قانوني براي برخورد با متخلف نداريم
عليرضا زماني
با شنيدن خبر كشف 12 هزار عقرب در يك شهر اين سوال به وجود مي‌‌آيد كه چرا بايد افراد درگير سوداگري‌هايي باشند كه در آن حيات يك جاندار در معرض خطر قرار بگيرد. مشكل اصلي در رابطه با پرورش گونه‌هايي مثل عقرب در كشور اين است كه قوانين مناسبي براي برخورد با كساني كه چنين اقداماتي انجام مي‌دهند وجود ندارد. متاسفانه سازمان حفاظت محيط زيست اهميتي كه براي موجوداتي مثل پستانداران بزرگ جثه قائل است، براي بندپايان و ساير حيوانات قائل نيست و زماني به سراغ متخلفان در اين مورد مي‌رود كه آسيب‌هاي جدي به اين گونه‌ها وارد شده است. اين موضوع اين روزها آنقدر فراگير شده كه در عرض يك ساعت گذشته 5 پيام در زمينه پرورش عقرب به دست من رسيده است. غالب اين پيام‌ها از سوي افرادي است كه هيچ كدام تخصصي در اين زمينه ندارند و تنها با اهداف اقتصادي دست به اين كار مي‌زنند. به بسياري از افرادي كه در مورد پرورش عقرب مشورت مي‌خواهند مي‌گويم كه اين كار خلاف قوانين است اما آنها عنوان مي‌كنند كه سازمان محيط زيست مجوز پرورش عقرب براي ما صادر كرده است. واقعيت اين است كه افراد به راحتي با پركردن يك فرم و طي كردن مراحل اداري، مجوز پرورش عقرب دريافت مي‌كنند. اين در حالي است كه در نمونه‌برداري‌هاي علمي كه در مواقع مناسب سال انجام مي‌گيرد، شاهديم كه تعداد عقرب‌ها به طور چشمگيري كاهش پيدا كرده است. در بسياري از مناطق مشاهده مي‌كنيم كه افراد سنگ‌ها را برداشته‌اند يا گودال‌هايي حفر كرده‌اند كه بتوانند عقرب‌ها را شكار كنند.
در كشور ما بيش از 50 نوع عقرب شناسايي شده است كه تعداد قابل توجهي از آنها بومي هستند و فقط در ايران يافت مي‌شوند و بعضي از آنها هم پراكنش‌هاي محدودي دارند. اما فعاليت‌هاي اين افراد مي‌تواند جمعيت اين گونه‌ها را در معرض خطر قرار دهد يا در مواردي از بين ببرد. شناسايي عقرب فرآيند پيچيده‌اي دارد، در بسياري از موارد افراد ناآگاه هنگام شكار، گونه‌هاي ناشناخته را از بين مي‌برند. مشكلي كه در اين زمينه داريم اين است كه عموم مردم براي پيگيري اخبار از منابع دست اول استفاده نمي‌كنند، منابع خبري اين روزها غالبا شبكه‌هاي مجازي است كه به راحتي اخبار و اطلاعات در آن نشر پيدا مي‌كند. همين موضوع باعث ميشود وقتي افراد خبري مي‌خوانند مبني براينكه زهر عقرب قيمتي چند ميلياردي دارد به راحتي اعتماد مي‌كنند و وارد اين چرخه مي‌شوند. در حالي كه فقط كافي است به اين فكر كنند كه اگر واقعا قيمت يك گرم زهر عقرب 8-4 ميليارد تومان است، اين فرد چرا كلاس تلگرامي برگزار مي‌كند؟ مي‌تواند با فروش اين زهر زندگي خود را تامين كند و نيازي به تبليغ گسترده و برگزاري اين دوره‌ها ندارد. دوره‌هايي كه تنها براي او رقيب‌هاي جديد در بازار ايجاد مي‌كند. و به اين فكر كنند كه چه كسي اين زهر عقرب‌ها را خريداري مي‌كند؟
در مواردي عنوان ميشود اين زهر عقرب ممكن است استفاده دارويي داشته باشد و افراد بتوانند آن را به شركت‌هاي داروسازي بفروشند، اما اين يك نظريه اشتباه است. زهر گونه‌هاي مختلف جانداران، تركيب پروتييني خاص و منحصر به خود را دارد. اين تركيب منحصر به فرد ممكن است نقش دارويي هم داشته باشد، مثلا مواردي بود كه از زهر عنكبوت دارويي براي درمان بيماري‌هاي قلبي تهيه كرده‌اند. اما نكته‌اي كه وجود دارد اين است كه علم بيوشيمي تا جايي پيشرفت كرده كه نيازي نيست براي تهيه يك دارو عقربي شكار شود. براي مطالعات دارويي با تعداد محدودي از عقرب‌ها كار در آزمايشگاه صورت مي‌گيرد و در بسياري موارد حتي مي‌توانند تركيب پروتييني زهر را سنتز كنند و نيازي به شكار اين تعداد عقرب نيست.
كارشناس حيات وحش