورت گرفته است.

به نظر مي‌رسد تنها نيروي انساني ِ در دسترس و قابل اعتماد براي حفاظت از اين قبيل مناطق، جوامع محلي و نمايندگان اين جوامع هستند كه مي‌توانند با مديريتي صحيح و به موقع، در حفظ اين جاذبه‌هاي تاريخي و گردشگري تلاش و ميراث فرهنگي را ياري دهند. گردشگري بايد جنبه‌هاي فرهنگي، ارزشي و عناصر سنتي جوامع محلي را مد نظر داشت باشد تا به اقتصاد پايدار كه مورد تاكيد بسياري از كارشناسان و مديران است، برسد‪. ‬ افسوس كه مديريت ميراث فرهنگي در برخي شهرستان‌ها ازجمله شوش اندك اهتمامي براي جذب مشاركت جوامع محلي نداشته است. كافي است مروري بر توليداتِ فرهنگي ِ اداره ميراث فرهنگي شوش و پايگاه جهاني اين شهر بندازيد تا متوجه غيبتِ جوامع محلي در اين توليدات باشيد. البته مديركل جديدِ ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي خوزستان بارها تاكيد به مشاركت جوامع محلي و توجه به ميراث معنوي را داشته كه اميدواريم اين سخنان توسط مديران شهرستاني‌اش وارد عرصه عمل و اجرا شوند.