دو روي يك استعفا
اميرعلي ابوالفتح
در ادامه استعفاها و بركناري‌هاي متعدد در دولت دونالد ترامپ، نيكي هيلي هم از مقام سفارت ايالات متحده امريكا در سازمان ملل متحد اعلام كناره‌گيري كرد. نمايندگي دايم ايالات متحده امريكا در سازمان ملل متحد مقامي همتراز با وزراي دولت امريكا است و عضوي از كابينه دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا محسوب مي‌شود. در مورد اينكه چه انگيزه‌هايي وجود داشت و چه گذشت كه هيلي به اين نتيجه رسيد از دولت امريكا خارج شود، گمانه‌زني‌هاي مختلفي شكل گرفته است. براساس آنچه اعلام شده است...
نيكي هيلي تا پايان سال جاري ميلادي يعني دي ماه در مقام خود باقي خواهد ماند. اين كناره‌گيري اما دو روي متفاوت دارد. ظواهر امر نشان مي‌دهد كه خانم هيلي به شكل دوستانه و داوطلبانه اين مقام را ترك كرده است. دونالد ترامپ اعلام كرده است كه سفير امريكا در سازمان ملل متحد شش ماه پيش به او اطلاع داده است كه قصد دارد در پايان دو سالگي خدمتش در اين مقام از كرسي خود كناره‌گيري كند و الان رييس‌جمهور با اين خواست موافقت كرده است. نشانه‌هاي وجود دارد كه اين گمانه‌زني را قوت مي‌بخشد. دونالد ترامپ دقايقي قبل از اعلام رسمي خبر كناره‌گيري توييت كرد: «دوست سفير من در اتاق بيضي خبر مهمي را اعلام مي‌كند». اين لحن حاكي از اين بود كه احتمالا تنشي ميان رييس‌جمهور و سفير امريكا در سازمان ملل متحد وجود ندارد.
نيكي هيلي در جلسه صبح سه‌شنبه كاخ سفيد، خيلي از رييس‌جمهور امريكا تجليل كرد، از دختر، داماد و همسر رييس‌جمهور نام برد و تشكر ويژه‌اي كرد و خود دونالد ترامپ هم به‌شدت هيلي و عملكرد او را مورد تحسين قرار داد. تمامي اين ظواهر با اخراج‌ها و كناره‌گيري‌هاي پيشين در كابينه دونالد ترامپ متفاوت بود، در موارد قبلي شاهد عزل‌هاي فوري، اخراج‌هاي تحقيرآميز و حتي اخراج از طريق ارسال پيام عمومي در شبكه‌هاي اجتماعي بوديم. اما كناره‌گيري هيلي اينچنين نبود. همين‌كه نيكي هيلي بدون بروز اختلاف و تنش بر اساس ميل شخصي اين موضوع را اعلام كرد و دونالد ترامپ تا اين حد به او احترام گذاشت كه اعلام خبر را به شكل نشست خبري دو نفره در دفتر كار رييس‌جمهور برگزار كرد، نشان از تفاوت اين استعفا با اخراج‌ها و كناره‌گيري‌هاي ديگر در كاخ سفيد ترامپ دارد.
با اين حال بسياري از خبرنگاران، رسانه‌ها و حتي مديران ارشد دولت ترامپ از اين خبر غافلگير شدند، تا جايي كه گفته مي‌شود جان كلي، رييس دفتر دونالد ترامپ كاملا از اين اتفاق بي‌خبر بود و از نحوه انتشار اين خبر شگفت‌زده شده‌اند.
فرضيه دومي در مورد كناره‌گيري نيكي هيلي وجود دارد، اينكه پشت اين نمايش دوستانه در برابر دوربين‌ها، دلايل ديگري براي كناره‌گيري نماينده امريكا در سازمان ملل متحد وجود داشته باشد. گمانه‌زني‌هاي زيادي در مورد اختلافات يا مشكلات ميان كاخ سفيد و نيكي هيلي وجود دارد. طي ماه‌هاي گذشته با وجود وفاداري كامل نيكي هيلي به رييس‌جمهور امريكا، اختلاف‌هايي هم بروز كرد و نيكي هيلي در مورد برخي سياست‌هاي دولت ترامپ از جمله در مساله كره شمالي انتقادهايي از سياست‌هاي دولت ترامپ مطرح شد. زماني كه سرمقاله نيويورك‌تايمز به قلم يك مقام ارشد ناشناس دولت ترامپ منتشر شد و نويسنده آن خبر داد كه يك هسته مقاومت در درون دولت ترامپ شكل گرفته است، گمانه‌زني‌هايي در مورد هويت نويسنده مطرح شد كه يكي از آنها اشاره به نيكي هيلي به عنوان نويسنده احتمالي اين مقاله بود.
همزمان يك نهاد نظارتي در امريكا كه مسوول رسيدگي به عملكرد اخلاقي و نظارت بر رفتار دولتمردان امريكايي است به تازگي اتهام‌هايي را به نيكي هيلي وارد كرده است و اين ظن را ايجاد كرده است كه سفير امريكا در سازمان ملل متحد در معرض اتهام‌هاي مالي، سوءاستفاده از اموال دولتي و سوءاستفاده از قدرت است. ممكن است دولت ترامپ تصميم گرفته باشد قبل از اينكه اين پرونده علني شود و به يك رسوايي حقوقي رسانه‌اي جديد براي دولت ترامپ تبديل شود، توافق شود كه براي كنترل آسيب‌ها هيلي از مقام خود كناره‌گيري كند. با گذر زمان قطعا ابعاد تازه‌اي از اين خبر ناگهاني مشخص مي‌شود و مي‌توان دقيق‌تر ارزيابي كرد كه چرا اتفاق ناگهاني روي داده است، اينكه نيكي هيلي به ميل شخصي و به اختيار از مقام خود كناره‌گيري كرده است يا اينكه اختلافات يا مشكلاتي وجود داشت كه ترامپ تصميم گرفته است تا يك عضو كليدي كابينه خود را بركنار كند.
هيلي عضوي كليدي در تدوين سياست خارجي دولت ترامپ محسوب مي‌شد و همان‌گونه كه اشاره كردم مقام او در حد يك عضو كابينه و چه بسا هم‌پاي وزير خارجه محسوب شود. زماني كه يك سال پيش ركس تيلرسون از مقام خود كناره‌گيري كرد، نقش نيكي هيلي در سياست خارجي امريكا به‌شدت افزايش يافت و حتي گمانه‌هايي در مورد جانشيني او به جاي وزير خارجه پيشين مطرح شد. با اين حال با رفتن هيلي نمي‌توان تصور كرد كه تغيير بنياديني در سياست خارجي امريكا ايجاد شود، سياست خارجي امريكا توسط شخص رييس‌جمهور تنظيم و ابلاغ مي‌شود و افرادي مانند سفير امريكا در سازمان ملل متحد، فقط نقش مشاوره‌اي و اجرايي دارند. به اضافه اينكه مشاوره‌هاي شوراي امنيت ملي و به ويژه مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور كه اكنون در اختيار جان بولتون است بسيار اثرگذارتر هستند.
از يك طرف رفتن نيكي هيلي از دولت مي‌تواند براي ايران حايز اهميت باشد. هيلي يكي از شخصيت‌هاي بسيار
ضد ايراني بود كه نمايش‌هاي متعددي عليه ايران اجرا كرد. او قطعاتي از تعدادي تجهيزات نظامي را در زير زمين پنتاگون به نمايندگان كشورهاي عضو شوراي امنيت نشان داد و ادعا كرد كه متعلق به ايران هستند و در هر سخنراني خود در شوراي امنيت نيش و طعنه‌هايي تند به ايران مي‌زد. شايد خروج يك ضدايراني از دولت امريكا تا حدي به نفع ايران ارزيابي شود. اما باز هم نمي‌توان مادامي كه جانشين او مشخص نشده است، در اين مورد ارزيابي جدي داشت، چرا كه نيكي هيلي در برابر افرادي مانند جان بولتون، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا، منعطف‌تر و منطقي‌تر محسوب مي‌شد. سابقه نشان مي‌دهد كه نمي‌توان به اين جايگزيني‌ها
دل‌بست، چرا كه چه در مقام وزارت خارجه و چه در مقام مشاور امنيت ملي، بعد از بركناري افراد متعادل‌تر، شاهد جانشيني افرادي تندروتر بوديم. اين احتمال وجود دارد كه فردي همسوتر با جان بولتون جايگزين نيكي هيلي شود و تيم ضدايراني و ضدبرجامي سياست خارجي امريكا كه بعد از مايك پمپئو و جان بولتون، ضلع سوم تازه‌اي پيدا كند. بايد منتظر تصميم دونالد ترامپ براي جانشين نيكي هيلي ماند تا بتوان در مورد رويكرد آينده امريكا در سازمان ملل متحد، ارزيابي دقيق‌تري ارايه داد.