خط مياني تيم ملي فوتبال ايران در جام ملت‌ها چه وظايفي دارد؟
تخريب‌چي‌هاي جنگنده
علي ولي‌اللهي
ديروز در تحليل ساختار دفاعي تيم كي‌روش به اين نكته رسيديم كه دفاع براي تيم تحت هدايت مرد پرتغالي در چهار مرد انتهايي زمين خلاصه نمي‌شود و همه بازيكنان بايد در كار دفاع منطقه‌اي حضور داشته باشند. البته كه خط دفاع، آخرين نقطه امن قبل از دروازه و از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. با اين وجود خط هافبك و شرح وظايفش محور تغييرات سبك بازي ايران مقابل رقباي گوناگون است. عده زيادي معتقدند كه تيم ايران برايش فرقي نمي‌كند كه مقابل قطر بازي كند يا اسپانيا. از لحاظ آماري اين حرف درست است. نگاهي به بازي‌هاي ايران در جام ملت‌هاي 2015 و مقدماتي جام جهاني برابر تيم‌هاي درجه 1 و 2 آسيا و مقايسه آنها با بازي‌هاي تيم ملي مقابل قهرمانان آفريقا و اروپا و جهان نشان مي‌دهد كه در همه بازي‌ها ميزان مالكيت توپ ايران كمتر از 40 درصد است و تعداد پاس‌هاي رد و بدل شده و دقت‌شان نيز كمتر از حريف است. ميزان مالكيت توپ ارتباط مستقيمي با خط هافبك دارد و پايين بودنش نشان مي‌دهد كه هافبك‌هاي ايران يا نمي‌توانند يا نمي‌خواهند كه توپ را نگه دارند. در اين مورد خاص بايد گفت هافبك‌هاي ايران گاهي نمي‌توانند و گاهي نمي‌خواهند. مشخصا مقابل اسپانيا و پرتغال، مردان مياني ايران توانايي حفظ توپ را نداشتند و مقابل قطر و ازبكستان و كره نمي‌خواستند و اين تفاوت عمده بازي ايران مقابل تيم‌هاي بزرگ و تيم‌هاي كوچك است.
خط هافبك ايران در جام ملت‌ها كه متشكل از اميد ابراهيمي، اشكان دژاگه، مسعود شجاعي، احمد نوراللهي، وحيد اميري و روزبه چشمي است، در وهله اول وظيفه‌اش تخريب و در درجه دوم وظيفه‌اش رساندن توپ به خط حمله است. هافبك‌هاي ايران هر كس كه مي‌خواهد باشد، بايد در بازي مقابل تيم‌هاي آسيايي اجازه نزديك شدن حريف را به دروازه ندهد و بازي را در ميانه ميدان و يك‌سوم دفاعي حريف نگه دارد. البته نه با حفظ توپ، بلكه با بستن منافذ. اصلي‌ترين وظيفه خط مياني تيم ملي اين است كه بازيكنان حريف را مجبور به بازي در عرض كنند و در عوض بايد هنگامي كه صاحب توپ مي‌شوند در كمترين زمان ممكن و با كمترين ضربه ممكن و البته با بيشترين ريسك، توپ را به خط حمله برسانند و خلق موقعيت كنند. اين وظيفه تفاوتش با زماني كه جلوي تيم‌هاي تراز اول اروپا بازي مي‌كنيم، اين است كه مثلا مقابل اسپانيا، خط هافبك بايد نزديك به يك‌سوم دفاعي خودمان قرار بگيرد و در صورت گرفتن توپ، باز هم با ارسال پاس سريع تيم را در موقعيت حمله قرار دهد. نمونه‌اش بازي مقابل مراكش و موقعيتي كه در حالت تك به تك براي سردار پيش آمد.
گرچه گفتيم كه اصلي‌ترين وظيفه تمام بازيكنان خط مياني در قدم اول تخريب است، اما شايد بهتر باشد كمي جزيي‌تر به نقش‌ها نگاه كنيم. مسلما تخريب اميد ابراهيمي تفاوت دارد با تخريب مسعود شجاعي. اميد ابراهيمي كه به جاي سعيد عزت‌اللهي در تركيب قرار مي‌گيرد، بايد تخريب‌چي اصلي ناميده شود. جلوتر از او احتمالا شاهد حضور وحيد اميري و عليرضا جهانبخش خواهيم بود؛ جهانبخشي كه شايد ديدار اول را به علت مصدوميت از دست بدهد، اين دو بازيكن علاوه بر تخريب بايد نقش ضامن فنر را نيز بازي كنند. در تحليل ساختار دفاعي گفتيم كه تيم كي‌روش هنگام دفاع، مثل يك فنر با توجه به ميزان توانايي حريف در فشار آوردن جمع مي‌شود و هنگام حمله به يك‌باره باز مي‌شود. ضامن اين فنر و نيروي پيشرانه براي باز شدن فنر وحيد اميري و عليرضا جهانبخش هستند. اين پست در فوتبال روز دنيا به نام Shuttler شناخته مي‌شود. دليل اينكه كي‌روش و البته برانكو علاقه بسيار زيادي به وحيد اميري دارند، اين است كه اين بازيكن بهترين شخص براي بر عهده گرفتن وظيفه ضامن فنر بودن است. فوق‌العاده جنگجو و درگير شونده و در عين حال با قابليت دريبل‌زني بالا و از همه مهم‌تر پيگير بودن است.
پس تا اينجا مي‌توانيم، بگوييم حضور اميد ابراهيمي و وحيد اميري و جهانبخش در خط مياني مسلم است. دو بازيكن ديگر از بين شجاعي و دژاگه و قدوس و انصاري‌فرد انتخاب مي‌شوند. بازيكناني كه وظيفه‌شان افزايش برتري نفري ايران در خط مياني نسبت به حريف است. بازيكناني كه بايد زنجير خط مياني را محكم كنند و تا جايي كه مي‌توانند روي بازيكنان حريف پرس ايجاد كنند. در عين حال كمي فانتزي هم چيز بدي نيست. مسعود شجاعي و سامان قدوس دقيقا به همين درد مي‌خورند. بازيكناني كه مي‌توانند براي ايران خطا بگيرند و پشت محوطه جريمه حريف، تيم ما را صاحب ضربه كاشته كنند. كاشته‌هايي كه از نان شب براي تيمي با سبك بازي ايران واجب‌تر است. تيم ملي ايران در جام ملت‌هاي آسيا در دوره قبل 5 گل از 6 گل را روي ضربات شروع مجدد به ثمر رساند و در جام جهاني نيز هر دو گل ايران روي ضربه كاشته به دست آمد.
واضح است كه خط هافبك ايران، شرح وظايفش با همه خط هافبك‌هايي كه مي‌شناسيم، متفاوت است و مي‌شود به آنها گفت ضدهافبك؛ زيرا همان‌طور كه گفته شد، اين خط اصلا نبايد تلاشي براي حفظ توپ داشته باشد. بهترين بازيكنان براي كي‌روش كساني هستند كه توپ مي‌گيرند و سريع ردش مي‌كنند. مثلا در دوره قبلي جام ملت‌ها آندو تيموريان بهترين بازيكن ديدار ايران و قطر شناخته شد و جالب است بدانيد، اين هافبك تيم ملي در آن بازي كمتر از 28 ثانيه در طول نود دقيقه صاحب توپ بود!