«پيچ تاريخي»، «موقعيت حساس كنوني» واز اين قبيل واژههايي هستند كه در طول 4 دهه گذشته با گوشمان بسيار آشنا مينمايند. از درگيريهاي اوايل انقلاب گرفته تا هشت سال جنگ و پسا جنگ و حالا اين روزها صحبت از جنگ اقتصادي به ميان ميآيد و بار ديگر اين واژه «شرايط حساس كنوني» است كه برجسته ميشود؛ شرايطي كه اگر اشتباهات داخلي را از آن فاكتور بگيريم دولتهايي مانند امريكا و اسراييل و البته آتش رقابتهاي منطقهاي كه هيزمش در دست عربستان است در پديد آمدن آن نقش كليدي داشتهاند اما سوال اينجاست كه راهحل در اين شرايط چيست؟ حسن روحاني در رداي رياستجمهوري عبور از اين گردنه باريك و خطرناك را در گرو وحدت ميداند و معتقد است كه بايد رقابتهاي انتخاباتي را كنار گذاشت. اما اين تنها رييسجمهور نيست كه چنين نظري دارد و اسحاق جهانگيري هم براي مشكلات امروز كشور نسخهاي از جنس وحدت ميپيچد.
مردم و معادله اداره كشور
كافي است در خيابان قدمي بزنيم و گوش به حرفهاي عابراني كه از كنارمان رد ميشوند بسپاريم. اغلب اعتقادي راسخ به پشتپردهها دارند. مسالهاي كه اگر از آن به عنوان روحيه «دايي جان ناپلئوني» نام ببريم پر بيراه نباشد. روحيهاي كه منشا آن مخفيكاريها به بهانه پرهيز از انتقال تنش است؛ و باز اين سوال مطرح ميشود كه مردم در معادلات تصميمگيري چه نقشي دارند؟ اسحاق جهانگيري در همين راستا روز سهشنبه در جلسه توديع و معارفه وزراي پيشين و جديد وزارت صنعت و معدن گفت: آخرين پرده نمايش ترامپ و همكارانش در امريكا ديشب به صحنه آمد. در اين شرايط مهم است كه كشور را چگونه اداره كنيم. مسائل و تصميمگيريها در اداره كشور بايد با دقت دنبال شود. آنچه حياتي است اين است كه با مردم صادقانه صحبت شود چون مردم صاحبان اصلي كشور و انقلاب بوده و عبور از شرايط سخت پيش رو جز با همراهي مردم امكانپذير نيست. ما به مشاركت و همكاري مردم نياز داريم بنابراين شرايط كشور براي مردم دقيق تبيين شود. البته اين بدان معنا نيست كه مسائل نگرانكننده را پمپاژ كنيم. آنجا كه لازم نيست نبايد مردم را نگران كنيم. بايد نگرانيها را در ميان خود نگه داريم ولي هيچ موضوع ديگري هم نبايد از مردم پنهان بماند.
صحبتهاي جهانگيري به همينجا ختم نميشود و يك گام به عقب ميگذارد تا روزهاي اوايل انقلاب را يادآوري كند. او ميگويد: ما از اول انقلاب روزهاي سختي را پشت سر گذاشتهايم؛ مردم بايد ببيند مسوولان صادقانه براي عبور از مشكلات تلاش ميكنند اگر مردم اين را ببينند حتما به ميدان ميآيند و از هيچ كمك و فداكاري دريغ نميكنند. ما به چشم خود فداكاري مردم در دوران جنگ تحميلي را ديدهايم.
سايه سنگين تحريم و نمايش پيروزي ايران
«تحريم» واژه ناآشنايي نيست و درست اولين تحريمها عليه جمهوري اسلامي ايران بعد از ماجراي 13 آبان و اشغال سفارت امريكا رقم خورد اما اين واژه وقتي به سالهاي 90 رسيد ديگر فقط يك لغت حساب نشد و به دنبال آن كاهش درآمد و افزايش تورم را معنا كرد.
اين روزها بعد از خط و نشانهاي دونالد ترامپ بار ديگر چشمهاي نگران مردم از شوكهاي اقتصادي به دهان و دستان مسوولان دوخته شده است تا ببينند قرار است براي بياثر كردن تحريمهاي جديد چه تدبيري پيش بگيرند. هرچند حسن روحاني از دور زدن تحريمها سخن ميگويد اما به نظر ميرسد تنها راهكار در اين ميداني كه به ميدان جنگ اقتصادي معروف شده است، دور زدن تحريم نباشد؛ آن هم با توجه به اينكه اروپاييها هم چندان دل خوشي از رفتارهاي يكجانبه امريكا ندارند. موضوعي كه معاون اول رييسجمهور هم به آن اشاره ميكند و ميگويد: «امريكا با تمام توان و ظرفيت خود وارد ميدان تحريم ايران شده است؛ با وجود اين امريكا منزوي و تنهاست و جز رژيم صهيونيستي و يكي دو دولت منطقه تقريبا هيچ دولتي رسما از تحريمها حمايت نكرده است. اين اولين نمايش سياسي پيروزي ايران عليه امريكا است. زيرا در گذشته وقتي امريكا تحريمي اعمال ميكرد اروپا و شوراي امنيت هم آن تحريمها را اعلام ميكردند اما اينبار متحدين امريكا عليه يكجانبهگرايي اين كشور مقاومت كرده و ميخواهند استقلال سياسي و اقتصادي خود را به نمايش بگذارند. اميدوار هستيم با تجاربي كه به دست ميآوريم براي مقابله با اقدامات صلح طلبانه و تحريمهاي غيراخلاقي و غيرقانوني امريكا اقدام كنيم. ايران به تمام تعهدات خود در برجام عمل كرد اما امريكا تحريمهاي ظالمانه و غيرقانوني عليه كشور ما وضع كرد. تحريمهايي كه عليه مردم ايران است و اقشار ضعيف بيش از همه در تحريمها آسيب ميبينند.»
كليدي به نام وحدت
وقتي جهانگيري از شكست اتحاد امريكا و اروپا به عنوان يك پيروزي سخن ميگويد بايد آن را با نگاه به پشت سر ارزيابي كنيم. هنوز ماجراي مذاكرات بر سر پرونده هستهاي ايران و مذاكره براي مذاكره از ذهنها پاك نشده است. همان مقطعي كه از شوراي امنيت تا كشورهايي كه روي همكاريشان حساب ميكرديم هم در يك صف مقابل ايران ايستاده بودند تا جايي كه به گفته محمود بهمني، رييس بانك مركزي وقت ايران براي انتقال پول نفت به كشور به قايق موتوري هم متوسل شده بود. اما امروز خبري از آن اتحاد نيست با اين شرايط قطعا جلوگيري از يك اتحاد عليه ايران يك پيروزي محسوب ميشود. پيروزي كه بايد براي استمرار آن برنامه داشت. جهانگيري در اين رابطه ميگويد: براي اينكه پيروزي سياسي خود را استمرار دهيم بايد در عرصه اقتصادي نيز به موفقيت برسيم. موفقيت اقتصادي يك مسووليت ملي بزرگ است كه بر دوش همه مردم است. دولت به تنهايي نميتواند بار مسووليت را به دوش بگيرد. بلكه بايد وحدت و انسجام ملي در كشور شكل بگيرد همه ما مسوول هستيم. همه نخبگان، جريانهاي سياسي، ارگانهاي مختلف حاكميت و همه ايرانيان وطندوست در سراسر كشور وظيفه دارند به ميدان بيايند.
نميتوانم دروغ بگويم
« تحريمها اثري ندارد» اين يكي از پركاربردترين جملههايي است كه وقتي صحبت از تحريم ميشود از زبان مسوولان ميشنويم. جملهاي كه شايد باورش براي بسياري از مردم كه معيشتشان با مشكل جدي رو به رو شده است سخت باشد؛ هر چند فشار تحريمها بر زندگي مردم را نميتوان جداي برنامه امريكا براي فشار به ايران تصور كرد اما اينكه بگوييم تحريمها تاثيري نداشته است شايد بيشباهت به پاك كردن صورت مساله نباشد مسالهاي كه جهانگيري هم با گفتن «من نميتوانم دروغ بگويم كه تحريمها اثري ندارد» به آن اشاره ميكند.
جهانگيري ميگويد: امريكا دنبال حاكم كردن فضاي نااطميناني در اقتصاد ايران بود. از همان اول دولت جديد امريكا مطرح ميكرد كه برجام را ادامه نميدهد. در دي ماه سال گذشته نيز مطرح كرد كه آخرين باري است كه تعليق تحريمها را امضا ميكند. يك مجموعه رسانهاي هم با پول برخي از كشورهاي منطقه ايجاد كرد تا آثار تحريمها را بيش از آنچه است جلوه داده و فضاي رواني ايجاد كند. برخي رسانهها مطرح كردند حتي مرگ خاشقجي نيز در ارتباط با افشاي پولهايي بود كه سعوديها به رسانههاي خارجي داده بودند تا آنها عليه ايران اقدام كنند. امريكا تاكيد كرده بود كه فروش نفت ايران را به صفر ميرساند كه ما گفتيم آنها موفق نميشوند تا امروز هم ما به ميزان نياز خود نفت فروختهايم و از اين پس هم آنها نميتوانند فروش نفت ايران را به صفر برسانند و ۸ كشور را از تحريمهاي نفتي ايران مستثني كردهاند. البته آنها به تبليغات نياز دارند و نياز داشتند بگويند ما اجازه دادهايم اين كشورها استثنا شود.
او با بيان اينكه با مديراني كه مورد تحريم قرار گرفتهاند تلفني صحبت كردهاند، گفت: همه آنها گفتند تحريمها يا همان تحريمهاي گذشته است يا كمتر از گذشته است. فقط يك مورد بود كه گفتند فكر نميكرديم اين اقدام انجام بگيرد كه براي مقابله با اين تحريم هم بايد برنامهريزي كنيم. ما بايد به گونهاي اقدام كنيم كه تحريمها كمترين تاثير را بر اقتصاد ايران بگذارد. من نميتوانم دروغ بگويم كه تحريمها اثري ندارد تحريمها اثر دارد ولي بايد اثر آن را به حداقل برسانيم.
درخواست معاون اول
چند روز پيش بود كه حسن روحاني از كار در دولت گفت و معتقد بود بخش دولتي بايد مانند يك مغازهدار تا مراجعهكننده هست پاي كار بايستد تا بتوانيم به پيشرفت برسيم حالا اين صحبتها
به گونهاي ديگر از زبان جهانگيري مطرح ميشود. معاون اول رييسجمهور ميگويد: صنعت كشور يكي از بخشهايي است كه با عملكرد خود ميتواند به امريكا بگويد كه شما شكست خوردهايد. اين موفقيت از عهده صنعتگران كشور بر ميآيد. من خواهش ميكنم يك دوره چند ماهه يا تا آخر سال ۹۸ سختيها را تحمل كنيم و پاي اداره بنگاههاي كشور بايستيم. زيرا توليد و حفظ اشتغال مساله اصلي ما است. توليد براي ما مهم است و بنگاهها بايد سر پا باشند. امريكا ميخواهد صادرات ما را از بين ببرد پس ما بايد براي صادرات روي نظارت بر توزيع كالا و براي توليد وقت بگذاريم. اصناف بايد كمك كنند كه قيمت كالاها بيخود افزايش نيابد اتاق بازرگاني، اتاق اصناف و نهادهاي مدني خود را در كنار دولت بدانند. دولت به نظرات مشورتي شما نيازمند است.به گفته او مديران دولتي هم بايد پاي اداره كشور بايستند و ۲۴ ساعته براي پيشرفت كشور تلاش كنند.جهانگيري با طرح اين موضوع كه دولت نميخواهد به مردم فشار جديدي تحميل شود، گفت: در اين شرايط دولت مجبور است برخي از سياستها را تغيير دهد. سياستهاي كنترلي دولت در خصوص ارز، صادرات و واردات به خاطر شرايط موجود كشور است.